رجزخوانی خطرناک کرملین؛ آیا پوتین با موشک اورشنیک قوانین جنگ هسته‌ای را تغییر می‌دهد؟

به گزارش اکوایران، رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، با رونمایی از موشک بالستیک مافوق‌صوت میان‌برد جدید خود و بیاناتی در مورد قدرت آن، سوالاتی را درباره چگونگی تغییر در چشم‌انداز جنگ هسته‌ای با این سلاح مطرح کرده است. کرملین برای نخستین بار موشک آزمایشی «اورشنیک» یا «درخت فندق» را در پایان نوامبر در حمله‌ای به یک کارخانه دفاعی در شهر دنیپرو اوکراین شلیک کرد. سازمان اطلاعات نظامی اوکراین اعلام کرد که این موشک شش سر جنگی داشته که هرکدام شش مهمات داشته است.

موشک‌های بالستیک و کروز میان‌برد با بردی بیشتر از ۵۰۰ کیلومتر و کمتر از ۵۵۰۰ کیلومتر طبق توافق‌نامه‌ای از دوران شوروی بین واشنگتن و مسکو ممنوع هستند، اگرچه ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ پس از متهم کردن روسیه به نقض این توافق، از آن خارج شد.

به گزارش نیوزویک، پوتین روز سه‌شنبه اعلام کرد که روسیه نیازی به «بهبود دکترین هسته‌ای» ندارد و به جای آن بر روی بهبود اورشنیک تمرکز خواهد کرد. روسیه ماه گذشته دکترین هسته‌ای خود را به‌روزرسانی کرد تا در صورت حمله یک کشور غیرهسته‌ای به روسیه که از یک کشور هسته‌ای حمایت می‌شود، استفاده از سلاح هسته‌ای را توجیه کند.

در یک نشست خبری پنتاگون، سخنگوی معاون وزیر دفاع، سابرینا سینگ، گفت که «اگر روسیه تصمیم به شلیک این نوع موشک اورشنیک بگیرد، این تغییر عمده‌ای در میدان جنگ نخواهد بود. این تنها یک تلاش دیگر برای وارد کردن آسیب و تلفات به اوکراین است.» او اضافه کرد که ممکن است در روزهای آینده یک حمله دیگر با استفاده از اورشنیک صورت گیرد.

پوتین در سخنانی که توسط خبرگزاری دولتی روسیه، تاس، گزارش شده است، گفت: «اگر نگاهی دقیق‌تر بیاندازیم، مقدار کافی از این سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته در واقع نیاز به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را از بین خواهد برد.»

برخی کارشناسان نگرانند که تلاش‌ها برای توسعه سلاح‌های بیشتری مانند اورشنیک بتواند قوانین جنگ هسته‌ای را پس از تقریباً سه سال تهدیدات هسته‌ای از سوی مسکو که ناتو آن را «رجزخوانی هسته‌ای» خوانده است، تغییر دهد.

موشک اورشنیک چیست؟

این سلاح نسخه‌ای اصلاح‌شده از موشک بالستیک میان‌برد روسی RS-26 «روبِژ» است که یکی از اجزای آن از موشک بولاوا است که در دهه ۱۹۹۰ در مسکو توسعه یافته است.

علاوه بر تبلیغ در مورد قدرت اورشنیک اکنون که این موشک به‌کار گرفته شده است، پوتین همچنین بر این نکته تأکید کرده که این موشک با سرعت ۱۰ برابر سرعت صوت یا ماخ ۱۰ حرکت می‌کند.مقامات اوکراینی گفتند که این نخستین استفاده شناخته‌شده از یک موشک بالستیک بین‌قاره‌ای در جنگ است و سرعت آن به ماخ ۱۱ می‌رسید.

توانایی موشک بالستیک میان‌برد در مانور در میانه پرواز با سرعت‌های بالا، دلیل اصلی برچسب «هایپرسونیک» است. موشک‌های هایپرسونیک فقط به خاطر سرعت‌شان شناخته نمی‌شوند بلکه به دلیل توانایی انجام ضربات دقیق و حمل سرهای جنگی متعدد به مساحت وسیعی نیز مطرح هستند.

اورشنیک می‌تواند چندین سر جنگی را حمل کرده و به مکان‌های خاصی حمله کند. چون این سلاح یک موشک میان‌برد است و نه یک موشک بلندبرد، روسیه محدودیتی در استفاده از آن طبق پیمان استارت نو ندارد که محدودیت‌هایی برای استقرار موشک‌های بالستیک بین‌قاره‌ای روسیه ایجاد می‌کند.

دکترین هسته‌ای به‌روزشده روسیه

پوتین در نوامبر دکترین هسته‌ای جدید روسیه را به قانون تبدیل کرد. در این دکترین به‌روزشده، پوتین تأیید کرد که بازدارندگی روسیه «بر ضد یک دشمن بالقوه» انجام خواهد شد و این باید «درک دشمن بالقوه از اجتناب‌ناپذیری انتقام در صورت تجاوز به فدراسیون روسیه و یا متحدانش» را تضمین کند.

