انباشت ثروت در 1401 منفی شد؛ زنگ هشدار رشد به صدا درآمد

به گزارش اکوایران رشد حجم حقیقی اقتصاد ایران از 181 هزار میلیارد تومان در بهار سال گذشته  به 188 هزار میلیارد تومان در بهار سال جاری رسیده، بر این اساس رشد اقتصادی کشور در بهار امسال 3.8 درصد بوده است. رشد اقتصادی بدون احتساب نفت نیز 4.3 درصد برآورد شده است، اینکه رشد اقتصادی بدون نفت بالاتر از رشد اقتصادی کل بوده، نشانگر رونق کمتر بخش نفت و گاز در بهار 1401 نسبت به سایر بخش های اقتصادی است. در میان اجزای هزینه ای بیشترین رشد مربوط به مصرف خصوصی و کمترین نرخ رشد مربوط به انباشت سرمایه است. بررسی ها نشان می دهد در بهار سال جاری نیز مانند فصول سال گذشته مصرف خصوصی یا همان هزینه مردم رشد بالایی را به ثبت رسانده است. روند ها نیز گویای این مسئله است که انباشت سرمایه ناخالص در چند فصل گذشته اوضاع مطلوبی نداشته، تا جایی که این روند بد در بهار 1401 به زیر صفر درصد هم رسید. در این گزارش به بررسی رشد اقتصادی ایران در بهار امسال بر اساس روش هزینه ای پرداخته شده است.

نفت ترمز را کشید؛ کاهش رشد اقتصادی نسبت به بهار 1400

روش هزینه ای در محاسبه حجم اقتصاد

به طور کلی تولید ناخلص داخلی از دو روش قابل محاسبه است، روش نخست ارزش افزوده است، در ارزش افزوده حجم اقتصاد از سمت عرضه و تولید بررسی می شود و در سه بخش اصلی گروه کشاورزی، گروه صنایع‌ومعادن و گروه خدمات محاسبه می شود که هر بخش به چه اندازه و مقداری خلق ارزش در اقتصاد کرده است. حالت دوم روش هزینه ای است که حجم حقیقی اقتصاد را از سمت تقاضا یا مصرف بررسی می کند، در این روش محاسبه می شود مصرف خصوصی، هزینه نهایی دولت، انباشت سرمایه ناخالص و خالص صادرات چه مقداد بوده است.

توجه به این نکته بسیار مهم است که انباشت سرمایه یا همان سرمایه گذاری در این روش به طور ناخالص محاسبه می شود، به بیان دیگر استهلاک از سرمایه گذاری کم نمی شود. به عنوان مثال در دو سال گذشته انباشت سرمایه ناخالص مثبت بوده اما به دلیل بالا بودن نرخ استهلاک در کشور سرمایه گذاری خالص منفی بوده است. همچنین یک جز بسیار مهم در روش هزینه ای تغییرات موجودی انبار است، از طریق بررسی تغییرات موجودی انبار اطلاعات سودمندی نظیر وارد یا خارج شده از چرخه های اقتصادی(رونق یا رکود) به دست می آید، همچنین می توان در شرایط متفاوت اقتصادی متوجه شد که ایراد یا اختلال در سمت عرضه است یا تقاضا.

رشد بالای مصرف خصوصی

کل حجم مصرف ایرانیان از 91.8 هزار میلیارد تومان در بهار سال گذشته به 102 هزار میلیارد تومان در بهار سال جاری رسیده است، بر این اساس رشد این شاخص در نخستین فصل امسال بالغ بر 11 درصد برآورد می شود، این شاخص در فصل مشابه سال گذشته حدود 7 درصد بوده است. در میان تمامی اجزای روش هزینه رشد مصرف خصوصی بالاترین رشد به ثبت رسیده محسوب می شود. بررسی روند ها نشان می دهد از سال گذشته تا کنون مصرف خصوصی رشد بالایی داشته، به گونه ای که در چهار فصل گذشته هیچگاه پایین تر از 11 درصد نیامده است. این در حالیست که در برخی از فصول سال 99 رشد این شاخص منفی هم بوده است.

