به گزارش اکوایران، شش سال پیش فیلمی با عنوان «عملیات دریای سرخ» در چین بسیار پرفروش شد. این فیلم به عنوان نخستین فیلم سینمای چین تبلیغ می‌شد که بر دستاوردهای نیروی دریایی چین تمرکز داشت که در سال‌های اخیر عنوان بزرگ‌ترین نیروی دریایی جهان را از ایالات متحده گرفته است. سناریوی این فیلم، حول عملیات نیروهای ویژۀ دریایی چینی می‌چرخد که مأموریت دارند یک گروگان چینی را از دست تروریست‌های یکی از کشورهای دریای سرخ، شبیه یمن، نجات دهند. فرمانده می‌گوید «این مأموریت پیامی به تمامی تروریست‌هاست که دیگر به فکر آزار چینی‌ها نیفتند.» حزب کمونیست جلساتی برای نمایش این فیلم برگزار کرد تا شور میهن‌پرستانه را تقویت کند. مسئولان گفتند که این فیلم چینی را نشان داد که «مسئولیت‌هایش را در مقام یک قدرت بزرگ را به عهده می‌گیرد».

گریز از باتلاق خودساخته واشنگتن

به نوشته اکونومیست،  آمریکا نگران افزایش نفوذ جهانی چین است. اما از اواسط نوامبر، هنگامی که انصارالله  یمن، حملات پهپادی و موشکی به کشتی‌ها [مرتبط با اسرائیل] را آغاز کردند، مسئولان آمریکایی از چین خواسته‌اند بخشی از آن روحیۀ قدرت بزرگش را نشان دهد و به حل بحران واقعی منطقه کمک کند.

طی 12 ساعت جلسه در 26 و 27 ژانویه در بانگکوک، مشاور امنیت ملی آمریکا، جیک سالیوان، کوشید مسئول امور خارجی چین، وانگ یی، را قانع کند که با استفاده از نفوذ چین این تهدید علیه یکی از شاهراه‌های حیاتی تجارت جهانی را متوقف کند. چین اما دید متفاوتی به مسئولیتش دارد. نمی‌خواهد در خاورمیانه کاری بکند. چین امنیت این منطقه را باتلاقی ساختۀ دست آمریکا می‌داند و از این فرصت برای همبستگی با جهان عرب استفاده می‌کند.

اهمیت امنیت منطقه و ترکش‌های تنش برای پکن

روشن است که امنیت منطقه برای چین مهم است. در سال 2021، هنگامی که یک کشتی باری باعث انسداد کانال سوئز در نزدیکی ورودی دریای سرخ شد، وزارت تجارت چین تخمین زد که 60 درصد صادرات این کشور به اروپا از آن مسیر استفاده می‌کند (سال گذشته، حدود 17 درصد از کالاهای صادراتی چین به سرتاسر جهان راهی اتحادیۀ اروپا و بریتانیا شد).

حوثی‌ها اعلام کرده‌اند که هدف حملات پرشمارشان کشتی‌های مرتبط با اسرائیل در جنگ با غزه است (چین حامی اسرائیل نیست). اما خطرات متوجه همه است. در سوم دسامبر، یکی از کشتی‌های تحت مالکیت غول کشتی‌رانی چین تحت مورد اصابت موشکی قرار گرفت که از طریق یک پهپاد شلیک شده بود. تصور می‌شود که اطلاعات حوثی‌ها دربارۀ این کشتی قدیمی بوده چون این کشتی سابق بر این در مالکیت یک شرکت اسرائیلی بود. در 19 ژانویه، حوثی‌ها گفتند کشتی‌های روسی و چینی می‌توانند با خیال راحت از این مسیر بگذرند. اما بخش زیادی از تجارت دریایی چین با کشتی‌هایی انجام می‌شود که به نام کشورهای دیگری ثبت شده‌اند. بسیاری از این کشتی‌ها حالا از مسیر امنِ دور دماغۀ امید نیک حرکت می‌کنند.

