آمریکا تا پایان ژانویه، دوشاخه را از پریز می‌کشد

به گزارش اکوایران، گلناز اسفندیاری خبرنگار ارشد رادیو اروپای آزاد (رادیو آزادی) در مطلبی با عنوان «آیا سال 2022 یک برجام احیا شده را به ارمغان می آورد - یا یک پلن بی سختگیرانه؟» نوشت: 

در صورتی که مذاکرات هسته ای با هدف احیای توافق هسته ای نقض شده به هم بخورد، سال 2022 می تواند شاهد تشدید تنش بین ایران و ایالات متحده باشد.

افزایش فوریت توافق

در حالی که تحلیلگران معتقدند با ورود مذاکرات جاری به تقویم سال جدید، توافق هنوز قابل دستیابی است. ایالات متحده و کشورهای اتحادیه اروپا هشدار داده اند که تنها "چندهفته" برای نجات این توافق باقی مانده است.

توافق مهمی که فعالیت‌های هسته‌ای تهران را در ازای لغو تحریم‌ها به‌طور قابل توجهی محدود می‌کرد، پس از سال ۲۰۱۸ که ایالات متحده آمریکا از توافق خارج شد و تحریم های سخت اقتصادی علیه ایران را دوباره اعمال کرد، به لبه پرتگاه رفت.

یک سال بعد، با در نظر گرفتن بی اعتبار بودن توافق بدون مشارکت یکی از امضاکنندگان اصلی آن، حتی در شرایطی که کشورهای اتحادیه اروپا تلاش کردند آن را زنده نگه دارند، تهران به تدریج شروع به افزایش فعالیت های هسته ای کرد که توسط برجام محدود شده بود. رافائل گروسی، رئیس آژانس هسته‌ای سازمان ملل متحد، گفت: در ماه‌های گذشته، این کشور اورانیوم 60 درصدی را غنی‌سازی کرده است که برای کشوری بدون برنامه تسلیحات هسته‌ای بی‌سابقه است.

پیشرفت‌های هسته‌ای ایران بر فوریت تلاش‌ها برای بازگشت به توافق افزوده است؛ توافقی که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا قول داده است در صورت بازگشت تهران به پایبندی کامل به توافق، دوباره به آن بپیوندد. اما در شرایطی که ایالات متحده - که به دلیل امتناع تهران از نشستن بر سر میز مذاکره با واشنگتن، به طور غیرمستقیم در مذاکرات شرکت می کند- از درخواست های تهران در راستای بازگشت به توافق به عنوان مطالبات "غیرواقع بینانه" انتقاد می کند.

در عین حال ناظران در حال بررسی این هستند که پلن B ممکن است چگونه باشد.

برجام، همچنان بهترین گزینه است

از زمان از سرگیری مذاکرات در اواخر نوامبر پس از وقفه پنج ماهه به دلیل انتخاب رئیس جمهور محافظه‌کار ابراهیم رئیسی، تهران مواضع سختگیرانه‌ای در پیش گرفته است. علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جدید، انتقاد رئیس‌جمهورش از برجام را هم‌رسانی می‌کند و ظاهراً از مصالحه‌های انجام شده در شش دور قبلی مذاکرات عقب‌نشینی کرده و در عین حال خواستار لغو همه تحریم‌ها، از جمله تحریم‌های غیرمرتبط با توافق هسته‌ای شده است. و همچنین خواستار این است که کاخ سفیدتضمین کند که هیچ دولت آینده آمریکا از این معامله خارج خواهد شد.

با وجود مشکلات، کشورهای غربی معتقدند توافق هسته ای همچنان بهترین گزینه برای جلوگیری از بحران است. اما ایالات متحده. هشدار داده است که پنجره فرصت در حال بسته شدن است و ناظران پیشنهاد می کنند که تهران به زودی با رویکردهای جایگزینی روبرو خواهد شد که از فشار بیشتر تا توافق موقت یا حتی اقدام نظامی را شامل می شود.