این به‌روزرسانی پس از آن صورت گرفت که رئیس‌جمهور ایالات متحده، جو بایدن، مجوز استفاده از سلاح‌های دوربرد غربی برای انجام حملات به عمق خاک روسیه را به اوکراین اعطا کرد.

پس از حمله روسیه به دنیپرو با استفاده از اورشنیک، اداره اصلی اطلاعات وزارت دفاع اوکراین برآورد کرد که روسیه می‌تواند ۲۵ عدد اورشنیک در ماه تولید کند که در مجموع ۳۰۰ موشک در سال می‌شود.

با این حال اندری کوالنکو نوشت: «رسانه‌ای که این اطلاعات غلط را در دنیای انگلیسی‌زبان پخش می‌کند، نوعی مشروعیت دادن به اطلاعاتی است که به نفع روسیه است و سپس آن را گسترش می‌دهد.» او با اشاره به اینکه تولید موشک‌های پیشرفته روسیه به دلیل تحریم‌ها به شدت کند شده است، افزود: «با این حال، تولید موشک‌های پیشرفته‌تر فناوری مانند کیندژال به تعداد معدودی محدود است. اورشنیک یک چرخه حتی پیشرفته‌تر از نظر فناوری است، بنابراین اطلاعات مربوط به تولید این موشک بالستیک بین‌قاره‌ای یک دروغ عمدی است. هدف از این دروغ گسترش ترس در جوامع غربی است.»

همچنین گزارش شده که پوتین گفته است چندین حمله با استفاده از این نوع موشک‌ها ممکن است از نظر قدرت تخریبی مشابه سلاح‌های هسته‌ای باشند.

این می‌تواند تاکتیک ترساندن باشد

نیوزویک با جان اراث، مدیر ارشد سیاست‌گذاری مرکز کنترل تسلیحات و عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای، درباره اینکه آیا استفاده روسیه از اورشنیک می‌تواند قوانین جنگ هسته‌ای را تغییر دهد یا نه صحبت کرد. او گفت: «نه اصلا» او افزود: «آنها از قبل قابلیت حمل سلاح‌های هسته‌ای به هر جایی که بخواهند را دارند. این موشک خاص قادر به حمل سلاح هسته‌ای است، بنابراین می‌توان یک سلاح هسته‌ای را روی آن قرار داد. بنابراین، اگر به سمت غرب اروپا شلیک شود، این تهدید هسته‌ای صریح است. زیرا شما تا زمانی که سر جنگی به هدف اصابت کند و منفجر شود، نمی‌دانید چه چیزی در آن است.»

او امضای دکترین هسته‌ای به‌روز شده پوتین را یک «تاکتیک ارعاب» توصیف کرد.

اراث گفت: «طریقه‌ای که آن‌ها دکترین هسته‌ای را به‌روز کردند چندان قابل توجه نبود. این به‌روزرسانی کمی تهدیدآمیزتر شد، اما روح آن تغییر چندانی نکرد. دوباره، ما این را در قالب استراتژی کلی روسیه برای قانع کردن کشورهایی که از اوکراین حمایت می‌کنند می‌بینیم که ادامه حمایت از اوکراین از هر لحاظ برایشان هزینه‌برتر خواهد بود تا اینکه صلحی سریع برقرار کرده و خارج شوند.»

در یک تحلیل برای مؤسسه خدمات متحد سلطنتی (RUSI)، سیدارت کاوشال، پژوهشگر ارشد، و متیو ساویل، مدیر علوم نظامی، درباره استفاده روسیه از «اورشنیک» و پیامدهای آن بر چشم‌انداز جنگ هسته‌ای نوشتند.

به گفته آن‌ها «برای روسیه، حملات انبوه پهپادها و ترکیبی از حملات موشکی بالستیک و کروز، مفیدترین پاسخ تاکتیکی یا شکلی از فشار را  به ویژه با نزدیک شدن به زمستان، فراهم می‌کند. بنابراین استفاده از اورشنیک بعید است که محاسبات در مورد بهترین روش برای انجام یا بازدارندگی حملات دوربرد از سوی هر دو طرف را به‌طور قابل توجهی تغییر دهد. این مسئله دشواری بازدارندگی برای روسیه را در حوزه مهم‌تری تشدید می‌کند که همان ثبات استراتژیک گسترده‌تر است. از یک طرف، خطوط قرمز بحرانی توسط هیچ‌کدام از طرفین تغییر نکرده است: نیروهای ناتو به طور مستقیم وارد اوکراین برای مقابله با نیروهای روسی نشده‌اند و روسیه نیز حمله نظامی متعارفی به کشورهای ناتو انجام نداده است. و حداقل برخی از هنجارها با اطلاع‌رسانی پیش از پرتاب روسیه به ایالات متحده، رعایت شده‌اند.»