نشست تخصصی بازنگری طرح جامع و تفصیلی شهر تهران با حضور رئیس شورای شهر تهران، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، نماینده مردم تهران در مجلس، مدیران و کارشناسان حوزه شهری و جمعی از نخبگان و اساتید دانشگاه در خصوص ابعاد شیوه نامه بازنگری طرح جامع و تفصیلی شهر تهران برگزار شد.

محمد جواد خسروی پور، رئیس نهاد راهبری و پایش طرح های توسعه شهری تهران، گفت: نهاد بر اساس قوانین و وظایف خود، بازبینی طرح جامع و تفصیلی را در دستور کار قرار داد تا با مشارکت نخبگان و صاحبنظران و نیز نظارت شورای راهبری متشکل از اعضای شورای شهر، نمایندگان شهرداری، وزارت راه، وزارت کشور و افراد حقیقی از دانشگاه ها و انجمن صنفی، این کار را به انجام رساند.

وی در توضیح شیوه نامه بازنگری طرح جامع و طرح تفصیلی شهر تهران گفت: بر اساس تبصره 16 شورای شهر تهران مبنی بر به روزآمد شدن طرح جامع، ما یک مصوبه نیز از شورای عالی نهاد مبنی بر انجام آسیب شناسی طرح جامع و تفصیلی با رویکرد مسئله محوری اخذ کردیم؛ ضمن آنکه موضوع توسعه طرح های محله ای نیز در آن الصاق شد که این اقدام یکی از موثرترین گام ها در مبحث بازنگری بود که انجام گرفت.

او با انتقاد از اینکه تکلیف قانونی این بود که هر 5 سال یکبار موضوعات طرح جامع و تفصیلی بنا به تغییر اتمسفر شهر بازنگری شود اما این اقدام صورت نگرفته است اظهار کرد: ما تدوین این شیوه نامه را با هدف ایجاد و فراهم سازی بستر مناسب برای تصمیم گیری در فرآیند های مشارکتی است تا با لحاظ الزامات مدیریت توسعه شهری پایتخت، زمینه تشخیص مسائل، بررسی کاربری های اقتصادی-اجتماعی و محیط زیستی و مسائلی از این دست آغاز کردیم تا شاهد ساماندهی، هماهنگی و هم افزایی بین بخشی در فرآیند های بازنگری باشیم.

خسروی پور افزود: یکی از انتقاداتی که در به طرح جامع قبلی وارد شده بود عدم الحاق نظرات ذینفعان بود که ما در این شیوه نامه این موضوع را اصلاح و نظر همه کارشناسان و ذینفعان این طرح احصا کردیم.

وی به سیاست خواسته شده از سوی شورای شهر و شورای عالی نهاد در خصوص وجود زمینه گرایی و مسئله محوری بودن بازنگری طرح جامع و طرح تفصیلی شهر تهران اشاره و خاطر نشان کرد: موضوعات مهمی چون توجه به ظرفیت محوری و جمعیت پذیری، ایجاد ارتباط معنادار بین سطوح مختلف برنامه شهر و پیشگیری از هرگونه موازی کاری، راهنمای ملی توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی و تعیین روش بازنگری طرح تفصیلی و جامع از خواستگاه های شورای شهر است که در این موضوع نیز اقدامات موثر در حال برنامه ریزی است.

رئیس نهاد راهبری و پایش طرح های توسعه شهری تهران با بیان اینکه بخش های مختلف این بازنگری ها مورد پایش قرار گرفته و منطبق به واقعیت گرایی شود از تأسیس شورای راهبری خبر داد و گفت: اعضای این شورا متشکل از نمایندگان شورای شهر، شهرداریی، وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور و اعضای حقیقی صاحب نظر در موضوعات مختلف مدیریت شهری انتخاب شده اند.

وی با اعلام اینکه نقش این شورا به عنوان ممیزی خواهد بود بیان کرد: اگر این اقدامات عملیاتی شود می توان گفت در نگاه کلی به ارزیابی درست و مطلوب طرح جامع شهر تهران خواهیم رسید؛ ضمن آنکه ما برای تهران در سه سطح نقش قائلیم. نخست نقش های ملی و فرا ملی، دوم نقش منطقه ای تهران و در نهایت نقش شهر تهران که مؤلفه های آن منطبق با اسناد بالادستی استخراج شده تا در تهیه گزارش نهایی شهر تهران اثر گذاری درستی در حوزه های فضای شهر، مطالعات فرهنگی و اجتماعی را داشته باشد.

