شناسنامه برندگان نوبل اقتصاد؛ مهمترین موضوعات چه بودند؟

به گزارش اکوایران، کره‌شمالی و کره‌جنوبی دو کشوری هستند که از همه لحاظ مشابه یکدیگر محسوب می‌شوند. با این‌حال چرا متوسط درآمد هر فرد ساکن این کشور 33 هزار دلار است ولی در نیمه شمالی 1300 دلار؟

 تورم در ایران و علت و عوامل آن ناشی از چه اقدامات و اتفاقاتی بوده‌اند؟

یا اینکه مردم در تصمیم‌گیری‌های خود چگونه ریسک‌ها و نااطمینانی‌های موجود را اثر می‌دهند؟

شاید به‌نظر برسد که این سوالات جواب‌هایی جداگانه دارند و به یکدیگر مربوط نیستند. این تصوری تقریبا نادرست است. جواب تمام این مسائل در علمی نهفته است که اقتصاد نام دارد. فهم تمام این موارد و پاسخ به آن‌ها به تخصص‌های متنوع و متفاوتی مربوط می‌شود. به بیان‌ساده‌تر یک «اقتصاددان» مسئول پاسخ به تمام این سوالات نیست. بلکه هر اقتصاددان تنها می‌تواند به سوالی جواب دهد که فقط در آن زمینه‌ به تحقیق و پژوهش پرداخته است.

به مناسب اعلام برنده نوبل اقتصاد، نگارنده بر آن است در این گزارش شرحی کلی از اتفاقات و رخدادهای مربوط به این جایزه که در 24 سال گذشته به برندگان اهدا شده است بپردازد.

نقطه شروع اهدای جایزه نوبل اقتصاد

زمانی که مخترع دینامیت، کارآفرین و تاجر سوئدی به نام آلفرد نوبل در سال 1896 درگذشت، وصیت نامه او بیان می کرد که ثروت عظیمی که او از خود به جای گذاشته باید برای پاداش دادن به کسانی که در طول سال‌‌ها، بیشترین فایده را برای بشریت به ارمغان آورده‌اند بخشیده شود. 

جایزه نوبل، پاداش تلاش‌های برجسته در زمینه‌هایی است که فرد برنده در طول زندگی‌اش نقش به سزایی در آن داشته است. فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح زمینه‌های مورد نظر آلفرد نوبل بودند.

پس از مرگ نوبل، روندی طولانی طی شد تا آنچه در وصیت نامه خود گفته بود محقق شود. در نتیجه، اولین جوایز نوبل در سال 1901 اعطا شد. در سال 1969، جایزه جدیدی تأسیس شد. جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل. اضافه شدن آن یک استثنا بود، برای جشن گرفتن یکصدمین سالگرد تاسیس بانک مرکزی سوئد.

منافع مالی و پولی که به علت این جایزه به برندگان اعطا می‌شود نیز قابل توجه است. دانشمندانی که در طول زندگی خود از نبوغ و دانش خود در جهت توسعه علم و گسترش رفاه و کیفیت زندگی بشر استفاده کرده‌اند احتمالا بسیاری از فرصت‌های ثروت اندوزی را از دست داده‌اند. از همین‌رو پاداش مالی این مالی این جایزه می‌تواند تا حدی این امر را جبران کند. مقدار این جایزه معادل 1.3 میلیون دلار است که حداکثر می‌تواند به سه نفر تعلق بگیرد.

اقتصاد توسعه و اجتماعی

زمینه اصلی پژوهشی برندگان نوبل اقتصاد امسال در حوزه مسائل توسعه و اجتماعی بوده است. دارون عجم اوغلو و سیمون جانسون و جیمز رابینسون به علت تلاش در جهت بررسی تاریخی شکل‌گیری نهادها و تاثیر آن‌ها بر رفاه جوامع موفق به دریافت جایزه نوبل شدند.

