خاورمیانه بر سر دوراهی؛ نظریه بازی‌ها آینده رویارویی تهران و تل‌آویو را چگونه پیش بینی می‌کند؟

به گزارش اکوایران، پس از آخرین مبادله موشکی بین اسرائیل و ایران، خاورمیانه همچنان در یک وضعیت نااطمینانی ناپایدار است. چند هفته‌ پیش از این، اسرائیل حمله‌ای علیه ایران انجام داد و مقامات ارشد ایرانی تهدید کرده‌اند که چرخه انتقام را ادامه خواهند داد.

حمله 7 اکتبر حماس، تهاجم اسرائیل به غزه، و گسترش جنگ بین اسرائیل، ایران و گروه‌های متحد ایران، تعادل قدرت را در منطقه بر هم زده است. ترکیبی جدید از عدم قطعیت و خشونت، تهدیدی برای تبدیل شدن به یک جنگ همه جانبه است.

حتی با وجود مذاکرات دوگانه برای آتش‌بس بین اسرائیل و حماس در غزه و بین اسرائیل و حزب الله لبنان، منطقه از ثبات فاصله زیادی دارد. نتیجه انتخابات ایالات متحده را به آن اضافه کنید و چشم‌انداز برقراری مجدد تعادل بسیار دورتر به نظر می‌رسد.

نیویورک تایمز با کارشناسان تئوری بازی و روابط بین الملل در مورد اینکه آن‌ها وضعیت را چگونه می‌بینند و در هفته‌ها و ماه‌های آینده چه انتظاری دارند صحبت کرده است.

تعادل قدیمی از بین رفت

برای سال‌ها، اسرائیل و ایران در یک وضعیت تعادلی باثبات، اما گاهی خشونت‌آمیز بودند. دو طرف درگیر جنگی در سایه بودند، اما هیچ یک خواهان درگیری همه جانبه نبودند. هر یک از طرفین توانایی آسیب رساندن به طرف دیگر را داشت و علاقه کافی به اجتناب از این آسیب را نیز داشت تا تعادل در بازدارندگی متقابل را حفظ کند.

اسرائیل ارتش مجهزتری داشت – و حمایت یک متحد حتی قوی‌تر، ایالات متحده – در حالی که ایران متحدانی را پرورش داد که اسرائیل را محاصره کرده بودند. آن‌ها می‌گفتند که هرگونه حمله به ایران با انتقام‌جویی ویرانگر مواجه خواهد شد.

این تعادل در 7 اکتبر 2023 شروع به فروپاشی کرد، زمانی که نیروهای حماس به اسرائیل حمله کردند. حماس آشکارا امیدوار بود که حمله‌اش آغازگر جنگی گسترده‌تر علیه اسرائیل باشد. حزب الله در حمایت از حماس به سوی اسرائیل راکت و موشک شلیک کرد، اما هم ایران و هم حزب الله نشان دادند که نمی خواهند تنش را تشدید کنند. اسرائیل به نوبه خود درگیر جنگ سنگینی علیه حماس در غزه شد، اما در ابتدا از تشدید تنش با ایران یا حزب الله اجتناب کرد.

در ماه های اخیر، تعادل شروع به از هم پاشیدن کرد.

در ماه آوریل، اسرائیل و ایران به دنبال حمله هوایی اسرائیل به مجتمع دیپلماتیک ایران در سوریه، حملات مستقیمی را علیه یکدیگر انجام دادند.

در اواسط سپتامبر، اسرائیل پیش از آغاز تهاجم زمینی پس از بمباران شدید لبنان و حملات هدفمندی که منجر به کشته شدن بسیاری از رهبران ارشد حزب الله شد، به شدت اقدامات خود را علیه حزب الله تشدید کرد.

در اوایل اکتبر، ایران بیش از 180 موشک بالستیک به سوی اسرائیل شلیک کرد که تشدید قابل توجهی در خصومت‌های مستقیم بود.

و در اواخر اکتبر، اسرائیل پاسخ مورد انتظار خود را به حمله ایران داد.