هزینه نهایی مصرف دولت نیز با بیش از 2 هزار میلیارد تومان افزایش نسبت به بهار سال گذشته در بهار امسال به 49.3 هزار میلیارد تومان رسیده، بر این اساس رشد هزینه های دولت در سال 1401 حدود 4.5 درصد بوده است. بررسی ها نشان می دهد رشد هزینه های دولت در بهار امسال نسبت به فصول سال گذشته تغییر محسوسی نداشته و تنها کمی کاهش را تجربه کرده است.

انباشت سرمایه منفی شد

انباشت سرمایه در اقتصاد کلان نه به معنای انتقال سرمایه، بلکه به معنای خلق سرمایه یا ثروت جدید در یک اقتصاد است که به عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی شناخته می شود. انباشت سرمایه به دو جز سرمایه گذاری در ماشین آلات و سرمایه گذاری در ساختمان تفکیک می شود.

انباشت سرمایه ناخالص در اقتصاد ایران در بهار سال گذشته 24.4 هزار میلیارد تومان بوده، این رقم در بهار سال جاری نه تنها افزایش نداشته بلکه کمتر نیز شده و به رقم 24.3 درصد رسیده است. بر این اساس رشد سرمایه گذاری در سال 1401 تا اینجای کار منفی بوده، با توجه به اینکه این ارقم ناخالص است، با احتساب استهلاک سرمایه یقینا سرمایه گذاری در اقتصاد ایران خیلی بیش از ارقام منفی بوده است. به طور کلی رشد انباشت سرمایه در چند فصل گذشته نسبت به دیگر متغیر های روش هزینه پایین تر بوده است، با توجه به اینکه سرمایه گذاری موتور رشد اقتصادی محسوب می شود، یقینا چنانچه این روند انباشت سرمایه در اقتصاد ایران ادامه دار باشد، طی سال های آتی شاهد رشد مثبت نخواهیم بود.

خالص واردات در بهار سال جاری 15.6 هزار میلیارد تومان برآورد شده، این در حالیست که در سال گذشته این رقم در فصل مشابه سال گذشته بالغ بر 17 هزار میلیارد تومان بوده است. بررسی ها نشا می دهد رقم صادرات ایران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته بالغ بر 1.5 هزار میلیارد تومان کمتر بوده است.

نفت ترمز رشد اقتصادی را کشید

رشد اقتصادی (کل سال) در سال گذشته 4.3 درصد به ثبت رسیده و همچنین در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب شاهد به ثبت رسیدن رشد های 6.9درصد، 4.4 درصد، 4.1 درصد و 2.3 درصد بوده ایم، بر این اساس می توان گفت که رشد اقتصادی به ثبت رسیده در بهار سال جاری به نسبت تمامی فصول در سال گذشته به غیر از زمستان پایین تر بوده است. اما رشد اقتصادی بدون احتساب نفت در بهار امسال نسبت به تمامی فصل های سال 1400 بالاتر بوده است.

ارزش افزوده بخش نفت و گاز از 26.9 هزار میلیارد تومان در بهار سال گذشته به 27.2 هزار میلیارد تومان در بهار سال جاری رسیده است، بر این اساس رشد اقتصادی بخش نفت و گاز در نخستین فصل از بهار سال جاری 1.1 درصد بوده، در نتیجه می توان گفت که نفت و گاز در بهار امسال تغییر محسوسی نسبت به فصل مشابه سال قبل نداشته و همین امر باعث شده تا رشد اقتصادی بدون نفت بالاتر از رشد اقتصادی کل باشد. این در حالیست که انتظار می رفت با جنگ روسیه و اوکراین و جنگ انرژی که در اروپا در گرفته، میزان صادرات نفت و گار ایران به شکل قابل توجه تری افزایش یابد. بررسی ها نشان می دهد رشد اقتصادی بدون احتساب نفت در سال گذشته به شکل قابل توجهی پایین تر از رشد اقتصادی کل بوده است، این امر نشان از رونق بخش نفت در بهار سال گذشته دارد. عکس این اتفاق دقیقا در بهار سال جاری رخ داده است.