معامله دشوار بلینکن؛ چرا متحدان واشنگتن هوایی شدند؟

به گزارش اکو‌ایران، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده برای توقف نفوذ رو به کاهش آمریکا در خاورمیانه، این هفته سفری سه روزه به عربستان را کلید زد. با این همه پیشبرد همکاری استراتژیک با همتایان سعودی و خلیج فارس ممکن است نبردی دشوار باشد.

چرا متحدان واشنگتن هوایی شدند؟

به نوشته الجزیره، جولای گذشته، جو بایدن در نشست شورای همکاری خلیج فارس در عربستان شرکت داشت و بر این مقوله تاکید کرد که ایالات‌متحده منطقه را ترک نخواهد کرد تا چین، روسیه و ایران خلاء ناشی از نبود این کشور را پر کنند. با این همه آنچه در خاورمیانه به نظاره نشستیم نبود آمریکا است.سال گذشته، علیرغم مخالفت‌های ایالات متحده، متحدان منطقه‌ای‌اش هوایی شدند، آنها روابط خود را با پکن و تهران بهبود بخشیده و رابطه قوی‌شان با مسکو را حفظ کردند. اگرچه دولت بایدن به طور علنی اهمیت توافق اخیر ایران و عربستان را که با میانجیگری چین حاصل شده و زمینه ساز احیای روابط دیپلماتیک دو بازیگر گشت را کم اهمیت جلوه داد، اما عملا شواهد نشان می‌دهد که این کشور از نفوذ فزاینده چین در منطقه نفت خیز خلیج فارس و خاورمیانه دیوانه شده است.

طی دو دهه گذشته، ایالات متحده تولید نفت و گاز را افزایش داده و عملا به کشوری مستقل از انرژی تبدیل شده است. این کشور ممکن است دیگر نیازی به نفت خلیج فارس نداشته باشد اما اصرار دارد که در منطقه مسئول باشد تا بدین طریق بتواند در صورت وقوع درگیری منابع انرژی حیاتی چین را قطع کرده و آن را برای متحدانش تضمین کند.همانگونه که بلینکن ماه گذشته هشدار داد، چین مهم‌ترین چالش ژئوپلتیکی است که ایالات متحده امروز با آن روبرو است؛ به باور او پکن کشوری است که به شکلی جدی توانایی به چالش کشیدن دیدگاه آمریکا و نظم بین‌الملل، بازار آزاد، امنیت و رفاه را دارد. به باور ناظران خودکامگی از نوع چینی شاید بیش از دموکراسی از نوع آمریکایی برای واشنگتن مطلوب‌تر باشد.

صبر واشنگتن رو به اتمام است

 امروز نفوذ روسیه در خاورمیانه و فراتر از این جغرافیا، ایالات متحده را عصبی کرده است.در همین راستا دولت بایدن فشار‌ها بر برخی از کشورهای خاورمیانه را افزایش داده تا نشان دهد که صبرش رو به اتمام است. ایالات متحده همچنین به کشورهای منطقه در باب کمک به روسیه جهت دور زدن تحریم‌ها هشدار داده و از آنها خواسته تا یک طرف را انتخاب کنند، در غیر این صورت باید هزینه خشم ایالات متحده و کشورهای گروه هفت را بپردازند.

عربستان تاکنون درخواست‌های آمریکا برای افزایش تولید نفت را نادیده گرفته؛ درخواست‌هایی که هدف از آن پایین آوردن بهای نفت در بازار و خنثی کردن تحریم‌های غرب علیه روسیه است. ریاض اما همزمان هم رابطه‌اش با واشنگتن را حفظ کرده و هم با روسیه ارتباط دارد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بی‌اعتنایی بن سلمان به واشنگتن محبوبیتش را افزایش داده است.

دهن کجی متحدان واشنگتن

سال گذشته،در پاسخ به تهدیدهای بایدن مبنی بر مجازات ریاض به دلیل این بی اعتنایی، پادشاهی میزبان شی جین پینگ برای گفتگوهای دوجانه و نشست شورای همکاری خلیج فارس شد. عربستان سعودی  پس از آن روابطش با ایران را به واسطه میانجیگری‌های چین عادی کرد، آن هم درست در شرایطی که غرب تحریم‌ها علیه تهران را تشدید می‌کرد. عربستان حتی گامی فراتر نهاد و فارغ از مخالفت خوانی های غرب آغوش خود را به سوی سوریه گشود.اما صرفا ریاض از رویکردی متفاوت در ارتباط با واشنگتن پیروی نمی کند، ما نظاره گر پدیده ای منطقه ای هستیم.

