قمار دیپلماتیک دهلی/ سیگنال مودی به پوتین با سفر به کی‌یف

به گزارش اکوایران، در ماه ژوئیه، نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی از مسکو دیدار کرد و رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، را تنگ در آغوش گرفت. همان روز، روسیه حملاتی مرگبار علیه اوکراین داشت و با حمله به بزرگ‌ترین بیمارستان اطفال این کشور دست کم 41 نفر را کشت. اگرچه مودی اشاره‌ای ضمنی به این حمله و تلفاتش داشت، صحبت‌های تسکین دهنده‌اش مانع انتقادات بین المللی از سفر و خوش رفتاری‌اش با پوتین نشد -به‌ویژه از طرف ایالات متحده.

قمار دیپلماتیک مودی

به نوشته سامیت گانگولی، در فارن پالیسی، اریک گارسِتی، سفیر ایالات متحده در هند، حین صحبت در جلسه‌ای دربارۀ امور دفاعی در ماه ژوئیه در انتقاداتش به مخاطبانش یادآوری کرد که پیوندهای ایالات متحده و هند را نمی‌توان چیزی همیشگی دانست و «دیگر هیچ جنگی در دوردست‌ها باقی نمی‌ماند.» رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی از در آغوش کشیدن پوتین شاکی‌تر بود. او گفت «دیدن اینکه رهبر بزرگ‌ترین دموکراسی جهان، در چنین روزی خون‌ریزترین مجرم جهان را در آغوش می‌کشد، یک سرخوردگی بزرگ و ضربه‌ای مهلک به تلاش‌های ایجاد صلح است.»

اگرچه دهلی نو به صورت عمومی از انتقادات شانه خالی کرده است، این مسئله بر دستگاه سیاست خارجی هند بی‌تأثیر نبوده است: در روز جمعه، مودی در کی‌یف با زلنسکی دیدار خواهد داشت. مودی و مشاورانش شاید فکر کنند وقتش است به اوکراین و بطور کلی‌تر، به غرب، نزدیک‌تر شوند. روسیه از قدیم شریک قابل اعتمادی برای هند بوده است اما از زمان حملۀ تمام عیارش به اوکراین در سال 2022 نتوانسته است کاملاً به تعهداتش عمل کند. مودی و وزیر امور خارجۀ هند، اس. جایشانکار تصمیم به انجام قماری دیپلماتیک گرفته‌اند.

خودمختاری راهبردی

به جز برطرف کردن انتقادات بین المللی، تصمیم مودی برای سفر به اوکراین را چگونه می‌توان توضیح داد؟ یکی اینکه شاید نخست وزیر و مشاورانش به این نتیجه رسیده‌اند که مسکو دیگر نمی‌تواند در بلندمدت سخت‌افزار نظامی مورد نیاز دهلی نو را تأمین کند. هند نمی‌تواند در چنین عدم قطعیتی زندگی کند، به ویژه که تهدید چین -دشمن اصلی قدیمی‌اش- کم نشده است. حتی اگر سفر مودی به کی‌یف مسکو را ناراحت کند، دهلی نو می‌تواند پیامدهای سیاسی نامطلوبش را مدیریت کند، عمدتاً به این خاطر که روسیه نشان داده است در شرایط کنونی همکاری متزلزل است.

سیاستگذاران هندی در تلاش برای یافتن دلیلی برای سفر مودی به روسیه از تعهد این کشور به خودمختاری راهبردی گفتند. این آموزه در اصل بر سیاست خارجی شدیداً مستقل تأکید دارد. اما در عمل به یک بهانه تبدیل شده است -و همینطور دلیلی رایج برای دنبال کردن سیاست‌های تعاملات موقتی. این مسئله از زمان حملۀ تمام عیار روسیه روشن بود، از وقتی که هند برای تأمین نیاز حیاتی‌اش به انرژی در زمان بالا رفتن قیمت‌های جهانی محصولات نفتی، از روسیه خرید کرد و مورد انتقاد قرار گرفت و در پاسخ به خودمختاری راهبردی ارجاع داد.

گارستی با گفتن «در زمان درگیری، چیزی به نام خودمختاری راهبردی» وجود ندارد، حرف اصلی را با صدای بلند بیان کرد. مسئولان در دهلی نو، علیرغم به حداقل رساندن چنین نظراتی، آنقدر زیرک هستند که متوجه شوند صبر ایالات متحده در مقابل هند محدود است. منهای میل ظاهری هند برای نشان دادن اینکه چقدر برای خودمختاری راهبردی ارزش قائل است، حفظ حسن نیت ایالات متحده هم از اولویت‌های سیاست خارجی این کشور است و احتمالاً دیدار مودی از کی‌یف بازتاب همین مسئله باشد.

