به گزارش اکوایران، محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به گرایش داوطلبان کنکور به برخی رشته‌های پرطرفدار، از لزوم اجرای یک‌ دیپلمی شدن مدارس ایران گفته است. اما ماجرا چیست؟

پنجشنبه و جمعه (21 و 22 تیرماه) بیش از 900 هزار داوطلب کنکور به رقابت می‌پردازند؛ ماراتنی نفس‌گیر که برای بازار کار ایران هم مولفه‌ای بسیار مهم شمرده می‌شود. بسیاری از داوطلبان کنکور برای رشته‌های پرطرفدار خود را آماده کرده‌اند، اما این موضوع خود به چالشی جدی برای ساختار آموزشی کشور تبدیل شده است. از سوی دیگر، سهم دهک‌های مختلف در راه یافتن داوطلبان به رشته‌های گفته‌شده نیز موضوع بحث بسیاری از محافل است.

برخی می‌گویند در چنین شرایطی شانس داوطلبان کم‌برخوردار از نظر اقتصادی برای قبولی کنکور در رشته‌های پرطرفدار کم است و به دنبال آن در بازار کار هم فرصت کمتری برای پیدا کردن شغل یا مشاغل با درآمد خوب دارند. به باور آنها دسترسی نداشتن به آموزش باکیفیت بالا، یعنی احتمال ضعیف در برد کنکوری.

به طور کلی، گرایش به رشته‌های پرطرفدار و پیامدهای آن سال‌هاست که مورد بحث کارشناسان حوزه‌های مختلف است. گاهی سیاستگذاران با تصمیماتی سعی کرده‌اند که انتخاب داوطلبان کنکور را به سمت و سویی متفاوت از آنچه که در جریان است، هدایت کنند یا آنکه به فکر تغییر در سیستم آموزشی کشور بیفتند. اما این هدایت داوطلبان هم چالش‌های دیگری را پیش روی آنها قرار داد.

تغییرات در آموزش و پرورش مثل دومینو حوزه‌های دیگر را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ آموزش عالی، بازار کار و... . حالا صحبت از یک دیپلمی شدن مدارس است.

ماجرای تک دیپلمی شدن مدارس

محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایسنا» گفته که نزدیک به 600 هزار نفر در رشته‌های علوم تجربی تحصیل می‌کنند تا بتوانند در حدود 20 هزار رشته پرطرفدار تحصیل کنند. به گفته او مابقی داوطلبان که اکثرا نیز از استعدادهای برتر هستند عملا حذف یا سرخورده می‌شود. 

راهکاری که زلفی‌گل ارائه داده، یک دیپلمی شدن در مدارس است. او گفت: «اگر ما یک دیپلم داشته باشیم، هم در آموزش و پرورش بهره‌وری بالا می‌رود و هم نخبگان می‌توانند در رشته‌های پایه، فنی و مهندسی و علوم انسانی تحصیل کنند. در نتیجه شاهد یک تغییر جدی در این حوزه باشیم.»

تغییرات ظاهری مشکلی را حل نمی‌کند

محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس حوزه آموزش در گفت‌وگو با «اکوایران» در این مورد می‌گوید: «برخی از کشورهای حوزه اسکاندیناوی تک‌دیپلمی هستند، اما آنها در سیستم آموزشی خود موارد دیگر را هم مورد توجه قرار می‌دهند. آنچه که ما اکنون در دانشگاه با عنوان ترمی-واحدی شاهد هستیم، در مدارس خود دارند.»

او ادامه می‌دهد:«در ایران نیز در دوره‌ای چنین تجربه‌ای داشتیم؛ زمانی‌که محمدعلی نجفی، وزیر آموزش و پرورش بود. اما طولی نکشید و متوقف شد. با ذکر دلایلی گفتند که خوب نیست و سیستم را سالی-واحدی کردند.»

نیک‌نژاد توضیح می‌دهد: «در سیستم ترمی واحدی، دانش‌آموز انتخاب می‌کند که فارغ از واحدهای مشترک عمومی، کدام واحدها را بگذراند. در حال حاضر جزئیاتی از ماجرای تک‌دیپلمی شدن ارائه نشده، اما در کلیت چنین چیزی است.»

