چگونه اسرائیل در جنگ با حماس ناکام ماند؟

به گزارش اکوایران، از زمان حملات بی‌سابقه حماس در 7 اکتبر، تقریباً 23،000 نفر -اکثریت قریب به اتفاق آن از فلسطینی‌ها- کشته شده‌اند. 

بدون هیچ چشم‌اندازی

با نزدیک شدن به پایان سال 2023، تهاجم اسرائیل هیچ نشانه‌ای از فروکش کردن نشان نمی‌دهد و با ادامه درگیری‌ها، تعداد کشته‌ها از هر دو طرف افزایش خواهد یافت. تلاش‌های سیاسی برای آتش‌بس شکست خورده است.

به نوشته زوران کواساک، تحلیل‌گر شبکه الجزیره، اسرائیل از همان ابتدا ادعا کرده بود که هدفش از بین بردن توان نظامی و حکومتی حماس است. برای این منظور، از 7 اکتبر تقریباً بدون وقفه به بمباران هوایی و تهاجم زمینی به نوار غزه ادامه داده است.

در حالی که اسرائیل اعتراف می‌کند که تاکنون در این ماموریت شکست خورده ، اما ادعا می‌کند که برای رسیدن به این هدف تنها به زمان بیش‌تر احتیاج دارد. اما آیا وضعیت میدانی این ادعا را تایید می‌کند؟

امل، پاسخ با این ادعا یک نه محتاطانه است. تحلیل دقیق و بی‌طرفانه جنبه‌های مختلف عملکرد اسرائیل نشان می‌دهد که تاکنون حماس بیش‌تر موفقیت تجربه کرده تا شکست -آن هم به دلایل زیر:

حماس به حیات خود ادامه می‌دهد

این سازمان هنوز هم بسیار زنده و فعال است. از نظر سیاسی، هنوز هم به عنوان تنها نهادی شناخته می‌شود که بر آنچه از ساختارهای غیرنظامی آسیب دیده نوار غزه باقی مانده است، کنترل دارد.

این جنبش طرف مذاکرات غیرمستقیمی است که پیش‌تر موفق به ایجاد توقفی یک هفته‌ای در حمله به غزه و تبادل محدود اسرای اسرائیلی و فلسطینی شده است. تا زمانی که حماس اسرای باقیمانده خود را حفظ کند، ناگزیر «طرف مقابل» هرگونه مذاکره‌ای خواهد بود.

اسرائیل مکرراً اعلام کرده که حماس در ساختارهای غیرنظامی پس از جنگ غزه «هیچ جایی» ندارد، اما هرگز یک طرح مشخص و جایگزین ارائه نکرده است. پیشنهادات مبهم و غیرمتمرکز مختلفی مبنی بر اینکه آینده غزه بدون حماس بهتر خواهد بود مطرح شده است، اما هیچ کس هیچ پیشنهاد منسجمی در مورد چگونگی حذف حماس و جایگزینی آن ارائه نکرده است.

ایالات متحده، برخی از کشورهای عربی و سازمان‌های بین المللی مختلف پیشنهاد کرده‌اند که غزه پس از جنگ باید توسط فتح یا یک نیروی عربی اداره شود، اما هیچ برنامه ملموسی برای چگونگی دستیابی به آن ارائه نکرده‌اند. در حال حاضر، این تفکر یک آرزو باقی مانده است. بنابراین، برای آینده قابل پیش بینی، حماس در غزه ماندگار است.

حماس همچنان یک نیروی نظامی مؤثر است. برخی کارشناسان با استفاده از منابع باز و اطلاعات افشا شده از منابع اسرائیلی، آمریکایی، عربی و روسی، قدرت گردان‌های قسام (شاخه نظامی حماس) را بین 30 تا 45 هزار جنگجو تخمین می‌زنند.

حتی محتاط‌ترین تحلیل‌گران معتقدند که قبل از جنگ، این نیرو حداقل 18،000 سرباز رده اول آموزش دیده، منضبط و با انگیزه ایدئولوژیکی بالا را در صفوف خود داشت و هر رقمی بیشتر از این نیروهای رده دوم هستند. ادعاهای اسرائیل مبنی بر کشته شدن 10،000 جنگجوی حماس به طور قطع اغراق آمیز است.

گردان‌های قسام متحمل تلفات سنگینی شده‌اند، اما بیشتر گردان‌های آن به صورت نیروهای رزمی مؤثری باقی مانده‌اند. مؤسسه مطالعات جنگ، یک اندیشکده با نفوذ و آگاه ایالات متحده تخمین می‌زند که از 26 تا 30 گردان که گمان می‌رود پیش از 7 اکتبر وجود داشته ‌باشند (هر کدام با 400 تا 1000 جنگجو) تنها سه گردان غیر عملیاتی –یا به اصطلاح غیرنظامی منهدم- شده‌اند.

از بقیه گردان‌ها، چهار یا پنج مورد تضعیف شده‌اند، به این معنی که از قدرت آن‌ها کاسته شده اما به عملیات ادامه می‌دهند، چه به تنهایی یا با پیوستن به واحدهای دیگر.

از یک جنبه، شاخه نظامی حماس کارآمدی استثنایی از خود نشان داده است: همه واحدهایی که فرماندهان آن‌ها کشته شده‌اند، به نبرد زیر نظر معاونان ادامه داده‌اند.

اسراییل با تکیه بر اطلاعات میدانی قوی خود توانسته دست کم پنج فرمانده گردان را در حملات هوایی هدفمند بکشد و حداقل شش تن دیگر از جمله فرمانده تیپ شمالی در نبرد کشته شده‌اند. با این حال، هیچ یک از آن واحدها «سربریده» و فروپاشی نشدند و این امر توانایی آشکار حماس برای برنامه ریزی و آموزش معاونان شایسته را تایید می‌کند.