بر اساس داده‌هایی که شرکت اسپایر گلوبال، یک شرکت تحلیلی، در اختیار اکونومیست قرار داده است، پیش از دسامبر، 99 درصد از کشتی‌های باری میان اروپا و چین از کانال سوئز می‌گذشتند. در هفتۀ دوم ژانویه، کمتر از نیمی‌شان این مسیر را طی می‌کردند. مسیر جایگزین می‌تواند تا دو هفته به مدت زمان سفر بیفزاید -به این ترتیب از هزینۀ حق بیمۀ بسیار بالایی که حالا شرکت‌های بیمه‌ای می‌خواهند پرهیز می‌شود اما به هزینۀ حمل و نقل افزوده می‌شود. از اواخر سال 2023، شاخص حمل و نقل کانتینری چین، سنجۀ قیمت کانتینر در بندرهای اصلی چین به مقصد اروپا، دو برابر شده است.

مشکل شماست!

دولت چین اما ترجیح می‌دهد کنار بایستد. تنها پایگاه نظامی چین در خارج از این کشور، در جیبوتی، در همان نزدیکی است. اما نیروی دریایی چین فعالیت خاصی نداشته است. این کشور از شرکت در ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا، معروف به عملیات نگهبان رفاه، که در پاسخ به حملات حوثی‌ها شکل گرفته پرهیز کرده است. رسانۀ حکومتی چین می‌گوید یک مسیر دریانوردی، افسانۀ دریا، پیشنهاد می‌دهد که کشتی‌ها را با محافظت نیروی دریایی چین بدرقه کند. در وب‌سایت آن برنامه، محافظت‌هایی در خلیج عدن، در کنار دریای سرخ، مطرح شده‌اند. چین تجربۀ قابل توجهی در زمینۀ چنین مأموریت‌هایی دارد: از سال 2009، کشتی‌های جنگی‌اش مشغول محافظت از کشتی‌های تجاری خلیج عدن در برابر دزدان دریایی سومالی بوده‌اند.

آمریکا بر این پندار است که چین که روابط نزدیکی با تهران دارد، می‌تواند تهران را راضی کند تا برای توقف حملات در دریای سرخ  دست به کار شود. به گفتۀ یک مسئول عالی رتبۀ آمریکایی، آقای سالیوان در جلسه‌اش با وانگ یی در بانگکوک بر این مسئله تأکید کرد. رویترز ادعا کرده که طی دیدارهای اخیر پکن و تهران، مسئولان چینی از همتایان ایرانی‌شان خواسته‌اند حوثی‌ها را مهار کنند. یک مقام آمریکایی هم مدعی شده که چین دربارۀ این ماجرا با ایران صحبت کرده است. او، ظاهراً نامطمئن از «اینکه آیا واقعاً فکر می‌کنیم این مسئله را مطرح کرده‌اند»، گفت «اما قطعاً پیش از اعلام نظرات بیشتر، باید بیشتر صبر کنیم و شاهد نتایج باشیم.»

معجزه پکن در دریای سرخ؟

چین دوست دارد خودش را قدرت بزرگ خوش‌خیمی نشان دهد که به گسترش صلح در خاورمیانه و جهان کمک می‌کند. در سال 2022، رهبر چین، شی جین‌پینگ، از «ابتکار امنیت جهانی» رونمایی کرد که مشخصاً هدفش کسب حمایت برای چین بود، به ویژه در میان کشورهای ناراضی از هژمونی آمریکا. این ابتکار خواهان مقاومت در برابر تفکر «جنگ سرد» و مخالفت با «دنبال کردن امنیت یک کشور به زیان امنیت دیگران» بود. این‌ها تعاریف استاندارد چین از رفتار آمریکا هستند. ایدۀ این ابتکار این بود که اگر کشورها بر ساخت اقتصادهای خودشان تمرکز کنند، تنش‌ها فروکش خواهد کرد (راهنمایی: اگر به جهان‌بینی ما بپیوندید می‌توانیم کمکتان کنیم.)