خسروی پور اضافه کرد: سندی که ماحصل خروجی راهبردهای بازنگری طرح جامع و تفصیلی خواهد بود همگی مبتنی بر نظام های 9 گانه است از این رو با توجه به نیاز های شهر تهران میتوان موضوعاتی چون بافت فرسوده، فرونشست ها، سکونت گاه های غیر رسمی و... مورد بررسی قرار داد تا منجر به استخراج شبکه زیر ساختی تهران و در نهایت اصلاح ساختار طرح جامع شویم.

وی یکی از رویکردهای بازنگری در این طرح را توسعه شهری و منطقه‌ای مبتنی بر حمل و نقل همگانی عنوان کرد. توسعه‌ای که ضمن حرکت به‌سوی پایدارسازی توسعه‌های سرزمینی، از نظر اجتماعی حرکت به‌سوی حقوق شهروندی و عدالت اجتماعی از نظر اقتصادی دستیابی آسان‌تر افراد به فرصت‌های شغلی و امکانات اقتصادی و از نظر محیطی با رویکرد رد هوشمند شهری، چیدمان هدفمند کاربری‌ها با محوریت حمل و نقل همگانی، توسعه انسان‌محور و حمل و نقل غیرموتوری و حفظ سرمایه‌ها و منابع زیست محیطی را دنبال می‌کند.

به گفته وی هدف از تدوین این شیوه‌نامه، فراهم‌آوردن بستر مناسب برای تصمیم‌گیرندگان در فرایندی مشارکتی بود تا در چارچوب این سند، به‌لحاظ الزامات مدیریت توسعه شهری پایتخت، زمینه تشخیص مسائل اصلی کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، محیط زیستی تهران را فراهم کرده و بازنگری برنامه جامع سازماندهی می‌شود.در این شیوه‌نامه به ظرفیت‌های محوری و محدودیت جمعیت‌پذیری هم توجه شده است.

خسروی‌پور با اشاره به بحران‌های زیست محیطی به خصوص منابع آب شهر تهران و معضلات اجتماعی فرهنگی گفت: موضوع برنامه‌ریزی جمعیتی و توجه به ظرفیت‌پذیری شهر تهران باید در بازنگری برنامه جامع مورد توجه ویژه قرار بگیرد. همچنین سقف جمعیت‌پذیری شهر تهران از دیگر موضوعاتی است که مورد تاکید قرار گرفته است.

رئیس نهاد راهبردی و پایش طرح‌های توسعه شهری تهران با اشاره به بررسی و پایش‌های متعددی که از طرح جامع انجام شده گفت: نتایج این پایش‌ها نشان می‌دهد که هدف‌ها، خواست‌ها و کیفیت مورد انتظار که در متن چشم انداز اهداف و طرح‌های موضوعی و موضعی منعکس‌شده، به‌درستی محقق نشده است.

او با اشاره به بازیگران بازنگری برنامه جامع از شورای عالی شهرسازی و معماری شورای شهر معاونت شهرسازی اداره کل راه شهرسازی و شورای راهبردی متشکل از 15 نفر از اعضای شورای تخصصی نهاد یک نفر نماینده تام الاختیار استان تهران، یک نفر مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران یک نفر نماینده انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز، یک نفر نماینده جامع همهندسی مشاور ایران و یک نفر عضو هیات علمی از هر یک از دانشگاه‌های معماری و شهرسازی دانشگاه‌های منتخب (که مجموعا 7 نفر می‌شوند) نام برد.

 اقبال شاکری، نماینده مردم تهران در مجلس و عضو کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه کشور ضمن بیان اینکه ما در روزهای منتهی به بررسی نهایی برنامه توسعه هفتم در کمیسیون هستیم و مباحث آخر این برنامه به موضوع مدیریت شهری اختصاص داشت گفت: در جریان بررسی موضوعات شهری لایحه برنامه هفتم که آخرین جلسه آن در کمیسیون تلفیق اخیرا برگزار شد، علاوه بر اینکه به موضوعاتی مثل استقلال و اختیار هر چه بیشتر شوراها و تقویت جایگاه شورای عالی استان‌ها پرداخته شده، مسائل بنیادی و مهمی مثل اینکه آیا باید پهنه‌های سرزمینی شهرها را بسط بدهیم یا از روش دیگری برای افزایش جمعیت‌پذیری شهرها استفاده کنیم نیز پرداخته شده است. رویکرد کمیسیون تلفیق، کمیسیون شوراها و فراکسیون شهری، بکارگیری ترکیبی از دو روش مذکور است.

