نقشه ترامپ برای پوتین و تهران پس از سقوط اسد

به گزارش اکوایران، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، روز یکشنبه در پی سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه، ابتکار عمل دیپلماتیک با روسیه را انتخاب کرد.

ترامپ در یک پست در شبکه اجتماعی تروث اعلام کرد که «وضعیت تضعیف‌شده روسیه» باید مذاکرات فوری درباره آتش‌بس در جنگ روسیه و اوکراین را الزامی کند و حتی نقشی برای چین پیشنهاد کرد.

فروپاشی دولت اسد همچنین ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را از بن‌بست در سوریه خارج کرده و چشم‌اندازهای ابتکارات دیپلماتیک ترامپ را در ایران، عراق و اوکراین تقویت کرده است.

به نوشته المانیتور، پرونده‌های روسیه و جمهوری اسلامی ایران البته نمی‌توانند از هم جدا باشند، به‌ویژه با توجه به برنامه‌های هسته‌ای ایران و کمک‌های نظامی این کشور به روسیه در جنگ اوکراین.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته گذشته گزارش داد که جمهوری اسلامی ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را که گفته می‌شود برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد نیاز است، چهار برابر کرده است.

روسیه می‌تواند در سیاست‌های فشار حداکثری آمریکا برای جلوگیری از توسعه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان یک دارایی یا یک دشمن، عمل کند. مسکو و تهران که به‌واسطه جنگ اوکراین به هم نزدیک‌تر شده‌اند، در حال بررسی گسترش همکاری‌های هسته‌ای هستند.

ترامپ عملاً نقش روسیه در سوریه پس از اسد را متوقف کرده و تمرکز خود را به تصویر بزرگ‌تر در رویکرد خود نسبت به روسیه و جمهوری اسلامی ایران معطوف کرده است.

ترامپ در تروث نوشت: «هیچ دلیلی وجود نداشت که روسیه در سوریه باشد.»

اگرچه دولت پوتین به‌گفته منابع، توافقی با نیروهای مخالف برای تضمین امنیت پایگاه‌ها و مؤسسات نظامی روسیه به دست آورده، اما نقش مسکو در سوریه پس از اسد، در بهترین حالت حاشیه‌ای خواهد بود.

ترامپ همچنین روز شنبه در یک پست شبکه اجتماعی نوشت که ایالات متحده از درگیری سوریه خارج خواهد شد و این موضوع به رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، امید تازه‌ای برای تقویت موقعیتش، به‌عنوان گزینه‌ی موردنظر ایالات متحده در آن منطقه، از جمله به‌عنوان میانجی با نیروهای مخالف جهادی که از آنکارا خط می‌گیرند، می‌دهد.

هنوز ۹۰۰ نیروی آمریکایی در سوریه حضور دارند که با نیروهای کرد سوری همسو هستند و احتمالاً هدف بعدی اردوغان خواهند بود. اردوغان کردهای سوریه را تروریست می‌داند، حتی بیشتر از داعش. دولت بایدن روز یکشنبه اعلام کرد که نیروهای آمریکایی در سوریه باقی خواهند ماند تا «شکست پایدار» داعش تضمین شود و پوششی برای کردها فراهم کنند. ایالات متحده همچنان در روزهای اخیر حملات هوایی علیه پایگاه‌ها و دارایی‌های داعش در سوریه انجام داده است.

حضور نیروهای آمریکایی در سوریه ممکن است تحت ریاست ترامپ بازنگری شود. او در سال ۲۰۱۹ با اردوغان برای خروج نیروها از سوریه توافق کرده بود، اما مشاورانش این توافق را تضعیف کردند.

سقوط اسد هم‌چنین می‌تواند صحنه سیاسی عراق را نیز تکان دهد و روابط بغداد با دولت ترامپ را پیچیده‌تر کند.

محمد شیاع السودانی، که در سال ۲۰۲۲ با حمایت ائتلافی از احزاب طرفدار جمهوری اسلامی به‌عنوان نخست‌وزیر عراق انتخاب شد، اکنون می‌بیند که کشورش در مجاورت سوریه‌ای قرار دارد که ممکن است توسط جهادی‌های سنی تحت حمایت ترکیه اداره ‌شود.

ابو محمد الجولانی، رهبر گروه هیئت تحریر الشام که اسد را سرنگون کرد، یک مبارز سابق سنی در جنگ‌های داخلی فرقه‌ای عراق پس از سال ۲۰۰۳ است.

