پشت پرده رشد قیمت خوراکی‌ها

به گزارش اکوایران، تورم فصلی تولیدکننده گروه زراعت و باغداری در پاییز امسال 10.4 درصد برآورد شده که به بیان ساده‌تر میانگین قیمت کالا و خدمات ارائه‌شده در این گروه نسبت به تابستان بالغ بر 10 درصد افزایش پیدا کرده است.

تورم تولیدکننده یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش تغییرات قیمتی در اقتصاد کلان است. اهمیت تورم تولیدکننده در اقتصاد کلان از آنجایی است که این متغیر، شاخصی آینده‌نگر برای تورم مصرف‌کننده محسوب می‌شود. به بیان ساده‌تر زمانی که قیمت کالا و خدمات در مبداء ارائه آن‌ها دچار افزایش می‌شود، این تغییرات قیمت با یک اختلاف زمانی به بازارهای خرد منتقل می‌شود و تورم تولیدکننده بیان‌کننده آن است و مصرف‌کنندگان نیز آن را به مرور احساس خواهند کرد.

این بازه زمانی در بخش‌های مختلف، متفاوت است. هرچه شرایط اقتصادی و جامعه بی‌ثبات‌تر و اصطلاحا تورمی باشد، این فرایند انتقال سریع‌تر خواهد بود و افزایش قیمت‌ها در مبدا به سرعت به مصرف‌کننده خرد می‌رسد. انتظارات منفی تورمی نیز در تسریع انتقال تورم بسیار اثر گذار است.

تورم فصلی 10 درصدی در تولیدات زراعت و باغداری

بنا بر اطلاعات مرکز آمار در گروه زراعت و باغداری روند تورم تولیدکننده در 23 فصل گذشته نشان می‌دهد رکورد بالاترین تورم فصلی در بازه زمانی زمستان 1400 تا بهار امسال ثبت شده است. بر این اساس می‌توان گفت هزینه‌های تولیدکننده گروه زراعت و باغداری در بهار امسال روندی صعودی به خود گرفته و 39.8 درصد نسبت به فصل زمستان افزایش پیدا کرده است. به عبارت ساده‌تر تولیدکننده گروه زراعت و باغداری در فصل بهار 39.8 درصد در مقایسه با زمستان 1401 بیشتر برای کاشت محصولات خود هزینه کرده است.

همچنین با بررسی تورم تولیدکننده تنها در گروه زراعت (غلات، سبزیجات و حبوبات، سایر محصولات زراعی) دو جهش تورمی مشاهده می‌شود. اولین جهش تورم فصلی در زمستان 97 رقم خورده و هزینه‌های تولیدکننده گروه زراعت نسبت به فصل قبل 55 درصد افزایش داشته است. دومین جهش در بهار امسال نیز صورت گرفته که در نتیجه سیاستگذاری دولت برای جراحی اقتصادی با عنوان اصلاح یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی  مشاهده می‌شود هزینه‌های تولیدکننده گروه زراعت نسبت به فصل زمستان سال گذشته، 46.2 درصد رشد قیمت داشته است.

بنا بر نظر کارشناسان جدا از تحلیل مقطعی، روند تورم اقلام خوراکی می‌تواند برگرفته از افت و خیز فصلی کشت و کار و برداشت باشد؛ با این حال، بررسی روند فصلی نشان می‌دهد طی برخی سال‌ها، در فصول پاییز و زمستان به دلیل عدم فعالیت زراعت و باغداری، هزینه‌های تولیدکننده روند کاهشی داشته است. در سال جاری نیز به تبعیت از این قاعده تورم فصلی تولیدکننده در بخش زراعت و باغداری سیری نزولی به خود گرفته است. در همین خصوص، تورم فصلی تولیدکننده در بخش زراعت از رکورد 46 درصدی خود در بهار امسال فاصله گرفته و در سومین فصل سال جاری طی یک مسیر کاهشی به 7 درصد رسیده است. 

