به گزارش اکوایران- رویکرد جدید اتحادیه اروپا بر این فرض استوار است که باز بودن اقتصاد و تعهد به تجارت آزاد، بدون برخورداری از ابزارهای حفاظتی و مداخلهگرایانه کافی، میتواند به نقطه ضعف تبدیل شود. از این رو، کمیسیون اروپا تصمیم گرفته است از تمامی ابزارهای موجود حتی آنهایی که در ابتدا با اهدافی متفاوت طراحی شدهاند برای مدیریت ریسکهای اقتصادی خارجی استفاده کند. پیام روشن این سیاست آن است که اتحادیه اروپا در صورت لزوم، مداخله فعالتری در بازار خواهد داشت.
تمرکز بر شش حوزه پرریسک، هماهنگسازی استفاده از ابزارهای سیاستی، تقویت نظام پایش و تبادل اطلاعات و تکمیل «جعبهابزار امنیت اقتصادی» با ابزارهای جدید، اجزای اصلی این راهبرد تازه را تشکیل میدهند. در این میان، ابتکار RESourceEU بهعنوان یکی از کلیدیترین حلقههای مفقوده، نقشی محوری در این معماری جدید ایفا میکند.
برنامه اقدام RESourceEU که بر پایه «قانون مواد اولیه حیاتی» طراحی شده، پاسخی مستقیم به وابستگی بالای صنایع اروپایی به واردات مواد خام راهبردی است؛ وابستگیای که در سالهای اخیر و بهویژه پس از بحرانهای ژئوپلیتیکی، به یک ریسک جدی تبدیل شده است. این برنامه طیف گستردهای از صنایع حساس و آیندهمحور از جمله خودروسازی، موتورهای صنعتی، صنایع دفاعی و هوافضا، تراشههای هوش مصنوعی و مراکز داده را در بر میگیرد؛ صنایعی که بدون دسترسی پایدار به مواد اولیه، عملاً با خطر توقف یا عقبماندگی فناورانه مواجهاند.
یکی از مهمترین محورهای RESourceEU، ایجاد «مرکز اروپایی مواد اولیه حیاتی» است؛ نهادی که مأموریت آن متنوعسازی و مقاومسازی زنجیرههای تأمین در برابر شوکهای ژئوپلیتیک و نوسانات قیمتی است. استفاده از «پلتفرم مواد اولیه» برای تجمیع تقاضا، خرید مشترک مواد خام راهبردی و تضمین قراردادهای بلندمدت برداشت، نشان میدهد که اتحادیه اروپا به سمت نوعی خرید و ذخیرهسازی هماهنگ و شبهمتمرکز حرکت میکند؛ رویکردی که پیشتر بیشتر در حوزه انرژی تجربه شده بود.
همزمان، بروکسل بهدنبال کاهش ریسک سرمایهگذاری در پروژههای استخراج و فرآوری مواد اولیه است. تسریع فرآیندهای صدور مجوز و حمایت مالی از پروژههای منتخب، بخشی از این سیاست است؛ بهطوری که برآورد میشود اجرای این اقدامات بتواند تا سال ۲۰۲۹ وابستگی اتحادیه اروپا به واردات مواد اولیه حیاتی را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. اختصاص ۳ میلیارد یورو در بازه ۱۲ ماهه آینده برای حمایت از پروژههای کوتاهمدت، نشاندهنده فوریت این موضوع در نگاه سیاستگذاران اروپایی است.
در کنار اقدامات داخلی، اتحادیه اروپا مسیر همکاری خارجی را نیز پررنگتر کرده است. اتکا به ۱۵ مشارکت راهبردی موجود با کشورهای دارای منابع غنی و تلاش برای طراحی چارچوبهای جدید سرمایهگذاری، بیانگر آن است که بروکسل بهدنبال جایگزینی وابستگیهای پرریسک با شبکهای از شرکای «همفکر و قابل اعتماد» است. این دیپلماسی جدید مواد اولیه، بخشی از تلاش اروپا برای بازتعریف روابط اقتصادی خود در نظم نوین جهانی به شمار میرود.
آنچه در مجموع از ابتکارهای جدید اتحادیه اروپا برمیآید، عبور از نگاه سنتی به سیاست صنعتی و حرکت به سمت پیوند زدن امنیت اقتصادی، رقابتپذیری و ژئوپلیتیک است. RESourceEU و مجموعه ابزارهای مکمل آن نشان میدهد که مواد اولیه حیاتی، به یکی از مؤلفههای اصلی قدرت اقتصادی اروپا در دهه پیشرو تبدیل شدهاند؛ مؤلفهای که میتواند مسیر توسعه صنعتی، فناوریهای نو و حتی جایگاه ژئوپلیتیکی اتحادیه اروپا را بهطور جدی تحت تأثیر قرار دهد.