وی ادامه داد : بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق که باید در صحن به رای گذاشته شود، در قالب برنامه هفتم مقرر شده زمین‌هایی به شهرها الحاق شود اما کمربند شهرها باز نشود. همچنین در یک حکم دیگر تاکید شده الحاق زمین با این شرط صورت می‌گیرد که تراکم در شهرهای مذکور از سطح فعلی افزایش پیدا نکند. در عوض رویکرد مبتنی بر افزایش جمعیت‌پذیری در شهرهای جدید و حتی در صورت لزوم اضافه شدن شهرهای جدید در اطراف شهرهای مادر مثل تهران است.

پیش‌بینی چهار بسته تشویقیق جدید برای نوسازی بافت فرسوده در قالب برنامه هفتم، دیگر بخش مهمی است که در حوزه شهرسازی و معماری برنامه هفتم به آن پرداخته شده است. همچنین ابتکاراتی مثل طرح معوض مسکن برای ساکنان نقاط پرخطر حاشیه‌ای و بافت‌های غیررسمی مثل زیر دکل‌ها، کنار رودخانه‌ها و غیره از دیگر موضوعاتی است که به گفته این نماینده مجلس، برنامه هفتم به آن پرداخته است.

وی در عین حال از نگرانی نمایندگان مجلس درباره باز کردن اطراف تهران خبر داد و گفت: مساله باز کردن کمربند تهران موضوعی است که نمایندگان با احتیاط زیادی با آن برخورد می‌کنند و این حساسیت وجود دارد که حتما هر اتفاقی در اطراف تهران می‌افتد، شهرداری و وزارت راه و شهرسازی بتوانند خدمات زیربنایی و روبنایی لازم را ارائه کنند و این موضوع به افزایش اسکان غیررسمی منجر نشود.

شاکری با بیان اینکه مجلس در موضوع تهران یک رویکرد بینابینی را در پیش گرفته است، گفت: در این رویکرد الحاق زمین‌های متعلق به دستگاه‌ها به تهران با انتخاب وزارت راه و شهرسازی میسر خواهد شد اما نه به شکلی که باعث رانت یا هجوم جمعیت به پایتخت شود. وی پیشنهاد داد مجلس در جریان بررسی این موضوعات از مدیریت شهری که بازنگری طرح‌های جامع و تفصیلی را کلید زده است نیز کمک بگیرد و تا پیش از اینکه احکام حوزه شهرسازی در برنامه هفتم در صحن بررسی و تصویب شود، نقطه نظرات اعضای شورای شهر نیز در این خصوص استماع شود.

این نماینده مردم تهران در مجلس با تاکید بر انیکه کمیسیون عمران به طور کلی با بلندمرتبه سازی برای تامین مسکن در تهران مخالف است و به سمت ایده‌هایی مبتنی بر واگذاری زمین و تسهیلات برای مسکن‌سازی از سوی خود مردم حرکت می‌کند، افزود: اگر این ایده‌ها در مشارکت با وزارت راه و شهرسازی به نتیجه برسد، ریسک تاخیر در تحویل واحدهای مسکونی دولتی‌ساز به مردم نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

سید امیر منصوری، استادیار دانشکده معماری دانشگاه تهران در همین رابطه با اشاره به عمر حدود سه تا چهار ساله مدیریت شهری در ایران تاکید کرد که مدیران شهری باید در قواره اقتدار و متناسب با عمر مدیریتی خود تصمیم‌گیری کنند. وی با اذعان به اتفاق نظر کارشناسان و صاحبنظرام مبنی بر اینکه تهران شهری نیست که بتواند به شهروندان خود سرویس مناسبی ارائه دهد، یادآوری شد: در شهری زندگی می‌کنیم که نصف جمعیت ساکن در آن در معرض خطر زلزله کشنده هستند؛ قیمت هرمترمربع مسکن در آن بیش از 60 میلیون تومان است و دیگر هیچ کس با کار عادی نمی‌تواند در این شهر خانه بخرد و بعضا حتی مستاجری در برخی محله‌ها ناممکن شده است؛ تهرانی‌ها بیش از 200 روز در سال در معرض هوای آلوده هستند؛ از طرفی بیش از 10 شهر در اطراف این کلانشهر شکل گرفته و عده زیادی از جمعیت این شهرهای اقماری نیز به صورت روزانه به پایتخت سفر و ترافیک و آلودگی بیشتری را به این شهر تحمیل می‌کنند. وی با بیان اینکه سال‌هاست مهم‌ترین سرفصل‌های طرح جامع تهران کنار گذاشته شده و مهمترین احکام آن در حوزه تعیین تراکم و ساخت و ساز با مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری دگرگون شده است، گفت: از طرفی در طرح جامع تهران ده‌ها سند پایین‌دست شامل طرح‌های موضوعی و موضعی تعریف شده که بسیاری از آنها هرگز تهیه نشد. وی افزود: مهمترین مساله تهران در حال حاضر بافت فرسوده است که در طرح جامع ملاک عمل فعلی برای آن فکری نشده بود و حل این مساله به تهیه یک طرح موضوعی ارجاع شد و البته این طرح موضوعی هم هیچ‌گاه تدوین نشد.