این کارشناس حوزه آموزش می‌گوید: «باید جزئیات بیشتری ارائه دهند تا بتوان تحلیل بهتری از ماجرا داشت. سوال مهم این است که این تغییر شکل‌ها و تغییر در ساختار حداقل در دو دهه اخیر، چه تاثیر مثبتی به جای گذاشته است؟ آنچه که ما در نهایت دیدیم خروجی منفی بود، مانند افت معدل. اگر تغییر در ساختار برای این بود که کیفیت آموزش بالا رود، می‌بینیم که بالا نرفت و همچنان سیر قهقرایی کیفیت آموزش در ایران ادامه پیدا کرده است. برای مثال تغییر سیستم 5-3-3 به 6-3-3 چه تاثیر مثبتی روی آموزش کشور داشت؟ چه گرهی را باز کرد؟»

او ادامه می‌دهد: «تا زمانی که درون‌مایه تغییر نکند، تغییر شکل و ظاهر فایده‌ای ندارد. این تغییر در ظواهر فقط هزینه روی دست سیستم آموزشی کشور می‌گذارد. از سوی دیگر تغییر در ساختار آموزش و پرورش هم به‌تنهایی نتیجه‌بخش نیست و باید در حوزه‌های دیگر هم زمینه این تغییرات ایجاد شود؛ مانند حوزه اقتصادی. اتفاقاتی که ما در حوزه آموزش و پرورش با آن مواجه می‌شویم، خود زیرمجموعه‌ای اتفاقات دیگری است که جامعه شاهد آن هستیم.»

بازار کار و گرایش به رشته‌های پرطرفدار

نکته دیگر در میان اظهارات زلفی‌گل ارائه مدل تک‌دیپلمی شدن برای جلوگیری از گرایش دسته جمعی به سمت رشته‌های پرطرفدار است.

حالا پرسش مهم این است که اگر اکنون وضعیت به‌ گونه‌ای است که افراد موفقیت را در برخی از رشته‌ها می‌بینند، آیا با تک‌دیپلمی شدن مدارس دیگر شاهد این رویه نخواهیم بود؟ به عبارت دیگر، آیا دانش‌آموزان واحدهای مرتبط با این رشته‌های پرطرفدار را انتخاب نمی‌کنند تا آنها را در همان مسیر قرار دهد؟ ابهامی که وزیر علوم به آن نپرداخته و جزئیاتی از مدل ارائه نداده است. مدلی که از ضرورت اجرای آن گفته است. 

نیک‌نژاد، کارشناس حوزه آموزش در این مورد به «اکوایران» می‌گوید: «ساختار در جامعه‌ به گونه‌ای است که برخی از رشته‌ها بازار کار دارند و برخی دیگر جایی در بازار ندارند. این وضعیت در تصمیم افراد برای تحصیلات اثرگذار است. برای مثال وقتی پزشکی برند است، ساده‌انگارانه است که فکر کنیم تک‌دیپلمی شدن مسئله را حل کند. ریشه برخی مسائل اقتصادی-اجتماعی است.»

برخی از کارشناسان با اشاره به آمارهای رسمی از جمله افت میانگین نمرات دانش‌‌آموزان، بازماندگان از تحصیل، ترک تحصیل و... می‌گویند آموزش و پرورش کشور در وضعیتی نه‌چندان خوب قرار گرفته است. به باور برخی از آنها این وضعیت، حاصل تصمیمات کارشناسی‌نشده، شتاب‌زاده و سیاسی در این ساختار است.

حالا باید دید ماجرای تک‌دیپلمی شدن به مرحله اجرا می‌رسد یا خیر. آیا چنین تغییری می‌تواند گوشه‌ای مشکلات در هم تنیده سیستم آموزشی کشور را حل کند یا به انبوه مشکلات آن اضافه می‌کند؟ آیا تجربه کشورهای دیگر می‌تواند در ایران موفق باشد؟