به گزارش اکوایران، ایران و روسیه در میان بی‌ثباتی‌های ژئوپلیتیکی جهانی، همکاری خود را تقویت کرده‌اند. توافقنامه جامع مشارکت استراتژیک که قرار است طی سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، به مسکو در تاریخ ۱۷ ژانویه رسمی شود، گامی در توسعه اتحاد میان این دو کشور محسوب می‌شود. با هدف مواجهه با چالش‌های مشترک، این همکاری پیامدهای گسترده‌ای به‌ویژه در زمینه دفاع، تجارت و انرژی خواهد داشت.

زمینه‌های کلیدی همکاری، شامل حمل‌ونقل، بخش انرژی، دفاع و امنیت منطقه‌ای، محور اصلی این توافق خواهند بود. روابط میان تهران و مسکو فراتر از تبادل اقتصادی است و به یک مشارکت استراتژیکتر تبدیل شده که اهداف مشترک آن‌ها در مقابله با نفوذ غرب را منعکس می‌کند.

اشتراکات اقتصادی

به نوشته مسکو تایمز، چشم‌انداز اقتصادی هر دو کشور ایران و روسیه تحت تأثیر وابستگی مشترک به صادرات انرژی و تجربه تحریم‌های بین‌المللی از سوی غرب شکل گرفته است. همگرایی فزاینده این دو کشور فرصتی برای غلبه بر این چالش‌ها و گشودن مسیرهای جدید اقتصادی است.

یکی از ستون‌های اصلی این همکاری، کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب است؛ پروژه‌ای زیرساختی که تجارت بین ایران، روسیه و چندین شریک منطقه‌ای و بین‌المللی دیگر را تسهیل خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری استراتژیک در شبکه‌های حمل‌ونقل نشان‌دهنده عزم مسکو و تهران برای تقویت روابط تجاری و تأمین منافع متقابل در سال‌های آینده است که در نهایت به مقابله با تحریم‌های غرب کمک خواهد کرد.

علاوه بر حمل‌ونقل، انرژی همچنان در مرکز همکاری ایران و روسیه قرار دارد. با محدود شدن دسترسی آن‌ها به بازارهای غربی به دلیل تحریم‌ها، هر دو کشور به دنبال راه‌های جایگزین برای تقویت بخش انرژی خود بوده‌اند. در چارچوب توافق جدید، انتظار می‌رود چندین شرکت روسی سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش انرژی ایران انجام دهند که به مدرن‌سازی و گسترش ظرفیت‌های این بخش کمک خواهد کرد. مقامات ایرانی نسبت به چشم‌انداز این سرمایه‌گذاری‌ها، به‌ویژه در زمینه افزایش تقاضای انرژی در آسیا، ابراز خوش‌بینی کرده‌اند.

انتقال نفت ایران نفتکش لانا تحریم مصادره

فراتر از نفت و گاز، ایران و روسیه در حال همکاری برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود از طریق تأمین بازارهای جدید در آسیا، به‌ویژه هند، هستند. موقعیت استراتژیک ایران این کشور را به مسیری حیاتی برای انتقال کالا میان اروپا و آسیای مرکزی و حتی چین و هند تبدیل کرده است.

همکاری نظامی

یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته مشارکت ایران و روسیه، همکاری نظامی آن‌هاست. روسیه و ایران به تأمین‌کنندگان تسلیحات یکدیگر تبدیل شده‌اند، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های پیشرفته نظامی مانند پهپادها. پهپادهای شاهد که در جمهوری تاتارستان روسیه به‌صورت داخلی تولید می‌شوند، به‌ هر دو طرف را از نظر مالی و نظامی کمک کرده است.

با این حال، گسترش همکاری‌های نظامی و دفاعی میان ایران و روسیه نگرانی‌های جدی به همراه داشته است. وابستگی مسکو به پهپادهای کم‌هزینه و پربازده، همراه با تحریم‌های غرب که دسترسی به قطعات باکیفیت را دشوار کرده است، احتمالاً روسیه را وادار خواهد کرد که استفاده از این پهپادها را در اوکراین افزایش دهد. در حالی که اوکراین ادعا می‌کند که انبارهای پهپاد شاهد در روسیه را نابود کرده است، بعید به نظر می‌رسد که این اقدام تولید مداوم این پهپادها را متوقف کند یا مانع از رشد اتحاد ایران و روسیه شود.

موانع پایدار

با وجود وعده همکاری‌های عمیق‌تر، روابط ایران و روسیه بدون چالش نیست. اختلافات سیاسی داخلی در هر دو کشور، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و جنگ، و اختلاف در برنامه‌های ژئوپلیتیکی بلندمدت، موانعی بر سر راه تحقق کامل پتانسیل این همکاری ایجاد کرده‌اند. برای مثال، رویکرد متفاوت روسیه در تعامل با قدرت‌های غربی، به‌ویژه ایالات متحده، به‌طور تاریخی باعث ایجاد تنش‌هایی با تهران شده است، به‌خصوص در دوره‌هایی که مسکو و واشنگتن به‌سوی نزدیکی بیشتر حرکت کرده‌اند.

در گذشته، روابط میان این دو کشور در دوره‌هایی از تغییرات سیاسی دچار سردی شده است، مانند دوران ریاست‌جمهوری دیمیتری مدودف، زمانی که روسیه از تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران حمایت کرد. علاوه بر این، عدم تحویل سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ به ایران توسط روسیه تا سال ۲۰۱۵، زمانی که پوتین این توافق را تکمیل کرد، تنش‌هایی را در روابط با تهران ایجاد کرد. این تنش‌های تاریخی نشان‌دهنده دلایلی است که چرا هر دو دولت در مورد موفقیت بلندمدت این همکاری محتاط هستند.

سامانه پدافند اس 300

علاوه بر مسائل سیاسی، هر دو کشور با چالش‌های اقتصادی مواجه هستند که می‌تواند پایداری بلندمدت این همکاری را تهدید کند. تحریم‌ها توانایی روسیه برای بهره‌برداری کامل از ذخایر انرژی‌اش را محدود کرده است، در حالی که وابستگی ایران به صادرات انرژی، اقتصاد این کشور را نسبت به نوسانات قیمت جهانی نفت آسیب‌پذیر کرده است. ایران همچنین با نرخ تورم نزدیک به ۳۵ درصد و شرایط نزدیک به ابرتورم مواجه است که توانایی این کشور برای توسعه قدرت اقتصادی را مختل می‌کند. این چالش‌ها نیازمند سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک محتاطانه از سوی هر دو کشور است تا از تشدید آسیب‌پذیری‌های موجود جلوگیری شود.

در آینده، انتظار می‌رود که همکاری نظامی میان ایران و روسیه با تأکید بر همکاری منطقه‌ای و گسترش همکاری در تجارت تسلیحات تقویت شود. این همکاری در تقویت دو کشور و توانایی آن‌ها برای اعمال نفوذ ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و فراتر از آن نقش ایفا خواهد کرد. با این حال، آینده این روابط به روندهای بین‌المللی گسترده‌تر، از جمله تغییرات در دینامیک قدرت میان ایالات متحده، روسیه و چین وابسته خواهد بود.