کودتای بن سلمان علیه شرکت‌های خانوادگی؛ ولیعهد چگونه اقتصاد را مصادره کرد؟

به گزارش اکو‌ایران، از آنجایی که عربستان سعودی در دهه 1970 در حوزه نفت رونق بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد، پادشاهی برای ایجاد زیرساخت‌ها به چند شرکت خانوادگی روی آورد، اما تقریبا 50 سال بعد، بسیاری از این نهادها زیر یک چتر واحد یعنی صندوق سرمایه گذاری دولتی تعریف شدند. آنگونه که فاینشال تایمز نوشته، تسلط فزاینده صندوق دارایی دولتی 650 میلیارد دلاری به رهبری بن سلمان نشان می‌دهد تا چه اندازه حاکم این کشور نظم قدیمی را برهم زده است چرا که او قویا کنترلش را بر اقتصاد نشان می دهد و دور از درآمدهای نفتی به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد است.

مونیکا مالک، اقتصاددان ارشد فعال در بانک ابوظبی در این باره گفت: قطعا تغییری در ساختار این کشور به وجود آمده است، فرایند توسعه، توسط نهادهای تحت رهبری دولت هدایت می شود، این رشد بسیار متمرکز و تحت رهبری بخش عمومی است.

ماه فوریه، صندوق سرمایه گذاری دولتی اعلام کرد که در حال سرمایه گذاری 1.3 میلیارد دلاری در چهار شرکتی است که سال‌های اخیر به شهرت دست یافتند. همه این چهار شرکت دهه‌ها است وجود داشته‌اند اما به عنوان رقیبی که زمانی بزرگ ترین قراردادها را تضمین می‌کردند، حمایت ریاض را از دست داده و در خط مقدم قرار گرفتند.

​کمتر از یک سال پس از انتصاب بن سلمان به عنوان ولیعهد، چندین نفر که از حمایت او برخوردار بودند ناچار شدند 100 میلیارد دلار از دارایی‌های غیرقانونی‌شان را به دولت تحویل دهند. حدود 300 تاجر، شاهزاده و بوروکرات نیز در جریان کمپین مقابله با فساد بازداشت شدند که این خود به جامعه تجاری عربستان شوک وارد کرد.

استفان هرتوگ، کارشناس حوزه خلیج فارس در این باره گفت که بن سلمان و افراد نزدیک به او باور دارند که طبقه بازرگان قدیمی به سان زالو هستند و همین‌ها می‌خواهند طبقه تجاری جدید را پرورش دهند.پس از آن برخی از کسب و کارها بهبود نیافتند و برخی دیگر در سطحی پایین نگاه داشته شدند.

پاکسازی ظاهری در میان بسیاری از سعودی‌ها به عنوان سیاستی محبوب شناخته شد هرچند ماحصل آن سرکوب گسترده مخالفان بود.از همین رو دیوید راندل، مشاور و دیپلمات پیشین آمریکایی سیاست جدید بن سلمان را به سان حمله به تزار توصیف کرد، به باور او بلشویک‌ها پیروز شده بودند و به صراحت اعلام کردند که بازگشتی وجود ندارد.

​با این همه ظهور گروه جدیدی از شرکت‌های تحت حمایت رهبر سعودی موجب شد تا این اتهام مطرح شود که دولت مجموعه‌ای از بازرگان های ترجیحی را جایگزین دیگران کرده است.یکی از تحلیلگران سعودی که نخواست نامش فاش شود بر این باور است که پیشتر شاهد سوسیالیسم دولتی بودیم و حالا سرمایه داری دولتی. این بسیار تلخ است. شما تمامی قرادادهای خود را در اختیار صندوق سرمایه گذاری دولتی قرار می دهید و یک طبقه جدید از بوروکرات هایی ایجاد کردید که هم جوان هستند و هم حریص و جاه طلب.

اما سایر تحلیلگران بر این باورند که پویایی حاکم متفاوت است و شرکت‌های مورد علاقه حاشیه سود کمتری نسبت به گذشته دریافت می‌کنند. همه این‌ها توسط صندوق سرمایه‌گذاری دولتی اداره می‌شود. با این همه برخی از شرکت‌های قدیمی جده و غول خرده‌فروشی موسوم به بن داوود در سال‌های اخیر فعالیت‌های تجاری‌شان را توسعه داده‌اند، اما بخشی دیگر پس از محدود شدن یارانه‌های انرژی و افزایش هزینه‌ها، در موقعیت ضعیفی قرار دارند.