این ابتکار هیچ نکتۀ تازه‌ای نداشت اما در پکن حسابی در بوق و کرنا شد. در مارس سال گذشته، چین با میانجی‌گری میان عربستان صعودی و ایران و خاتمه دادن به هفت سال قطعی روابط این دو کشور، برای خودش در خاورمیانه اعلام پیروزی کرد. در واقع، این کار دشواری برای پکن نبود. جاناتان فولتن در شورای آتلانتیک، یک اندیشکدۀ آمریکایی، گفت «فکر می‌کنم در پایان فرایند سراغ چین رفتند تا امضای یک قدرت بزرگ هم پای ماجرا باشد». نمی‌توان از چین انتظار داشت در دریای سرخ معجزه کند. امیدهای آمریکای برای کمک کردن چینی‌ها به پایان بخشیدن به این بحران با چند مانع جدی رو به رو است. یکی تمایل چین برای استفاده از چیزی است که آمریکا آن را «اهرم فشار قابل توجه» بر ایران، کشوری که 90 درصد از نفتش را به چین صادر می‌کند، می‌خواند. چین از این عرضۀ نفت ارزان قیمت راضی است -نفت ایران حدود 10 درصد از واردات نفت خام چین را تشکیل می‌دهد. چین از دوستی با کشوری که مانند او نسبت به قدرت آمریکا بدبین است خوشحال است.

مشکل دیگر اینجاست که اگر چه ایران متحد حوثی‌هاست، اما ممکن است توانایی‌اش برای کنترل آن‌ها محدود باشد. دینا اسفندیاری از گروه بحران، یک اندیشکدۀ مستقر در بروکسل، می‌گوید «ایران آنها را تقویت می‌کند و همین امر باعث نفوذ ایران بر آنها می‌شود. اما اگر خواسته‌هایشان بر خلاف خواسته‌های ایران باشد، معمولاً در انجام کارشان تردید نمی‌کنند.» در همین حال، چین تلاش چندانی برای صلح در غزه نمی‌کند -نفوذ کافی برای دستیابی به نتیجۀ خاصی در آنجا ندارد. رسانه‌های حکومتی این کشور گزارش‌هایی منتشر می‌کنند که مطابق آنها آمریکا دارد وضعیت آنجا را تشدید می‌کند. آقای وانگ اشاره کرد که شورای امنیت سازمان ملل متحد، حملات ایالات متحده و بریتانیا به یمن را تأیید نکرده است.

هراس از گسترش جنگ در منطقه

درگیری گسترده‌تری در منطقه برای چین بسیار ترسناک‌تر خواهد بود. به گفتۀ انستیتو امریکن انترپرایز، یک اندیشکدۀ مستقر در واشنگتن، شرکت‌های چینی بیش از 20 میلیارد دلار در اطراف دریای سرخ سرمایه‌گذاری کرده‌اند، عمدتاً در مصر و عربستان صعودی. بیش از 70 درصد نفت مصرفی چین وارداتی است؛ حدوداً نیمی از آن از خاورمیانه می‌آید.

اما ظاهراً در حال حاضر، چین باور دارد که این تنش‌های کنونی در دریای سرخ قابل تحمل است. شرکت کشتی‌رانی حکومتی چین گفته است با تغییر مسیر کشتی‌هایش آنها را در دور دماغۀ امید نیک به حرکت درمی‌آورد و کشتی‌هایش را به اسرائیل نمی‌فرستد. اما بعضی از کشتی‌هایش همچنان در مسیر دریای سرخ حرکت می‌کنند. کشتی‌های این کشور می‌کوشد با تصریح تعلق‌شان به چین در سیستم‌های شناسایی خودکارشان -فرستنده‌هایی که در کشتی‌هایی بالاتر از تناژ خاصی نصب می‌شوند- از حملات حوثی‌ها در امان بمانند. مطابق تحلیل اسپایر گلوبال، در اواخر ژانویه، روزانه بیش از سی کشتی خود را چنین معرفی می‌کردند.

در چین، طرفداران سینما منتظر اکران دنبالۀ «عملیات دریای سرخ» هستند (امیدوارند امسال باشد). امیدوارند این فیلم در جهانی متفاوت اتفاق بیفتد و در آن جهان، چین در رأس امور خاورمیانه باشد.