امروزه اینترنت دیگر صرفاً ابزاری برای انتقال اطلاعات نیست؛ بلکه زیرساختی کلیدی برای اقتصاد، فرهنگ، آموزش و ارتباطات بین‌المللی به شمار می‌رود. با این حال، سیاست‌های فعلی فیلترینگ در ایران، این فضا را به محیطی محدود و غیررقابتی تبدیل کرده است. این محدودیت‌ها نه‌تنها دسترسی مردم به اینترنت سالم را مختل کرده، بلکه منافع ملی ایران را در عرصه جهانی به خطر انداخته است.  

برای استفاده بهینه از فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی، ایران به بازنگری اساسی در سیاست‌های اینترنتی خود نیاز دارد. این بازنگری باید مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی و تجربه کشورهای موفق باشد. در این مقاله، دلایل ضرورت این تغییر و چارچوب‌هایی برای تحقق آن بررسی می‌شود.  

 

۱. فیلترینگ؛ بحران‌آفرین به جای راه‌حل  

یکی از چالش‌های بزرگ اینترنت فیلترشده در ایران، گسترش استفاده از ابزارهای دور زدن فیلترینگ مانند وی‌پی‌ان‌ها است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که نیمی از ترافیک اینترنت ایران از طریق وی‌پی‌ان‌ها عبور می‌کند. این وضعیت، چالش‌های امنیتی و اجتماعی متعددی ایجاد کرده است:  

-چالش امنیتی: بسیاری از فیلترشکن‌های رایگان توسط سازمان‌های خارجی کنترل می‌شوند که ممکن است اطلاعات کاربران ایرانی را برای اهداف تجاری یا سیاسی مورد استفاده قرار دهند.  

چالش اجتماعی: نوجوانان برای دسترسی به برنامه‌های ساده‌ای مانند یوتیوب کودکان مجبور به استفاده از وی‌پی‌ان می‌شوند که آن‌ها را به محتوای نامناسب سوق می‌دهد.  

سیاست‌های محدودکننده به‌جای حفاظت از کاربران، فضایی ناامن و غیرقابل نظارت ایجاد کرده‌اند که نیازمند تجدیدنظر جدی است.  

۲. استانداردهای بین‌المللی؛ الگوی قابل اجرا برای ایران  

کشورهای اروپایی با تدوین چارچوب‌های پیشرفته، اینترنت سالم و استانداردی را برای شهروندان خود فراهم کرده‌اند. این چارچوب‌ها شامل موارد زیر است:  

- GDPR: مقررات حفاظت از داده‌ها در اتحادیه اروپا که امنیت اطلاعات کاربران را تضمین می‌کند.  

- روز اینترنت ایمن: برنامه‌ای برای آموزش کودکان و نوجوانان در زمینه استفاده سالم از اینترنت.  

- آژانس ENISA: سازمانی برای نظارت بر امنیت سایبری و مدیریت تهدیدات دیجیتال.  

- کد رفتار پلتفرم‌ها: قوانینی برای مقابله با محتوای غیرقانونی و اخبار جعلی.  

ایران می‌تواند با الهام از این تجربیات، اینترنتی آزاد و ایمن برای کاربران فراهم کند.  

۳. بازتعریف نگاه به اینترنت؛ از رسانه به شبکه  

مشکل اصلی سیاست‌گذاری اینترنت در ایران، نگاه محدود و رسانه‌محور است. اینترنت امروز فراتر از یک ابزار اطلاع‌رسانی است و نقش کلیدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد.  

- زیرساخت اقتصادی: اینترنت بستری برای تجارت الکترونیک، آموزش مجازی و کسب‌وکارهای نوین است.  

- نیاز به رگولاتوری جدید: ایران باید اینترنت را به‌عنوان یک شبکه زیربنایی بپذیرد و سیاست‌های خود را بازتعریف کند.  

 ۴. مرزهای دیجیتال؛ فرصت‌های از دست رفته  

سیاست‌های محدودکننده، مرزهای دیجیتال ایران را کوچک‌تر کرده و فرصت‌های بسیاری را از بین برده است:  

کاهش قدرت نرم: فیلترینگ گسترده، محتوای فارسی را از دید جهانیان پنهان کرده و به‌جای ترویج فرهنگ ایرانی، زمینه‌ساز تهاجم فرهنگی شده است.  

_تحریم‌پذیری بیشتر: عدم تعامل با پلتفرم‌های بین‌المللی، کاربران ایرانی را در معرض حذف و محدودیت قرار داده است.  

اگر ایران به‌جای محدود کردن اینترنت، کسب‌وکارهای دیجیتال را به بازار جهانی متصل کند، می‌تواند قدرت چانه‌زنی بیشتری به دست آورد.  

۵. اینترنت ماهواره‌ای؛ فرصت یا تهدید؟  

با ظهور اینترنت ماهواره‌ای مانند استارلینک، سیاست‌گذاران ایرانی با چالشی جدید روبه‌رو هستند. مقابله کورکورانه با این فناوری ممکن است به تکرار اشتباهات گذشته منجر شود. در عوض، ایران می‌تواند با سیاست‌های هوشمندانه، از ظرفیت‌های این فناوری برای تقویت زیرساخت‌های خود بهره ببرد.  

  

ایران برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های اینترنت، باید از سیاست‌های محدودکننده فاصله بگیرد و با الهام از استانداردهای بین‌المللی، فضایی آزاد و ایمن برای کاربران ایجاد کند. این تغییر می‌تواند:  

1. اقتصاد دیجیتال ایران را تقویت کند.  

2. امنیت و حریم خصوصی کاربران را تضمین کند.  

3. قدرت نرم ایران را در فضای بین‌المللی افزایش دهد.  

4. روابط بین‌المللی را بهبود بخشد.  

تغییر نگاه به اینترنت، گامی ضروری برای توسعه پایدار و حضور مؤثر ایران در جهان دیجیتال است. اکنون زمان بازنگری جدی و تحول در سیاست‌های اینترنتی فرا رسیده است.