جنگ نفتی پوتین با ترامپ؛ آیا چین و هند برندگان نبرد دریایی خواهند بود؟

به گزارش اکوایران، اعمال تهاجمی‌ترین تحریم‌های غرب علیه بخش نفت روسیه از زمان حمله مسکو به اوکراین در سال 2022، تهدید اختلال در عرضه جهانی نفت را به همراه آورده است.

به نوشته بلومبرگ، خریداران نفت به رهبری چین و هند در حال جست‌وجو در خاورمیانه برای یافتن تأمین‌کنندگان جایگزین هستند. برخی تخمین‌ها نشان می‌دهد که تحریم‌های جدید آمریکا می‌تواند صادرات نفت روسیه را به نصف کاهش دهد؛ تحریم‌هایی که پس از اعمال، قیمت معاملات آتی نفت برنت را در روزهای اخیر به‌اندازه‌ 5 دلار در هر بشکه افزایش داده است.

دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا از زمان آغاز جنگ اوکراین، 161 نفت‌کش و معامله‌گر را که در حدود 2 هزار عرضه نفت از سوی مسکو دخالت داشته‌اند، تحریم کرده است. نهاد یادشده همچنین شرکت‌های مستقر در مسکو که برای نفت‌کش‌ها بیمه ارائه می‌دهند و 2 شرکت نفتی بزرگ روسیه یعنی سورگوت‌نفت‌گس و گازپروم‌نفت را در لیست سیاه قرار داده است. این شرکت‌های نفتی در 10 ماه نخست سال 2024 حدود 30 درصد از صادرات نفت روسیه را به خود اختصاص داده بودند.

طبق داده‌های بلومبرگ نیوز، برخی نفت‌کش‌ها به‌طور کامل فعالیت خود را متوقف کر‌ده‌اند؛ در حالی‌که برخی کشتی‌ها که قرار بود برای جمع‌آوری محموله‌های نفتی روسیه وارد این کشور شوند، در حال دور شدن از بنادر روسیه هستند.  

ادوارد فیشمن، پژوهشگر ارشد در دانشگاه کلمبیا و نویسنده کتابی در مورد استفاده از تحریم‌ها به‌عنوان نوعی جنگ اقتصادی، در این‌باره می‌گوید: «این فعالیت‌های نامنظم در هفته اخیر نشان‌دهنده تأثیر تازه‌ترین دور تحریم‌ها است.»

فیشمن ادامه می‌دهد: «همچنین این موضوع محتمل‌تر شده که یک اختلال ادامه‌دار در بازار رخ دهد. ممکن است شاهد افت شدید در صادرات نفت روسیه باشیم.»

معامله‌گران اکنون این پرسش را مطرح می‌کنند که این افت تا چه اندازه ممکن است اهمیت داشته باشد؟

طبق برآورد شرکت EA Gibson Shipbrokers Ltd در لندن، 161 نفت‌کشی که تحت تأثیر تحریم‌های 10 ژانویه (21 دی) قرار گرفتند، قادر بودند به‌ شکل روزانه حدود 1.4 میلیون بشکه نفت روسیه را انتقال دهند. داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط بلومبرگ نشان می‌دهد، این میزان معادل نیمی از صادرات دریایی نفت روسیه بوده است.

برآوردهای گروه مک‌کواری حتی نشان می‌دهد که این تأثیر بزرگ‌تر بوده و ظرفیت صادرات 2.15 میلیون بشکه نفت در روز به‌ شکل بالقوه از بین رفته و همین امر باعث افزایش قیمت‌ها شده است. تخمین‌ گروه مک‌کواری حدود سه برابر بیشتر از مازاد عرضه جهانی است که آژانس بین‌المللی انرژی برای سال 2025 پیش‌بینی کرده است.

ردیابی بلومبرگ از حرکت‌های قبلی کشتی‌های تحریم‌شده نشان می‌دهد، گرید‌های نفت نیز که نیازمند کشتی‌های ویژه هستند، و اگذ مسکو نتواند راه‌حلی پیدا کند، در معرض خطر توقف تولید قرار دارند.

تلاش مسکو برای نقش برآب کردن تحریم‌ها

روسیه پیش‌تر انتظارات از اختلال در عرضه خود را نقش بر آب کرده بود. پس از حمله روسیه به اوکراین، پیش‌بینی‌ها گسترده‌ای وجود داشت که جریان‌های نفت این کشور با افت همراه می‌شود، چراکه خریداران سنتی نفت از مسکو دور خواهند شد.

در عوض، صادرات نفت روسیه به‌شکل گسترده‌ای ثابت ماند که بخشی از‌ آن به پتانسیل تحریم‌های اولیه برای محدود کردن نفت روسیه برمی‌گردد که مورد انتقاد برخی قرار گرفته است.

مسکو برای ادامه تجارت نفت خود مجموعه‌ای از نفت‌کش‌ها موسوم به «ناوگان اشباح» را به کار گرفت. این نفت‌کش‌ها در واقع کشتی‌های قدیمی هستند که اغلب بدون صاحبان و شرکت‌های بیمه‌گر مشخص فعالیت می‌کنند و پرچم‌ کشورهایی را دارند که از نظر صنعت کشتی‌رانی، دارای ایمنی کمتری هستند. اما تحریم‌های 10 ژانویه تعداد نفت‌کش‌هایی را که پیش‌تر از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا یا بریتانیا تحریم‌ شده بودند، تقریبا دو برابر کرد. در واقع تعداد نفت‌کش‌های حاضر در لیست سیاه از 143 کشتی به 265 کشتی رسیده است.  

در همین حال، چین و هند که از زمان حمله روسیه به اوکراین، 81 درصد از صادرات دریایی نفت روسیه را خریداری کرده‌اند، همواره مراقب بوده‌اند تا از نقض تحریم‌های آمریکا اجتناب کنند.

