گره گشایی از مانع بزرگ احیای برجام: پرونده آژانس مانند سال 2015 بسته می شود؟

به گزارش اکوایران، اختلاف بر سر پرونده ادعایی آژانس در مورد فعالیت در سه سایت اعلام نشده در ایران به مانع بزرگی بر سر راه احیای برجام ظهور کرده است. الیزابت هاگدورن و اندرو پاراسیلیتی، تحلیلگران المانیتور، با انتشار یادداشتی با عنوان «سرنوشت توافق با ایران بار دیگر به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گره خورد» به این موضوع پرداخته اند که ایران و غرب چگونه به این مسئله نگاه می کنند.

سنگ جدید پیش پای توافق

اتحادیه اروپا اعلام کرده «متن نهایی» توافق را ارائه کرده است. با نزدیک‌تر شدن مذاکره‌کنندگان به توافقی بر سر احیای برجام، ایران به دنبال توقف ادعاهای آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره تحقیقات از سه سایت‌ اعلام نشده این کشور است.

روز دوشنبه، اتحادیه اروپا پس از چهار روز مذاکرات فشرده در وین، آنچه را که «متن نهایی» برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توصیف کرده، به ایران و ایالات متحده ارائه کرد. هر دو کشور گفته اند پیشنهاد اتحادیه اروپا  را بررسی کرده و نتیجه را اعلام خواهند داد.

ایران روی موضوع پرونده های آژانس مکث کرده است. گفته شده ایران از خواسته های قبلی خود مبنی بر دریافت تضمین مبنی بر پایبندی دولت های آتی آمریکا به توافق و خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه تروریسم خارجی ایالات متحده، عقب نشینی کرده است.

همانطور که علی هاشم هفته گذشته در آغاز مذاکرات وین گزارش داد، تهران در عوض از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌خواهد که تحقیقات سه ساله خود را درباره ادعای کشف ذرات اورانیوم غنی شده در سه سایت اعلام  نشده -که ادعا می شود به طور بالقوه توافق پادمانی طولانی مدت ایران با آژانس را نقض می‌کنند- کنار بگذارد.

آژانس در ماه می مدعی شد  ایران توضیحات «فنی معتبر» در این مورد ارائه نکرده‌ و در ماه ژوئن، آژانس با صدور یک بیانیه ایران را به خاطر نحوه همکاری در این زمینه مورد انتقاد قرار داد. در واکنش، جمهوری اسلامی با قطع برخی از دوربین های آژانس بین المللی انرژی اتمی که بر سایت های هسته ای خود نظارت می کردند، پاسخ داد.

به دنبال تکرار «نقطه عطفی تاریخی» 

ایران در سال 2015 شاهد یک وضعیت مشابه بود، زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تحقیقات طولانی‌مدت خود در مورد این ادعا که آیا ایران زمانی یک برنامه مخفی تسلیحات هسته‌ای را اجرا می‌کرد -از طریق صدور قطعنامه‌ای که «نقطه عطفی تاریخی» خوانده شد و راه را برای اجرای برجام که پنج ماه پیش امضا شده بود، باز ‌کرد- پایان داد.

تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی گفت: «این بار، ایرانی‌ها از آژانس می‌خواهند که نه تنها تحقیقات فعلی خود را ببندد، بلکه طی یک بیانیه تصدیقی اعلام کند که این پرونده دوباره باز نخواهد شد». به گفته او: «ایرانی‌ها می‌خواهند مانند سال ۲۰۱۵ مطمئن شوند که اگر قرار است برجام را امضا کنند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاکی برنامه هسته ای کشور را تصدیق کند، این تحقیقات جدید باید به پایان برسد».

به اعتقاد پارسی، در این میان بی اعتمادی عمیق است. تهران به‌شدت نسبت به رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌ویژه پس از سفر او به اسرائیل در ماه ژوئن، بدبین است. تحقیقات آژانس بر اساس اطلاعاتی است که اسرائیلی ها در سال 2018 ادعا کردند که به دست آورده و در اختیار آژانس قرار دادند و زمینه اتهام زنی آتی آژانس شد.

به گفته پارسی، این بی اعتمادی «باعث می‌شود که ایرانی‌ها تمایل کمتری به اشتراک‌گذاری اطلاعات و پاسخ به سؤالات داشته باشند. به اعتقاد او، کنار گذارشتن این پرونده برای آژانس واقعاً بسیار دشوار است، مگر اینکه راهی برای همکاری با ایرانی ها بیابند.

انعقاد توافق

بنا به گزارش ها، دیپلمات ها در حال مذاکره درباره توافقی هستند که به تحقیقات آژانس در ازای همکاری ایران پایان می دهد. پولیتیکو به نقل از یک مقام ارشد غربی که نامش فاش نشد، گزارش داد که شورای حکام 35 عضوی آژانس در صورتی که ایران پاسخ‌های معتبری در مورد ردیابی اورانیوم ارائه دهد، قطعنامه‌ای را برای بسته شدن تحقیقات به تصویب خواهد رساند.

ایالات متحده گفته آماده است بر اساس پیشنهادات اتحادیه اروپا «به سرعت» به توافق بازگردد. با این حال ایران هنوز صراحتا اعلام موضع نکرده است. نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی، روز سه شنبه گزارش داده که ایران پیشنهاد اروپا را به عنوان متن «نهایی» توافق نمی پذیرد.