وی اصل احیای نهاد راهبری و پایش طرح‌های توسعه شهری در پایتخت را یک اتفاق مبارک و اقدام اصولی تلقی کرد اما یادآور شد که این نهاد هنوز نسبت به اتفاقات بزرگی که در شهر در حال رخ دادن است، منفعل عمل می‌کند و باید در جایگاه فعال قرار بگیرد.

توصیه مهم منصوری این بود که راه فرسایشی طی شده برای تدوین نسخه فعلی طرح جامع دوباره از نو طی نشود و در این رابطه توضیح داد: نباید یک حجم بزرگ از اقدامات بی‌حاصل تعریف شود بلکه باید با رویکرد مساله‌محوری به دنبال راه حل و پاسخ به سه نیاز و مساله مشخص در شهر باشیم؛ این سه مساله شامل بافت فرسوده، دسترسی به مسکن و آلودگی هوا است. در نتیجه باید به جای اینکه دوباره به سراغ موضوعاتی مثل «پهنه‌بندی» و «تراکم» رفته و با مصائب طی شده در دو دهه قبل دوباره مواجه شویم، صرفا روی مسائل اصلی تهران متمرکز شده و با یک برنامه انقلابی و کوتاه‌مدت، دستور کار و نقشه ورود به مسائل مغفول و بر زمین مانده مثل بافت فرسوده را تعریف و تدوین کنیم. این نزدیک‌ترین راه حل برای دستیابی به هدفی است که دنبال می‌کنیم.

مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، نیز در این جلسه ضمن تأکید بر اینکه نگاه مجموعه شورای شهر مبتنی بر تقویت این نهاد است چرا که ما این نهاد را به عنوان یک فرصت برای شهر تلقی می کنیم اظهار کرد: نخستین مسئله در انطباق تصمیمات و عملیاتی کردن آنها موضوع سرعت است ضمن آنکه در این خصوص باید گذاره های قطعی را باید از حیث شرایط روز باز تعریف شود؛ مسئله بعدی استفاده از ابزار های هوشمند همچون هوش مصنوعی است چرا که دنیا به سمت و سوی این حوزه عظیم در حال حرکت است از این رو می توان با استفاده از همین ابزار هوشمند می توان به صورت آنی معضلات و مشکلات را شناسایی کرد.

عضو شورای شهر در ادامه با طرح سئوالی عنوان کرد که مسائل امروز ما حول محوریت تهران است؛ اینکه ما تا چه میزان توانستیم تهران را از هر باب نیازسنجی کنیم؟ و یا اینکه ما خود را در معرض این سئوالات قرار بدهیم که برای رفع نیازها چه کرده ایم و یا در خصوص حفاظت از داشته های شهر چه رفتاری را کرده ایم؟

وی ادامه داد: قطعاً ما برای آینده ای که از آن صحبت می کنیم نیازمند برداشت تصویر دقیق و درست از آینده است و بخشی از این تصویرها در طرح جامع و افق 1405 تهران پیش بینی شده بود. اما آیا ما با این تحولات و تغییرات اقلیمی همسو بوده ایم؟ که باید با این نگاه طرح دستخوش بازنگری قرار گیرد و پارادایم نگاه طرح جامع و تفصیلی با محوریت شهر مشخص شود.

عباسی با تأکید بر اینکه نمی توان تصور کرد که اگر طرح جامع و تفصیلی نبود الان تهران در چه شرایطی مدیریت می شد و شرایط آن چگونه بود یادآور شد: تهران یک شهر پیچیده است و باید نسبت به بسیاری ازموضوعات مبتلا به تهران اعم از معضلات مرتبط به بافت فرسوده، تحولات جمعیتی، تحولات توسعه زیر ساختی، پایش اشتباهات مدیریت فعلی و در ادوار گذشته و ... اهتمام ویژه ای به خرج داد.