به طورکلی موضوع این حوزه در علم اقتصاد پرداخت به موضوعاتی مانند فقر، آموزش و رفاه خلاصه می‌شود. به عبارت دیگر چه علل و عواملی موجب شکل‌گیری جوامع مرفه و جوامع فقیر می‌شود و راه خلاصی فقر و رسیدن به رفاه چیست. همچنین حاکمیت اقتصادی ملت‌ها چگونه می‌تواند منجر به حل مسائل مردم شود.

در میان سال‌های 2000 تا 2024، چهار بار نوبل اقتصاد به دانشمندان مربوط به این حوزه تعلق گرفته است.

اقتصاد خرد

یکی از زمینه‌های علم اقتصاد که به نحوه تصمیم‌گیری افراد و بنگاه‌ها می‌پردازد، اقتصاد خرد نام دارد. آخرین نوبلی که به این زمینه تعلق گرفته در سال 2023 بوده است. کلودیا گلدن به دلیل نبوغ بی‌نظیر خویش در پرداخت به نقش زنان در بازار کار موفق به دریافت نوبل اقتصاد شد.

می‌توان گفت در 24 سال گذشته، در 13 مرتبه موضوع نوبل اقتصاد مربوط به اقتصاد خرد بوده است.

نظریه بازی ، بازار کار، اطلاعات نامتقارن، نااطمینانی(ریسک) ، مزایده، طراحی بازار ، نظریه قرارداد و ارزش‌گذاری از عناوین مربوط به زمینه پژوهشی برندگان نوبل اقتصاد در گرایش خرد محسوب می‌شوند.

اقتصاد کلان

بن برنانکه، داگلاس دایموند و فیلیپ دیبویگ آخرین برندگان نوبل اقتصاد در زمینه اقتصاد کلان بوده‌اند. به بیان‌دقیق‌تر آن‌ها به دلیل کاوش و پرداخت به موضوع هجوم بانکی و بحران‌های مالی مفتخر به دریافت جایزه نوبل اقتصاد در سال 2022 شدند. به‌طور کلی از سال 2000 تا 2024 ، در شش مرتبه برندگان نوبل موضوعات مربوط به اقتصاد کلان را مورد بررسی قرار داده‌اند.

اقتصاد کلان به مطالعه رفتار کلی اقتصاد در سطح ملی یا جهانی می‌پردازد.موضوعات مربوط به رشد اقتصادی، تجارت و مالیه بین‌الملل ، تورم، رکود و سیاست‌های پولی و بانکی از زیر مجموعه‌های اقتصاد کلان محسوب می‌شوند.

اقتصاد سنجی

سال 2021 زمینه اصلی برندگان نوبل اقتصاد به دو حوزه اقتصاد سنجی و اقتصاد خرد مربوط بوده است.

جاشوآ انگریست و گیدو ایمبنز دو اقتصاددانی بودند که به علت گسترش روش‌های علت و معلولی در علم اقتصاد به نوبل دست پیدا کردند. همچنین همراه با این دو نفر، دیوید کارد نیز به علت پرداخت به موضوع حداقل دستمزد در بازار کار که موضوعی خرد به حساب می‌آید موفق به دریافت نوبل اقتصاد شد.

اقتصاد سنجی با استفاده از روش‌های آماری و ریاضی به تحلیل و بررسی داده‌های اقتصادی می‌پردازد. هدف اصلی این علم این است که مدل‌های اقتصادی نظری را با داده‌های واقعی تطبیق دهد و به کمک این ابزارها، به بررسی روابط علت و معلولی در اقتصاد پرداخته و نتایج کمی به دست آورد.

تخمین روابط اقتصادی، پیش‌بینی متغیرها و آزمون فرضیات اقتصادی و نتایج سیاست‌گذاری‌ها از مسائل مورد بررسی علم اقتصاد است.

در 25 سال گذشته سه مرتبه زمینه اصلی اهدای جایزه نوبل اقتصاد، اقتصاد سنجی بوده است.