 امارات متحده عربی، یکی دیگر از متحدان ایالات متحده نیز روابط نزدیک تری با چین تعریف کرده، روابط راهبردی‌اش با فرانسه را بهبود بخشیده و بر تعامل با ایران، روسیه و هند متمرکز شده است. این رویکرد در برخی مواقع به بهای تمام شدن روابط این کشور با آمریکا می‌تواند باشد. به بیانی بهتر باید گفت که منطقه به عنوان یک کل، تعامل جهانی‌اش را متنوع کرده است. این حقیقت در روابط تجاری بازیگران مشهود است. بین سال های 2000 تا 2021، تجارت میان خاورمیانه و چین از 15.2 میلیارد دلار به 284.3 میلیارد دلار افزایش یافته است. در همین بازه زمانی، تجارت با ایالات متحده از 63.4 میلیارد دلار به 98.4 میلیارد دلار افزایش یافته است.

شش کشور خاورمیانه، از جمله عربستان، امارات و مصر، اخیرا درخواست کرده اند تا عضویت گروه بریکس به رهبری چین را داشته باشند؛ گروهی متشکل از روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی. چنین خواسته‌ای علیرغم تحریم‌های غرب علیه روسیه مورد تایید قرار گرفته است.البته ایالات متحده در سه دهه گذشته قدرت استراتژیک مسلط در خاورمیانه بوده و امروز نیز همینطور است. اما آیا در سه دهه آینده نیز چنین خواهد بود؟

هدف بلینکن از سفر به ریاض

در منطقه‌ای که بسیاری از بازیگران در باب هیچ گزاره‌ای اتفاق نظر ندارند، نه گفتن به آمریکا، موضعی بسیارمحبوبی است زیرا اکثریت بر این باورند که این قدرت امپریالیستی ریاکار است که صرفا شعار حقوق بشر و دموکراسی می‌دهد. این مقوله بالاخص در سیاست خارجی ایالات متحده در برابر فلسطین آشکار است. واشنگتن برخلاف شعارهایش حامی اسرائیل است.

 بلینکن در سفرش به ریاض احتمالا عربستان را برای عادی سازی رابطه‌اش با تل آویو تحت فشار قرار خواهد داد به این امید که در ازای پذیرفتن برنامه غیرنظامی هسته‌ای و تضمین های امنیتی، کشورش کاهش بهای نفت را تجربه کند.امارات، بحرین، مراکش و سودان پیشتر روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند و در ازای آن امتیازهایی را از ایالات متحده دریافت داشتند. دلیل امتیازدهی روشن است، اسرائیل ناچار است که برای سرپوش گذاشتن بر مسئله فلسطین باج بدهد.

با این همه مسئله فلسطین، مسئله ای است مرتبط به افکار عمومی جهان عرب.فارغ از این ها، مردم منطقه به خوبی اخبار مرتبط با خروج شتاب زده آمریکا ازافغانستان و عراق را رصد کرده اند. به همین دلیل جای تعجب نیست که در نظرسنجی سال 2022 که توسط مرکز تحقیقات و مطالعات سیاسی عرب انجام شد، 78 درصد از پاسخ دهندگان بر این باور بودند که ایالات متحده منبع تهدید و بی‌ثباتی است. در مقابل 57 درصد انگشت اتهام را به سمت روسیه نشانه رفتند.

استیون سایمون، مقام پیشین آمریکایی در کتاب خود تحت عنوان« توهم بزرگ: ظهور و سقوط جاه طلبی آمریکایی در خاورمیانه» تخمین زد که ایالات متحده 5 تا 7 ترلیون دلار در جنگ‌هایی صرف کرده که موجب کشته شدن میلیون ها عرب و مسلمان شده. علاوه بر این، هزاران سرباز آمریکایی نیز قربانی این جاه طلبی‌ها شدند. پس تصادفی نیست که بخش عمده ای از خاورمیانه بر این باورند که جدا شدن بخشی از این منطقه به همان اندازه که اجتناب ناپذیر است، مطلوب خواهد بود.چنین چرخشی طبیعتا پیامدهای هولناکی برای دو طرف خواهد داشت با این همه همه چیز منوط است به تصمیم واشنگتن جهت تغییر سیاست خارجی‌اش.