موتور تورم‌زایی بانک‌ها در دور تند/ خوانش جدید از رکورد نرخ بهره

به گزارش اکو ایران در هفته منتهی به 23 شهریور ماه نرخ بهره بین بانکی به سطح بالایی رسیده و از هفته قبل خود 0.13 واحد درصد بیشتر شد. مقایسه این رقم با هفته های گذشته نشان می دهد اندازه رشد نرخ بهره در این بازار تقریبا در یک ماه اخیر سابقه نداشته و جهشی قابل توجه در این معاملات محسوب می شود. 

این در حالی است که برخی شاخص‌ها چنین اتفاقی را پیش‌بینی نمی کردند. شاخص هایی نظیر اعتبارات قاعده مند و نرخ سود در بازار باز. بنابراین برای دریافت بهتر علت این اتفاق خوب است ریشه کشف نرخ بهره بین بانکی در بازار بررسی شود.

کاهش 21 همتی اعتبارات قاعده مند در بازار بین بانکی

بانک مرکزی به جز بازارباز در بازار شبانه نیز فعالیت کرده و تمرکزش بر کنترل نقدینگی بانک ها و تنظیم نرخ بهره بین بانکی است. پس از آن که در بازار باز نرخ سود در مرز 21 درصد ثابت ماند در بازار شبانه نیز اتفاقات قابل توجهی افتاد.

به طور کلی نرخ بهره در بازار شبانه به صورت روزانه کشف شده و بانک مرکزی به صورت هفتگی این رقم را به صورت موزون منتشر می کند. در این بازار بانک های دارای کسری سعی می کنند تا با استقراض از نهادهای دارای مازاد نیازهای فوری خود را مرتفع کنند. بده بستان میان بانک ها در این معاملات نرخ سودی دارد که میانگین موزون آن نرخ بهره بین بانکی است. این نرخ علی القاعده در بازه ای حرکت می کند که تعیین کننده آن بانک مرکزی است.  یعنی 14 تا 22 درصد. نقش بانک مرکزی در این بازار هم اعطای اعتبارات به بانک هایی است که موفق نشده اند با نرخی پایین تر نیاز خود را برطرف کنند.

نرخ سود 22 درصدی اعتبارات قاعده مند در این بازار طبق قواعد دخالتی در تعیین نرخ بهره بین بانکی ندارد و نرخ بهره به معاملات سایر بانک ها برمی گردد. بنابراین سطح اعتبارات قاعده مند دراین بازار مهم ارزیابی می شود. این شاخص در هفته منتهی به 16 شهریور ماه برابر با 35 همت بوده و در هفته بعد با 21 همت کاهش به 14 هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی درحدود 60 درصد کاهش.

زمانی که این اتفاق می افتد یک معنایش این است منابع در بانک ها آنقدر بالا بوده که نیاز نهادهای مالی به دریافت اعتبارات از بانک مرکزی کمتر شده پس انتظار کارشناسان در روند نزولی نرخ بهره بین بانکی بود که آمار خلاف این موضوع را نشان داد. دلیل آن را پی گیری های اکو ایران کسری بالای نهادهای مالی در هفته های فعلی نشان می دهد.

ساز و کار اعتبارات قاعده مند بانک مرکزی در بازار شبانه

به طور کلی اعتبارات قاعده مند در بازار شبانه با محدودیت هایی همراه است. کارشناسان سه محدودیت را برای این معاملات تعریف می کنند.

نخست آن که اعتبارات قاعده مند بانک مرکزی در بازار همراه با وثیقه اوراق است. این وثیقه به این صورت است که بانک ها برای دریافت اعتبارات قاعده مند باید اوراق نزد بانک مرکزی به امانت بگذارند. همین موضوع نشان می دهد بانک های دارای کسری که اوراق ندارند نمی توانند از بانک مرکزی اعتبارات دریافت کنند.

دوم درخصوص حد دریافت اعتبارات قاعده مند در نهادهای مالی است. طبق قواعد به طور کلی اعتبارات قاعده مند نمی تواند بیش از 10 درصد سرمایه پرداختی بانک ها باشد.

و نکته سوم آن که هر بانک نمی تواند بیش از 52 بار در سال از اعتبارات قاعده مند و این نحوه وام گیری از بانک مرکزی بهره مند شود.

اتفاقاتی که همگی نشان می دهند آن چه اعتبارات را کاهش داده رشد منابع در بانک ها نبوده بلکه برعکس افزایش کسری مستمر بانک ها در بازار در هفته های اخیر بوده که دریافت اعتبارات را برای بانک های نیازمند سخت تر کرده است.

رشد بالای محدودیت در استقراض از بانک مرکزی در بازار شبانه موجب شده تا بانک های دارای کسری در بازار بین بانکی تقاضای بیشتری را از نهادهای مالی دارای مازاد داشته و همین موضوع نرخ بهره را از 20.8 درصد به 20.93 درصد ارتقا دهد.

نرخ بهره ای که در پنجمین هفته متوالی صعودی بوده و خبر از وخامت نقدینگی در نهادهای مالی می دهد. در ادامه باز هم پی گیری ها در این زمینه نشان می دهد کسری حتی در حدی بوده که در اضافه برداشت ها نیز ترقی ایجاد کرده است.

رشد 15 درصدی اضافه برداشت از بانک مرکزی

سخت شدن پروسه اعتبارات قاعده مند در هفته های اخیر عامل مهمی در رشد تقاضا در بازار شبانه بوده که نرخ بهره را بالا برده است. شنیده های اکو ایران حاکی از آن است همین موضوع نیز موجب شده تا اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی صعودی شده و از ماه گذشته 15 درصد بیشتر شود.

چرا که به نوعی اضافه برداشت ها آسان تر از اعتبارات قاعده مند بوده و درنهایت بانک های دارای کسری را بیشتر به این سو سوق داده است.

اما خروجی این اتفاق برای اقتصاد چیست؟ اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی یکی از مهم ترین عوامل رشد پایه پولی بوده که در نهایت تورم زایی را در برخواهد داشت. این موضوع نشان می دهد با این که برخی اقتصاددانان معتقدند رشد نرخ بهره بین بانکی در بازار علامتی از کاهش تورم به شمار می آید اما سازو کار ها در ساختار بازار بین بانکی در این مقطع نشان می دهد رشد اضافه برداشت ها در این زمان ریشه تورم زایی را قوی تر کرده و همچنان تداوم دارد. موضوعی که طبق اطلاع منابع آگاه ناشی از شرایط وخیم بانک ها بوده و همچنان نیز ادامه دارد. در روزهای آینده اکو ایران جعبه سیاه مازاد تقاضا در بانک ها را اعلام خواهد کرد.