لارس بارستاد، مدیر اجرایی Frontline Management AS، اپراتور یکی از بزرگ‌ترین ناوگان سوپرنفت‌کش‌های جهان، می‌گوید که روسیه با چالش لجستیکی چند‌ماهه روبه‌رو خواهد شد. این یک اختلال بزرگ است. به‌طور موقت، آن‌ها با مشکل لجستیکی روبه‌رو خواهند بود؛ به‌ویژه این که به نظر می‌رسد چین و هند به لیست سیاه نفت‌کش‌ها که آمریکا ارائه کرده است، پایبند باشند.»

چین و هند به‌دنبال خرید نفت در خاورمیانه

طبق اعلام مقامات چین و هند، خریداران در این 2 کشور آسیایی از تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه از جمله عربستان‌سعودی، عراق، امارات متحده عربی و کویت خواسته‌اند که نفت بیشتری تولید کنند. اما یافتن نفت بیشتر دشوار خواهد بود، چراکه این کشورها در قالب تعهدات خود به اوپک‌پلاس که مسکو به‌شکل مشترک رهبری آن را بر عهده دارد، باید عرضه خود را محدود نگه دارند.

در نشانه‌ای مبنی بر ضرورت بیشتر برای یافتن تأمین‌کنندگان دیگر نفت، پالایشگاه‌های دولتی و پالایشگاه‌های خصوصی بزرگ‌تر چین به‌شکل دیوانه‌وار به دنبال نفت خام هستند و بشکه‌های به‌اصطلاح سریع را برای بارگیری فوری‌تر انتخاب کرده‌اند. این وضعیت برای پالایشگاه‌های دولتی هند نیز برقرار است که یک منبع اصلی برای خریداری محموله‌های دریایی نفت روسیه هستند.

نفت‌کش‌های تحریم‌شده همچنان در یک هفته گذشته محموله‌های خود را در بنادر چین و هند خالی کرده‌اند. اما دهلی نو هشدار داده است که تنها کشتی‌هایی می‌توانند بار خود را خالی کنند که پیش از وضع تحریم‌ها در 10 ژانویه بارگیری کرده باشند و زمان تخلیه بار آن‌ها نیز نباید طولانی‌تر از 12 مارس شود. پس از آن، این کشتی‌ها قادر به ورود به بنادر نخواهند بود.

در آن سو، برخی کشتی‌ها که در مسیر بارگیری‌های تازه بوده‌اند، در حال پایان سفر دریایی خود هستند. حداقل پنج کشتی از 77 کشتی اقیانوس‌پیمای حامل نفت خام - به غیر از نفت‌کش‌های شاتل که مربوط به پروژه‌های خاص هستند - که تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، سفرهایی خود را به پایان رسانده‌اند‌؛ به عنوان مثال، نفت‌کش‌های اطلس، هنگ‌ تای و ونچر که همگی‌ در حال حرکت به‌سوی دریای بالتیک بودند، از مسیر خود در سواحل غربی اروپا بازگشتند و به‌سوی مدیترانه حرکت کردند.

در اقیانوس آرام نیز نفت‌کش‌های هیمالایان و سالتی وولف در تاریخ 12 ژانویه (23 دی) سفرهای خود به بندر کوزمینو روسیه را متوقف کردند. هیمالایان به سوی آب‌های نزدیک به استان شاندونگ چین حرکت کرد و در آنجا لنگر انداخت. سالتی وولف نیز که آخرین‌بار در روز چهارشنبه دیده شد، در حال حرکت به‌سوی سنگاپور بود.

این اقدامات حتی باعث شده‌اند نفت‌کش‌هایی که هدف تحریم‌های ایالات متحده قرار نگرفتند، نیز محتاط شوند: 2 کشتی که در لیست تحریم‌ها قرار ندارند، به سمت بندر مورمانسک در قطب شمال حرکت می‌کردند، در نزدیک شهر ترومسو نروژ مسیر خود را تغییر دادند؛ جایی که کشتی‌های ذخیره‌سازی و تمام تانکرهای شاتل در لیست تحریم‌ها قرار گرفتند. آنان سپس روانه بالتیک شدند.

تأثیر ترامپ

در بحبوحه گمانه‌زنی‌ها مبنی‌ بر اینکه دولت جدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آتی آمریکا ممکن است تحریم‌های روسیه را کاهش دهد؛ اسکات بسنت، گزینه ترامپ برای وزارت خزانه‌داری آمریکا، به‌تازگی اعلام کرده است که از افزایش تحریم‌ها علیه صنعت نفت روسیه برای کمک به پایان جنگ در اوکراین حمایت می‌کند.

بنابراین، اگر این اقدامات باعث شود که روسیه نفت خود را با تخفیف‌های بیشتری به فروش برساند، ممکن است انگیزه‌های بیشتری برای دور زدن تحریم‌ها نیز ایجاد شود.

آدی ایمسیروویچ، یک معامله‌گر کهنه‌کار نفت که منتقد تأثیر تحریم‌های غرب بر تجارت نفت روسیه است، می‌گوید: دور جدید تحریم‌های آمریکا نشان می‌دهد دولت جو بایدن که در روزهای آخر خود به سر می‌برد، نهایتا تصمیم گرفته است برای آسیب زدن به کرملین دست به کار شود.

ایمسیروویچ که اکنون مدیر Surrey Clean Energy است، این‌گونه ادامه می‌دهد: «بایدن اجازه داد که روس‌ها برای 2 سال تحریم‌ها را دور بزنند. تأثیر تحریم‌های جدید به اجرای آن‌ها بستگی دارد، اما آن‌ها می‌توانند بسیار اثرگذار باشند.»