برآورد نرخ بیکاری 1403؛ کاهش بیکاری یا ناامیدی از یافتن شغل؟

به گزارش اکوایران، شاخص‌های بازار کار به صورت فصلی توسط مرکز آمار محاسبه و اعلام می‌شود. طبق تعاریف و روش‌های اندازه‌گیری اعلام شده، می‌توان با استفاده از میانگین فصلی جمعیت بیکاران، شاغلان و فعالان بازار کار شاخص‌های اصلی این بازار را برای کل سال محاسبه کرد.

بعد از انتظار گزارش بازار کار در زمستان 1403 توسط مرکز آمار، اکوایران با استفاده از داده‌های این نهاد سه متغیر کلیدی بازار کار در سال 1403 را محاسبه کرده است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار کار در سال 1403 با وجود این که شاهد نرخ بیکاری بوده، به دلیل اُفت نرخ مشارکت شرایط پیچیده‌ای را تجربه کرده است. ممکن است این نتایج به معنای دلسرد‌شدن برخی بیکاران و خروج آن‌ها از بازار کار باشد.

بازار کار از طریق مجموعه‌ای از شاخص‌های آماری مورد تحلیل قرار می‌گیرد که تصویر روشنی از وضعیت اشتغال و بیکاری ارائه می‌دهند. در میان این شاخص‌ها، سه مورد از اهمیت بیشتری برخوردارند: نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال. هر یک از این شاخص‌ها بُعد خاصی از تحرک نیروی کار را نمایان می‌سازد و به تحلیلگران کمک می‌کند تا کیفیت و عمق تحولات بازار کار را دقیق‌تر ارزیابی کنند.

نرخ بیکاری؛ تمرکز بر جویندگان شغل

نرخ بیکاری به طور خاص نشان می‌دهد که چه نسبتی از جمعیت فعال بازار کار فاقد شغل است. در این تعریف، جمعیت فعال شامل تمام افرادی است که در سن کار قرار دارند (یعنی ۱۵ سال و بیشتر) و یا در حال حاضر شاغل‌اند یا با وجود نداشتن شغل، در جست‌وجوی کار هستند. بنابراین نرخ بیکاری تنها به کسانی اطلاق می‌شود که در عین بی‌کاری، تمایل به اشتغال دارند و به طور فعال در پی یافتن شغل‌اند.

نکته کلیدی در محاسبه نرخ بیکاری، چگونگی تعریف مفهوم «بیکار» است. نه هر فرد بدون شغل، بلکه فقط افرادی که هم فاقد شغل‌اند و هم در بازه زمانی مشخصی جویای کار بوده‌اند، به عنوان بیکار در این شاخص لحاظ می‌شوند. برای مثال، افرادی که از یافتن شغل ناامید شده و دیگر به دنبال کار نمی‌گردند، یا کسانی که علاقه‌ای به اشتغال ندارند، از جمعیت بیکار محسوب نمی‌شوند؛ حتی اگر فاقد شغل باشند.

نرخ مشارکت و نسبت اشتغال؛ تصویر کامل‌تری از بازار کار

در کنار نرخ بیکاری، دو شاخص دیگر برای ترسیم تصویر دقیق‌تری از وضعیت بازار کار مورد استفاده قرار می‌گیرند: نرخ مشارکت و نسبت اشتغال. نرخ مشارکت اقتصادی بیان می‌کند چه درصدی از جمعیت در سن کار، در بازار کار حضور فعال دارند؛ خواه در حال حاضر شاغل باشند یا به دنبال شغل بگردند. این نرخ از آن جهت حائز اهمیت است که نشان می‌دهد چه میزان از ظرفیت بالقوه نیروی انسانی درگیر فعالیت اقتصادی شده‌اند.

نسبت اشتغال نیز مکملی برای تحلیل نرخ مشارکت به شمار می‌رود. این شاخص مشخص می‌کند که از کل جمعیت در سن کار، چند درصد دارای شغل‌اند. برخلاف نرخ بیکاری که تنها جمعیت فعال را در نظر می‌گیرد، نسبت اشتغال تصویری کلی از میزان اشتغال‌پذیری جامعه ارائه می‌دهد.

در مجموع، بررسی توأمان این سه شاخص امکان تحلیل چندلایه از بازار کار را فراهم می‌آورد و به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیماتی متناسب با واقعیت‌های اقتصادی اتخاذ کنند.

وضعیت شاخص‌های سه‌گانه در سال 1403

مرکز آمار به تازگی گزارش بازار کار در زمستان 1403 را منتشر کرده است. با این گزارش، آمار جمعیت فعال، بیکار و شاغل برای هر چهار فصل سال قبل در دسترس قرار گرفته است. اگر میانگین 4 فصلی این ارقام محاسبه شود می‌توان با استفاده از آن نرخ مشارکت، نرخ بیکاری و نسبت اشتغال کل سال 1403 را به دست آورد.

محاسبات اکوایران حکایت از آن دارد که در سال گذشته نرخ مشارکت در مقایسه با سال 1402 کاهش یافته است. در واقع این نرخ از 41.3 درصد به 41 درصد اُفت کرده است. طبق این برآورد در سال گذشته از هر 100 نفری که در سن اشتغال (15 سال و بالاتر) بوده، 41 نفر فعال در بازار کار بوده است.

همچنین، نرخ بیکاری نیز از 8.1 درصد به 7.6 درصد کاهش یافته است. نسبت اشتغال نیز مانند سال 1402 روی سکوی 37.9 درصد ایستاده است.

در نگاه اول به نظر می‌رسد کاهش نرخ بیکاری اتفاق مثبت بازار کار در سال گذشته بوده است. این در حالی است که به دلیل کاهش نرخ مشارکت، ممکن است اتفاقات دیگری دخیل باشند. به عبارت دیگر، ممکن است بخشی از علت کاهش نرخ بیکاری، دلسرد‌شدن تعدادی از بیکاران از یافتن شغل و خروج کامل آن‌ها از ذیل تعریف «بیکار» باشد.

بنابراین، در حالی که بخشی از کاهش نرخ بیکاری به دلیل شاغل‌شدن افراد جویای کار بوده، بخش دیگری از آن به دلیل ناامیدی کارجویان بوده است.