جنگ فرسایشی بر سر منابع مالی؛ بانک‌ها دست به دامان بانک مرکزی شدند

به گزارش اکوایران، بانک مرکزی به صورت هفتگی اقدام به انتشار نتایج اجرای عملیات سیاست پولی می‌نماید. در حالت کلی عملیات بازار باز و اعتباردهی قاعده‌مند بانک مرکزی به بانک‌ها اصلی‌ترین ابزارهای سیاست پولی بانک مرکزی تلقی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در هفته گذشته فشار تقاضا در بازار باز و اعتبارگیری قاعده‌مند شدیدا افزایش یافته و ممکن است نشانه‌ای از تنگنای شدید نقدینگی در شبکه بانکی کشور باشد. 

بیش از 171 همت تقاضا در بازار باز

 آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد در هفته منتهی به 30 بهمن 1402 مجموعا 23 بانک بالغ بر 171 همت سفارش به بانک مرکزی ارسال کرده‌اند که بانک مرکزی به روال چند هفته اخیر، حدود 145 همت از آن‌ها را پاسخ داده است. مقایسه آمارها حاکی از افزایش شدید در ارزش سفارش‌های ارسال شده به بانک مرکزی بابت شرکت در بازار باز هستند.

به‌طور کلی در این نوع عملیات، بانک‌ها می‌توانند با گرو گذاشتن اوراق خود نزد بانک مرکزی، معادل ارزش اوراق بهادارشان به مدت 7 روز اعتبار استقراض کنند که نرخ بهره آن در حال حاضر 23 درصد تعیین شده که پایین‌تر از نرخ بهره بین بانکی و اعتبارگیری قاعده‌مند است. به این نوع عملیات اصطلاحا ریپو اوراق بهادار بانک‌ها نیز گفته می‌شود. به همین ترتیب با ارسال سفارش 171 همتی و تزریق اعتبار 145 همتی، مشاهده می‌شود در هفته گذشته حدود 26 همت مازاد تقاضا در بازار باز وجود داشته است. 

اعتبارگیری قاعده‌مند تقریبا به نیمی از ارزش تزریق در بازار باز رسیده است

علاوه بر این موضوع، بررسی‌ها حاکی از وجود فشار تقاضا در اعتبارگیری قاعده‌مند نیز هستند. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در هفته گذشته، حدود 70 همت اعتبار به صورت قاعده‌مند و با نرخ 24 درصد در اختیار 6 بانک قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد به طور کلی در یک ماه اخیر میزان تقاضا برای اعتبارگیری قاعده‌مند رو به افزایش بوده اما به 50 همت نرسیده بود. این درحالیست که در هفته اخیر از 69 همت عبور کرد و حدودا به 70 همت رسید که افزایشی بسیار قابل توجه به نظر می‌رسد.

شایان ذکر است این حجم تقاضا در بازار اعتبارات قاعده‌مند در سال جاری تنها در ماه‌های ابتدایی سال جاری و به صورت محدود رقم خورده بود و پس از آن حتی در بسیاری از ماه‌ها به صفر رسید. 

ماه‌های دشوار برای بانک مرکزی

به عقیده کارشناسان ماه‌های پایانی سال سخت‌ترین ماه‌ها برای کنترل بازار بین بانکی و پولی تلقی می‌شود چرا که با نزدیک شدن به انتهای سال و بسته شدن حساب‌ها و اتمام حسابرسی، فشار در شبکه بانکی افزایش می‌یابد. آمارهای اجرای سیاست پولی منتشر شده از هفته‌های اخیر نیز تا حدی موید این موضوع هستند. به بیان دیگر از داده‌ها می‌توان استنباط کرد که احتمالا در حال حاضر فشار کمبود نقدینگی در شبکه بانکی بسیار جدی بوده و بانک‌ها با اعتبارگیری قاعده‌مند دست به دامان بانک مرکزی هستند. 

ممکن است این سوال مطرح شود که اگر فشار کمبود منابع نقد در بازار بین بانکی وجود دارد، چرا در نرخ بهره این بازار قابل مشاهده نیست؟ برخی کارشناسان عنوان می‌کنند در بازار بین بانکی طرف عرضه و تقاضا بانک‌ها هستند اما در شرایطی که حتی عرضه کننده اعتبار، قدرت کافی برای پاسخ به تقاضای اعتبار نداشته باشد انتظار می‌رود این مازاد تقاضا به سمت بازار بین بانکی و بازار باز یا اضافه برداشت حرکت کرده و شاید به همین دلیل است گه خود را به شکل جهش نرخ بهره بین بانکی نشان نداده است.