رکوردزنی تورم مصرف‌کننده خوراکی‌ها در تابستان 1401

بررسی رشد قیمت‌ها در کالاهای خوراکی خانوارهای کشور نشان می‌دهد در بازه زمانی بهار  1396 تا پاییز امسال، بالاترین تورم فصلی در تابستان امسال رخ داده و قیمت خوراکی‌ها در تابستان نسبت به بهار 26.4 درصد رشد داشته‌اند. بنابراین می‌توان گفت در این مقطع بیشترین رشد قیمت مصرف‌کننده خوراکی‌ها در تابستان 1401 به ثبت رسیده، اما پشت پرده این رشد قیمت چه عاملی می‌تواند باشد؟

اثرگذاری تورم تولید‌کننده در افزایش قیمت خوراکی‌ها

بررسی تورم کالاهای خوراکی نشان می‌دهد این دو شاخص در مقاطعی دارای همبستگی مثبت بوده و تقریبا با فاصله زمانی یک فصل اثرات تورم تولیدکننده در قیمت مصرف‌کننده ظاهر شده است. طبق آمارها بخش عمده‌ای از افزایش قیمت اقلام خوراکی تحت تاثیر افزایش هزینه‌های تولیدکننده در گروه زراعت و باغداری بوده است.

با وجود همخوانی قوی میان دو تورم تولید و مصرف در بخش خوراکی اما یک فاصله معنادار در تابستان مشاهده می‌شود. در این مقطع زمانی که تورم تولیدکننده بخش زراعت سقوط کرده بود، تورم خوراکی‌ها در حال ثبت قله‌ای دیگر بود؛ بنابراین نمی‌توان گفت ارتباط معناداری در این فصل میان تولید و مصرف وجود داشته است. طبق آمارها آنچه که رشد قیمت خوراکی را در تابستان موجب شده عموما حذف ارز ترجیحی از برخی کالاهای خوراکی بوده است.

اکنون بررسی تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر شده توسط مرکز آمار نشان می‌دهد که بار تورمی ناشی از طرح اجرای مردمی‌سازی یارانه‌ها پس از دو فصل از  اجرای این طرح تخلیه شده و تورم فصلی خوراکی‌ها به 5 درصد در پاییز رسیده و نسبت به فصل تابستان روند کاهشی داشته است. 

بررسی تورم فصلی گروه زراعت و باغداری و تورم اقلام خوراکی منتخب

برای آنکه اثر خالص تغییر قیمت خوراکی‌ها ناشی از تورم تولیدکننده زراعت و باغداری مشخص شود، تنها با در نظر گرفتن هر یک از اقلام خوراکی شامل نان و غلات، روغن‌ها و چربی‌ها، میوه و خشکبار، سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی (قند و شکر و شیرینی‌ها) و تجمیع آن‌ها یک شاخص خوراکی محاسبه کرده‌ایم. این شاخص از نسبت مجموع حاصلضرب هریک از این اقلام در ضرایب اهمیت آنها به مجموع ضرایب اهمیت بدست آمده است که بررسی تغییرات رشد این شاخص و روند تورم اقلام خوراکی منتخب باز هم حکایت از همسویی مثبت این دو شاخص داشته است.

در برخی از دوره‌ها تورم خوراکی‌ها کاملا ناشی از تورم تولیدکننده (فشار هزینه) بوده است و در سایر فصول بخش عمده از این تورم خوراکی‌بر اثر هزینه‌های تولیدکننده بوده است.

طی این دوره در فصل بهار امسال هزینه‌های تولیدکننده نسبت به فصل قبل 39.8 درصد افزایش داشته است که اثر این افزایش هزینه‌های تولیدکننده در افزایش قیمت خوراکی‌های بهار و تابستان مشاهده می‌شود.

در واقع در ماه‌های ابتدایی سال، دولت با حذف ارز ترجیحی و اصلاح قیمت کالاهای اساسی باعث جهش قیمت‌ها بخصوص قیمت اقلام خوراکی در کشور شد.

بنا به نظر کارشناسان هر زمان که تورم ناشی از افزایش هزینه‌های تولید و از سمت عرضه باشد، در اقتصاد کلان به تورم فشار هزینه مشهور است. چنانچه عوامل دیگر به این تورم دامن نزند، طی چند ماه اثر آن تخلیه خواهد شد که ظاهرا این اتفاق در وضعیت کنونی تا حدودی رخ داده و اثر تورمی سیاست دولت تخلیه شده است و مشاهده می‌شود در پاییز امسال هم تورم تولیدکننده روند کاهشی داشته و به دنبال آن تورم اقلام خوراکی نیز روند کاهشی پیدا کرده است.