اسرائیل در هر کجا که ورودی‌های تونل‌ها را پیدا کند، آن‌ها را تخریب یا مسدود می‌کند، اما نشانه‌های واضحی وجود دارد که نشان می‌دهد حماس هنوز از تأسیسات زیرزمینی کافی برای جابجایی نیروها بین خطوط مقدم و دور زدن و غافلگیری موفق دشمن برخوردار است.

حفظ حمایت دیگر جناح‌های مسلح

گاهی از گزارش‌ها از غزه چنین به نظر می‌رسد که شاخه مسلح حماس -گردان‌های القسام- تنها کسانی هستند که می‌جنگند. اما در واقع حدود 12 گروه مسلح مختلف، وابسته به بلوک‌های مختلف سیاسی و فکری وجود دارد. دومین گروه شناخته شده جهاد اسلامی است، اما سایرین شامل کمیته مقاومت مردمی و دو جبهه آزادی فلسطین تقریباً به یک نام هستند -یکی «مردمی» و دیگری «دمکراتیک».

احتمالاً نامحتمل‌ترین گروهی که با حماس همکاری می‌کند، گردان‌های شهدای الاقصی، شاخه مسلح جنبش فتح، رقیب آن است. با این حال، جدای از اختلافات سیاسی، جنگجویان آن با هماهنگی و عمدتاً تحت فرماندهی کلی گردان‌های قسام می‌جنگند.

قرار گرفتن همه این گروه‌ها زیر چتر حماس راه‌حلی عمل‌گرایانه است که از سر ناچاری انجام شده است، اما به نظر می‌رسد این راه‌حل مورد رضایت سایرین است و تاکنون تنش یا شکاف آشکاری به وجود نیامده است.

هیچ ادعای قابل اعتمادی مبنی بر تسلیم شدن گروه‌های کوچک‌تر تحت فشار نیروهای مسلح اسرائیل، انحلال، ترک خدمت یا همکاری با دشمن توسط آن‌ها وجود نداشته است. علاوه بر این، نمی‌توان احتمال ادغام آن‌ها در گردان‌های قسام را، حداقل به طور موقت، رد کرد. ادامه همزیستی این جناح‌های مسلح در مواجهه با یک تهدید مشترک بدون شک یک موفقیت برای حماس است.

افزایش محبوبیت در کرانه باختری

برخلاف تصویر غالب اسرائیلی‌ها و غربی‌ها از حماس به عنوان گروهی «تروریست» و «قاتل» غیرنظامیان بیگناه، بسیاری از فلسطینی‌ها آن را در منظر دیگری می‌بینند.

کسانی که خود را قربانی ظلم، رفتار ناعادلانه، بی قانونی و تبعیض اسرائیل می‌بینند، اغلب از حماس به عنوان مدافع بی باک فلسطینیان -و اغلب به عنوان تنها گروهی که این کار را انجام می‌دهد- بت‌سازی می‌کنند. بسیاری از جوانانی که پس از توافق‌نامه‌های اسلو در دهه 1990 به دنیا آمده‌اند، اعتراف می‌کنند که از ناتوانی مقامات فلسطینی در تأمین آنچه که در آن قرارداد‌ها توافق شده، وعده داده شده و امضا شده بود، ناامید شده‌اند.

این احساس سرخوردگی به ویژه در کرانه باختری که توسط فتح اداره می‌شود، قوی شده است؛ که از نظر بسیاری از جوانان ناکارآمد، فاسد، ناتوان و بی علاقه به تلاش برای آرمان فلسطین است.

تجاوزات روزافزون شهرک‌نشینان غیرقانونی اسرائیل که همچنان با مصونیت از مجازات به آزار و اذیت، دزدی و اعمال خشونت علیه فلسطینیان در کرانه باختری ادامه می‌دهند، فلسطینی‌ها را بیشتر از رهبرانشان دور کرده است.

بسیاری از فلسطینی‌های کرانه باختری با برافراشتن پرچم‌های حماس، اغلب در کنار پرچم‌های فتح، به جنگ غزه واکنش نشان دادند. جوانان فلسطینی که در کرانه باختریِ محصور و تکه تکه شده زندگی می‌کنند، مدت‌هاست از این که مردم منفعلی هستند که همیشه قربانی این نوع رفتارها می‌شوند، عصبانی هستند.

بسیاری از آن‌ها اکنون امید و انتظار خود را به کسانی بسته‌اند که علی‌رغم قدرت بسیار بیشتر دشمنشان، برخاستند، به مقابله پرداختند و به اسرائیل ضربه سختی زدند.

در حالی که [به دلیل ویرانی غیرقابل تصور غزه] این دیدگاه ممکن است غیر منطقی و برای بیگانگان تکان دهنده به نظر برسد، در صادقانه بودن آن شکی وجود ندارد.

حتی اگر اسرائیل به هدف خود برای «پایان دادن» به حماس دست یابد - چشم‌اندازی به شدت غیر واقع‌بینانه- بسیاری از فلسطینی‌ها حماس را به‌عنوان گروهی به یاد می‌آورند که از نشستن منفعل و ضربه خوردن پشت سر هم از اسرائیل خودداری کرد.

علیرغم تلفات سنگینی که حماس متحمل شده و تصویری که در غرب به آن نسبت داده شده، این گروه احتمالاً دلایل بیشتری برای رضایت دارد تا نگرانی.