معمولا گفته میشود بانکها برای تامین منابع مورد نیاز خود سه راه پیشروی خود دارند. اولین راه ، بازار باز است. در این بازار بانکها با نرخ ۲۳ درصد و سررسید مشخص ( معمولا ۷ روز ) اقدام به استقراض از بانک مرکزی میکنند. اگر بانکها نتوانند در این بازار منابع خود را تامین کنند به سراغ بازار قاعدهمند یا همان شبانه میروند. در این بازار نرخ استقراض ۲۴ درصد است و مهلت بازپرداخت بانکها به بانک مرکزی برابر با ۲۴ تا ۴۸ ساعت است. از طرف دیگر بانکها میتوانند در بازار بین بانکی به تامین منابع خود بپردازند که سقف نرخ بهره این بازار نیز از طرف بانک مرکزی برابر با ۲۴ درصد تعیین شده است. در واقع دالان نرخ بین بانکی در این بازار بین ۲۳ تا ۲۴ درصد اعلام شده است.
بانک مرکزی به تازگی آخرین نرخ بهره را اعلام کرده است. براین اساس میتوان فهمید که دشواری تامین مالی در اقتصاد ایران به چه صورت است.
نرخ بهره دوباره رکورد زد
براساس آمارهای بانک مرکزی از نرخ بهره بینبانکی حاکی از آن است که بالاخره بعد از مدت زیادی این شاخص به بالاترین مقدار خود در تاریخ اعلام نرخهای بهره توسط نهاد پولی رسیده است. این شاخص در هفته منتهی به 9 مهر سال جاری برابر با 24 درصد برآورد شده است. نرخ بهره بینبانکی در دالانی بین 23 و 24 درصد نوسان میکند. رسیدن این شاخص به سقف این بازه نشانگر تحولاتی قابل توجه در اقتصاد کشور است.
اعلام نرخ بهره بینبانکی برابر با 24 درصد بیانگر بحران منابع مالی در شبکه بانکی است. در واقع اگر به آمار و دادههای مختلف نگاهی بیندازیم متوجه میشویم که مشکل کمبود منابع مالی در نظام بانکی یک مسئله دیرینه در اقتصاد ایران بوده است. چرا که عموما اقتصاد کشور با تحریم مواجه بوده و کسری بودجه دولت منجر به بدهکار شدن دولت به نظام بانکی و در نهایت تورم افسارگسیخته شده است.
بانک مرکزی نیز جهت کنترل تورم با انواع و اقسام سیاستها و روشها به مبارزه با تورم رفته است. سیاستهایی که شامل سقف ترازنامه، سختگیری در بازار باز و بازار قاعدهمند میشوند.
روایت آمارها از بحران منابع مالی در بانکها
بعد از شروع جنگ بین ایران و اسرائیل درخواست تامین منابع مالی بانکها از به قله تاریخی رسید. به طوری که بانکها در دوران جنگ و بعد از آن ارقام چشمگیری را بانک مرکزی درخواست میکردند. در چندین هفته مجموع سفارشات شبکه بانکی از 400 هزار میلیارد تومان فراتر رفته بود. سکاندار پولی کشور در طی جنگ و حتی بعد از تمام شدن آنها با میزان زیادی از درخواست بانکها موافقت میکرد.
اما در هفتههای اخیر این روند تغییر کرده است. به عبارتی میزان پذیرش سفارشات بانکها توسط بانک مرکزی در این مدت به پایینتر از 60 درصد و حتی در آخرین عملیات سیاست پولی به کمتر از 50 درصد رسیده است.
با توجه به اینکه سفارشات تامین منابع مالی بانکها از بانک مرکزی در بازار باز رکوردهای پی در پی را تجربه کرده و بانک مرکزی با میزان کمتری از درخواستها موافقت کرده بنابراین بانکها جهت برآورده کردن نیاز خود به سمت راههای جایگزین رفتهاند. از همینرو در بازار قاعدهمند یا همان شبانه مبالغ رد و بدل شده رشد قابل توجهی داشته است.
از طرف دیگر در بازار بینبانکی از اواخر مرداد نرخ بهره شروع به افزایش کرده است. به طوری که در سه هفته گذشته نرخ بهره به طور مستر در سطح 23.99 درصد گزارش شده است. به عبارت دیگر بانکها برای تامین مالی از بازار باز و قاعدهمند ناامید شده و به بازار بینبانکی مراجعه کردهاند. در این بازار بانکها نیاز مالی خود را از طریق یکدیگر تامین میکنند و نرخ بهره بین 23 تا 24 درصد تعیین شده است.