دستیابی به «ثبات استراتژیک»

ادعا می‌شود که اسرائیل ممکن است نسبت به قبل از 7 اکتبر در موقعیت استراتژیک بهتری قرار داشته باشد، چرا که با حملاتش به «محور مقاومت» آسیب زده است - از جمله حزب‌الله در لبنان، حماس در نوار غزه و جنبش حوثی در یمن. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا مزیت جدید اسرائیل به تعادل جدیدی منجر خواهد شد یا خیر.

به گفته دانیل سوبلمن، استاد دانشگاه عبری اورشلیم و نویسنده کتابی با عنوان «محور مقاومت: بازدارندگی نامتقارن و قواعد بازی در درگیری‌های خاورمیانه معاصر»، دو راه اصلی برای دستیابی به «ثبات استراتژیک» وجود دارد.

اولی هژمونی است که در آن یک طرف، طرف دیگر را چنان قاطعانه شکست می‌دهد که بتواند اراده خود را اجرا کند. به عنوان مثال، جنگ جهانی دوم با شکست قدرت‌های متحد توسط متفقان، به این ترتیب پایان یافت. دیگری تعادل است که در آن یک موازنه قدرت نسبتاً متقارن وجود دارد، به طوری که همه طرف‌ها از تشدید تنش منصرف می‌شوند. این تقریباً خاورمیانه را قبل از حملات 7 اکتبر توصیف می‌کند.

به گفته سوبلمن، مزیت جدید اسرائیل، اگرچه قابل توجه است، اما بسیار کمتر از شرایط مورد نیاز برای یک هژمونی پایدار است. دستاوردهای استراتژیک آن برای بی‌ثبات کردن تعادل قبلی کافی بوده است - اما هنوز تعادل جدیدی پدیدار نشده است. این یک وضعیت اشتعال‌پذیر است.

ترسیم خطوط قرمز جدید

سوبلمن گفت که «معمولاً تعادل جدید از طریق فرسودگی متقابل و از طریق بن‌بست حاصل خواهد شد. هر دو طرف باید بتوانند یکدیگر را متعادل کنند، تا به عنوان نیرویی قابل‌ توجه در نظر گرفته شوند». او گفت که آن‌ها همچنین باید یک «زبان قابل درک متقابل» ایجاد کنند که نشان دهد چه نوع اقدامی وضعیت موجود را حفظ می‌کند و چه چیزی به عنوان خط قرمز تلقی می‌شود که در صورت عبور از آن، خصومت‌ها به طرز چشمگیری تشدید می‌شود.

در هفته‌های منتهی به حمله اسرائیل، دیپلمات‌های آمریکایی با اسرائیل لابی کردند تا به تأسیسات هسته‌ای یا نفتی ایران ضربه نزند. و دیپلمات‌های ایرانی با کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی گفتگوهای بلندپایه ای انجام دادند و به طور ضمنی اشاره کردند که در صورت حمله اسرائیل به سایت های نفتی ایران، سایر تأسیسات نفتی خلیج فارس آسیب پذیر هستند.

سوبلمن گفت: «آنچه در چند هفته گذشته دیدیم این گونه بود که اسرائیل، ایران و ایالات متحده به نوعی در حال چانه زنی بر سر این بودند که چه چیزی قابل قبول و چه چیزی نقض فاحش خط قرمز ایران محسوب می‌شود.اما اشفورد، کارشناس ارشد مرکز استیمسون، گفت: «ما به سطح بالاتری از تبادل [آتش] بین اسرائیلی‌ها و ایرانی‌ها رفته‌ایم».

با این حال، همانطور که اظهارات اخیر ایران به وضوح نشان داده است، هنوز مشخص نیست که آیا تبادل آتش بین آن‌ها به پایان رسیده است یا خیر.

یکی دیگر از عوامل مهم در این عدم اطمینان، رابطه اسرائیل با ایالات متحده است و اینکه چگونه سیاست خارجی هنوز مبهم دولت ترامپ ممکن است بر پویایی پیچیده خاورمیانه تأثیر بگذارد.