شریک راهبردی

علاوه بر این ملاحظات، این هم ممکن است که مسئلۀ دیگری هم با تأخیر بر دستگاه سیاست خارجی هند روشن شده باشد: مشخصاً اینکه تلاش‌های پرشورش برای ایجاد فاصله بین روسیه و چین، بی‌فایده‌اند. انزوای دیپلماتیک فزایندۀ روسیه هم‌زمان با ادامۀ جنگ در اوکراین به این معنی است که روسیه به جز چین شریک راهبردی چندانی ندارد. علیرغم رابطۀ قدیمی روسیه و هند، مسکو باید ببیند که دهلی نو به سادگی پیوندهای فزاینده‌اش با واشنگتن و غرب را رها نمی‌کند.

در این فضا، جا دارد اشاره شود که مودی و پوتین در دیدارشان دستاوردهای چندانی نداشتند. این دیدار از لحاظ ظاهری قوی بود -روسیه بالاترین نشان افتخار غیرنظامی‌اش، نشان سنت اندرو حواری، را به مودی داد- اما از لحاظ مادّی اهمیت چندانی نداشت. اگرچه هند و روسیه نه توافقنامه امضا کردند، تحلیلگران می‌گویند که این توافقنامه‌ها عمدتاً وزن چندانی نداشتند. حتماً بازگشت به خانه بدون هیچ دستاورد محسوسی، سیاستگذاران را در دهلی نو آزرده کرده است.

سفر نمادین و ماموریت دن‌کیشوتی مودی

البته بعید است دیدار مودی و زلنسکی دستاوردهای قابل توجه چندانی داشته باشد. در بهترین حالت، هند کمک‌هایی بشردوستانه به اوکراین اهدا می‌کند. اما در صحنۀ جهانی، چنین فعالیت‌های نمادینی مهم هستند و علامت‌های سیاسی مهمی می‌فرستند.

و شاید مودی می‌خواهد با سفرش به کی‌یف، به روسیه علامت دهد که رابطۀ دو جانبه‌اش با هند را نمی‌تواند چیزی همیشگی دانست، درست همان چیزی که ایالات متحده به هند منتقل کرده بود. با توجه به آغاز همکاری‌های روسیه با دیگر دشمن هند، پاکستان، و ناتوانی روسیه از تأمین تسلیحات شدیداً مورد نیاز دهلی نو، هند دلایلی برای تجدید نظر نسبت به اتکایش به مسکو دارد. از قضا، چنین دور شدنی از این رابطه می‌تواند نشان دهندۀ حدی از خودمختاری راهبردی واقعی در سیاست خارجی هند باشد.

شاید عامل دیگری هم بر تصمیم مودی برای رفتن به کی‌یف تأثیرگذار باشد. نخست‌وزیر هند از زمان به قدرت رسیدن در سال 2014، سهم زیادی برای دیپلماسی شخصی قائل بوده است. از زمان نخست وزیر اسبق، جواهر لعل نهرو، کم بوده‌اند نخست وزیران هندی که به اندازۀ آقای مودی درگیر دیپلماسی باشند یا سفر کنند. در نتیجه، شاید به این نتیجه رسیده باشد که می‌تواند با استفاده از کاریزمای شخصی‌اش جنگ اوکراین را پایان ببخشد. در کی‌یف، احتمالاً مودی هند را در مقام یک میانجی بالقوه مطرح کند و بر پیوندهای تاریخی‌اش با روسیه و ایمان خود مودی به کارآمدی دیپلماسی شخصی تأکید کند.

با توجه به ناسازگاری روسیه، ممکن است مأموریت دیپلماتیک مودی چیزی دن کشیوتی از آب دربیاید. با توجه به نزدیکی قدیمی هند به روسیه، احتمالاً ایالات متحده و اکثر غرب به توانایی‌اش برای فعالیت به عنوان یک میانجی صادق شک داشته باشند. با این همه، تمایل مودی برای انجام این ابتکار ظاهراً بلند پروازانه در زمانی که اوکراین اخیراً حمله‌ای قابل توجه در خاک روسیه داشته شاید نشان دهندۀ تغییری بزرگ در خنثی بودن هند دربارۀ این درگیری باشد. در هفته‌ها و ماه‌های آینده معلوم خواهد شد که این دیدار صرفاً نمادین است یا خیر.