دودلی در سیاست سخت‌گیرانه؛ سیگنال‌های متناقضی که ترامپ برای تهران می‌فرستد

به گزارش اکوایران، رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اعلام کرد که سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی ایران را دوباره اعمال خواهد کرد، اما در عین حال حمایت خود را از دستیابی به یک توافق هسته‌ای نیز ابراز داشت. این اقدام که شامل افزایش تحریم‌ها علیه تهران است، واکنش شدیدی در ایران برانگیخت و باعث شد تهران در مذاکره با واشنگتن جانب احتیاط را رعایت کند.

به نوشته کلسی داونپورت، مدیر سیاست عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، در وبگاه این انجمن، در ۴ فوریه، ترامپ در فرمان ریاست‌جمهوری اعلام کرد که ایالات متحده تمام مسیرهای ایران به‌سوی دستیابی به سلاح هسته‌ای را مسدود خواهد کرد و وزارت خزانه‌داری را موظف کرد که «بیشترین فشار اقتصادی ممکن را بر حکومت ایران اعمال کند». بر اساس این فرمان، کمپین فشار حداکثری شامل به صفر رساندن صادرات نفت ایران خواهد بود.

ترامپ در کنفرانسی خبری در همان روز گفت که این دستور «بسیار سختگیرانه علیه جمهوری اسلامی ایران» است، اما او از امضای آن دودل و ناخشنود است. او تأکید کرد که ترجیح می‌دهد توافقی هسته‌ای حاصل شود، اما جزئیاتی درباره شرایط احتمالی این توافق ارائه نکرد.

در پی این اقدام آمریکا، رهبری در تاریخ ۷ فوریه اعلام کرد که مذاکره با ایالات متحده «هوشمندانه و شرافتمندانه نیست». او تصریح کرد که «هیچ مذاکره‌ای با چنین دولتی نباید صورت بگیرد».

این اظهارات نشان‌دهنده تغییری در رویکرد تهران نسبت به مذاکرات است. با این حال، رهبری به طور صریح دولت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران را از مذاکره با واشنگتن منع نکرد، که این امر نشان می‌دهد هنوز ممکن است فضای دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی ایران باقی مانده باشد.

وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، در ۸ فوریه در یک کنفرانس در تهران تأکید کرد که ایران همچنان خواهان لغو تحریم‌هاست، اما مذاکره تحت سیاست فشار حداکثری امکان‌پذیر نیست.

پس از امضای این یادداشت، ترامپ با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، دیدار کرد. نتانیاهو اعلام کرد که ایالات متحده و اسرائیل در جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای هدف مشترکی دارند و گفت: «اگر سیاست فشار حداکثری بتواند به این هدف دست یابد، پس باید همین مسیر ادامه پیدا کند.»

دیدار نتانیاهو در حالی انجام شد که گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه اسرائیل همچنان در حال بررسی گزینه حملات نظامی علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است.

روزنامه واشنگتن پست در تاریخ ۱۲ فوریه گزارش داد که آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا هشدار داده است که احتمالاً اسرائیل در شش ماه نخست سال ۲۰۲۵ حمله‌ای به تأسیسات هسته‌ای ایران انجام خواهد داد.

بر اساس این گزارش، این آژانس ارزیابی کرده که چنین حملاتی تنها چند ماه برنامه هسته‌ای ایران را به تأخیر خواهد انداخت و ممکن است جمهوری اسلامی ایران را به غنی‌سازی اورانیوم در سطح تسلیحاتی ترغیب کند. همچنین، برنامه‌ریزی این حملات نیازمند حمایت ایالات متحده از عملیات اسرائیل خواهد بود.

دونالد ترامپ از تعهد ایالات متحده به حمایت از حمله اسرائیل علیه ایران خودداری کرده است. پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ترامپ در تروث نوشت: «گزارش‌هایی مبنی بر اینکه ایالات متحده در همکاری با اسرائیل قصد دارد ایران را نابود کند، به شدت اغراق‌آمیز است.»

او در ۵ فوریه تأکید کرد که ترجیح می‌دهد یک «توافق صلح هسته‌ای» حاصل شود.

با وجود این اظهارات ترامپ، نتانیاهو در ۱۷ فوریه در کنفرانسی خبری با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت که با حمایت قاطع ایالات متحده، اسرائیل می‌تواند و خواهد توانست تهدید جمهوری اسلامی  ایران را خنثی کند.

در همین حال، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، هشدار داد که اگر اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، ایران برنامه‌های هسته‌ای خود را بازسازی خواهد کرد.

او در ۱۳ فوریه گفت: «دشمنان ما می‌توانند ساختمان‌ها را هدف قرار دهند. اما نمی‌توانند آن‌هایی را که این تأسیسات را می‌سازند، از بین ببرند.»

رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ۱۴ فوریه هشدار داد که «زمان برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران در حال اتمام است.»

او افزود که مذاکرات می‌تواند به سرعت نهایی شود و آژانس«همه اطلاعات و عناصر لازم را در اختیار دارد» اما این به دولت‌ها بستگی دارد که مشخص کنند چه چیزی در یک توافق ضروری است.

علاوه بر خطر حملات نظامی که می‌تواند دیپلماسی را از مسیر خارج کند، کشورهای اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) احتمالاً تا اواسط تابستان روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را آغاز خواهند کرد، مگر اینکه پیشرفتی در مذاکرات حاصل شود.

این اقدام از طریق مکانیسم بدون حق وتو در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، که برجام را تأیید کرده بود، انجام می‌شود. این مکانیسم اسنپ‌بک نام دارد و در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد.

دولت ترامپ، که در دور اول ریاست‌جمهوری خود از برجام خارج شد، نمی‌تواند مکانیسم اسنپ‌بک را فعال کند.

با این حال، ترامپ در فرمان ۴ فوریه خود از سفیر آمریکا در سازمان ملل خواسته است که با متحدان واشنگتن برای «اجرای کامل اسنپ‌بک تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران» همکاری کند.

در پاسخ، ایران تهدید کرده که اگر تحریم‌های سازمان ملل دوباره اعمال شوند، از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.