سقوط اسد برای السودانی و عناصر طرفدار جمهوری اسلامی ایران در عراق بد به نظر می‌رسد. آن‌ها در ابتدا به‌صورت لفظی از اسد حمایت کردند اما، مانند مسکو و تهران، از درگیری کنار کشیدند.

جالب است که روحانی پر نفوذ، مقتدی صدر، که حمایت اجتماعی بالایی را دارد و حزبش در سال ۲۰۲۲ از پارلمان عراق کنار کشید، خواستار عدم مداخله در درگیری سوریه شد. اگر السودانی دچار مشکل شود، صدر ممکن است دوباره به‌عنوان یک واسطه کلیدی در سیاست عراق و یک بازیگر تأثیرگذار در روابط ایالات متحده-عراق-ایران ظاهر شود.

جمهوری اسلامی ایران احتمالاً سرمایه‌گذاری خود در عراق را دوچندان خواهد کرد. نیروهای طرفدار ایران در عراق، یا واحدهای بسیج مردمی (PMU)، همراه با حوثی‌ها در یمن، آنچه از محور مقاومت جمهوری اسلامی ایران پس از آسیب‌های بزرگ حماس و حزب‌الله توسط اسرائیل و فروپاشی سوریه اسد باقی مانده، هستند.

تیم انتقالی ترامپ در حال بررسی تأثیر بیش از حد نفوذ جمهوری اسلامی در عراق، به‌ویژه در بخش‌های امنیتی و انرژی است.

ترامپ دیدگاه مشابهی با اعتماد دولت بایدن به السودانی نخواهد داشت. انتظار می‌رود دور جدیدی از تحریم‌ها افراد و نهادهای عراقی مرتبط با منافع جمهوری اسلامی ایران در بخش‌های امنیتی و انرژی را هدف قرار دهد.

دولت اقلیم کردستان عراق (KRG) که طرفدار آمریکا است، احتمالاً از این تغییر سیاست آمریکا، به‌ویژه پس از سقوط اسد، بهره بیشتری خواهد برد. خودمختاری اقلیم کردستان توسط دولت السودانی تضعیف شده و این منطقه همچنین تحت حملات پراکنده‌ای از سوی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.

در حالی که ترامپ رویکردی محتاط‌تر و متمرکز بر جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق در پیش خواهد گرفت، رابطه قوی میان آمریکا و دولت اقلیم احتمالاً گسترش خواهد یافت.

اسرائیل نیز قبلاً واحدهای بسیج مردمی عراقی را در اهداف خود قرار داده است. انتظار می‌رود که دولت ترامپ، برخلاف دولت قبلی، از اسرائیلی‌ها نخواهد در صورت تشدید اوضاع عقب‌نشینی کنند.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز یکشنبه ابراز امیدواری کرد که روابط همسایگی خوبی با سوریه جدید برقرار شود، اما به تحریر الشام که در سال ۲۰۱۸ توسط ایالات متحده به‌عنوان یک گروه تروریستی تعیین شد، اعتماد ندارد.

یک سوریه تحت حکومت جهادی‌ها از نظر اسرائیل می‌تواند بدتر از اسد باشد.

اسرائیل مناطقی از خاک سوریه در مرزهای خود، از جمله در ارتفاعات جولان، را تصرف کرده و سایت‌های نظامی را در سراسر کشور هدف قرار داده است.

اعتبار ملی‌گرایانه الجولانی، که قبلاً به دلیل پیشینه جهادی او زیر سؤال بود، احتمالاً با اشغال و حمله اسرائیل به خاک سوریه بیشتر تضعیف خواهد شد.

انتظار می‌رود اسرائیل و شاید ایالات متحده، از یک منطقه خودمختار کردی یا دیگر مناطق به‌عنوان حائلی در برابر نفوذ جهادی‌ها حمایت کنند و احتمالاً اسرائیل خواهان حضور مداوم نیروهای نظامی آمریکا در سوریه باشد.

المانیتور از منابع روسی و ترکیه‌ای مطلع شده که اسد در ساعات نهایی قدرت خود به‌طور فزاینده‌ای از روسیه، جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه عرب که از او فاصله گرفته بودند، ناراضی بود. اسد حتی در مقطعی پیشنهاد داده بود که در لاذقیه، جایی که پایگاه نظامی روسیه قرار دارد، تحت حمایت روسیه مستقر شود تا اصلاحاتی را بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل پیگیری کند و تأخیر در اجرای آن را به رخدادهای منطقه‌ای نسبت دهد.

پیشنهادات او اما با سکوت متحدان سابق گروه آستانه مواجه شد و منجر به انزوای نهایی و پناهندگی او در روسیه شد.