مسیر باریک بازگشت به برجام

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، می‌گوید هنوز «مسیر باریکی» برای پایبندی متقابل به توافق 2015 وجود دارد و افزود که این امر مستلزم انعطاف‌پذیری از هر دو طرف و رویکرد عمل‌گرایانه تهران است.

واعظ به رادیو آزادی گفت: «تیم مذاکره‌کننده جدید ایران احتمالاً متوجه شده‌اند که سقف و کف مورد مذاکره سلف خود واقعی بوده و نتیجه اشتیاق و ساده لوحی نیست».

واعظ افزود: «ایران با پیشرفت‌های هسته‌ای خود، در حال حاضر در برنامه B خود قرار دارد». سوال این است که آیا هنوز در مورد طرح A بازگرداندن برجام جدی است یا خیر. جهان پاسخ این سوال را در چند هفته آینده خواهد دانست.

ایالات متحده آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که در صورت شکست تلاش‌ها برای نجات این توافق، ایالات متحده در حال آماده‌سازی «جایگزین‌هایی» است.

بلینکن در 14 دسامبر بدون اشاره به جزئیات گفت: «ما در این ساعت، در این روز، به پیگیری دیپلماسی ادامه می‌دهیم، زیرا در حال حاضر بهترین گزینه باقی مانده است، اما ما فعالانه با متحدان و شرکا در مورد گزینه‌های جایگزین تعامل داریم.»

محتمل‌ترین سناریوی بدون توافق

کارشناسان می گویند جایگزین های توافق هسته ای جذاب نیستند.

هنری رُم، تحلیلگر ارشد ایران در گروه اوراسیا در واشنگتن به رادیو آزادی گفت: «هیچ یک از گزینه ها خوب نیستند، البته به همین دلیل است که غرب برای احیای توافق فشار آورده است. اما ایران گزینه کمی برای آن باقی می گذارد».

به باور رُم، «محتمل‌ترین سناریوی بدون توافق شامل یک سال تشدید تنش با پیشرفت بیشتر هسته‌ای ایران، تحریم‌های اقتصادی آمریکا و اروپا، تهدیدات نظامی اسرائیل و آمریکا و اعتراضات مردمی و رکود اقتصادی در ایران است».

آمریکا تا پایان ژانویه، دوشاخه را از پریز می‌کشد 

واعظ گفت: «آمریکا احتمالاً تا پایان ژانویه دوشاخه را از پریز می‌کشد و به رویکردی بسیار قهرآمیزتر روی می‌آورد، مگر اینکه مذاکرات پیشرفت خوبی داشته باشد یا پیشرفت هسته‌ای ایران کند شود».

رویکرد قاطع‌تر می‌تواند شامل تلاش‌های ایالات متحده برای قطع صادرات نفت ایران به چین باشد که با وجود تحریم‌های ایالات متحده ادامه یافته است. تحریم هایی که ایران را از فروش نفت خود که منبع اصلی درآمد این کشور است، باز می دارد. با این حال چنین فروش نفتی که بر اساس ارقام شرکت تحلیل کالای Kpler در ماه نوامبر به تقریباً 18 میلیون بشکه افزایش یافت، به تهران کمک کرد تا تحت تحریم هایی که اقتصاد آن را قفل کرده است، بقای اقتصاد خود را حفظ کند.

توافق موقت

همچنین صحبت هایی در مورد توافق موقت صورت گرفته است که بر اساس آن تهران فعالیت های حساس هسته ای خود را در ازای برخی تسهیلات اقتصادی متوقف می کند. چنین توافقی، مشابه رویکرد به کار رفته در توافقات ژنو و لوزان پیش از حصول برجام، می‌تواند از یک بحران هسته‌ای فوری جلوگیری کند و زمان و فضای کافی را برای توافق آینده ایجاد کند.

اما همانطور که هنری رم خاطرنشان می کند، بعید است تهران در حال حاضر این مسیر را طی کند.

رم گفت: «من شک دارم که یک قرارداد موقت در سال آینده وجود داشته باشد. اگر ایران مشتاق منافع اقتصادی برجام کامل نباشد، مشخص نیست که چرا با یک توافق کوچکتر با منافع کمتر باید رضایت دهد».