تحولات اجزای هسته تورم‌ساز در دی ماه 1402

به گزارش اکو ایران، بانک مرکزی گزارش ماهانه بخش پولی و بانکی را تا پایان دی ماه 1402 منتشر کرد. پایه پولی و اجزای آن یکی از بخش‌های اصلی این گزارش است. پایه پولی پول پر قدرت بانک مرکزی است که توانایی خلق چندین برابر پول بیشتر را دارد و می‌تواند موجب رشد تورم شود.

 مطابق آمار بانک مرکزی حجم پایه پولی کشور در پایان دی ماه 1402 به یک هزار و 33 هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به دی ماه سال 1401 به میزان 31.7 درصد رشد کرده است.

 در این گزارش اجزای پایه پولی در دی ماه زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این ماه بیشترین سهم از پایه پولی مربوط به بدهی بانک‌ها بوده است و این بدهی‌ها نزدیک به 66 درصد از پایه پولی را تشکیل داده‌اند. همچنین رشد نقطه به نقطه خالص سایر اقلام بانک مرکزی بیش از دو جزء دیگر بوده است.

پایه پولی؛ هسته تورم‌ساز بانک مرکزی

 از پایه پولی به عنوان هسته تورم‌ساز نام برده‌ می‌شود. این پول در واقع پولی است که بانک مرکزی در ازای دارایی‌هایش به بیرون منتشر می‌کند و از طریق خلق نقدینگی که همان پول در جریان است توانایی خلق تورم دارد.

 پایه پولی از 4 جزء تشکیل شده است؛ خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، خالص بدهی دولت به بانک مرکزی و خالص سایر اقلام بانک مرکزی.

بدهی بانک‌ها دارای بیشترین سهم از پایه پولی

 در دی ماه 1402 بیشترین سهم از پایه پولی را خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی داشته‌اند. حجم این بدهی‌ها به بالغ بر 681 هزار میلیارد تومان رسیده که 65.9 درصد از پایه پولی را تشکیل داده‌ است.

 افزایش حجم این بدهی‌ها به بیش از 600 همت یک رکورد محسوب می‌شود که نشان از کمبود نقدینگی بانک‌ها دارد. کارشناسان علت این موضوع را سیاست‌های کنترلی بانک مرکزی بر ترازنامه بانک‌ها به منظور مهار رشد نقدینگی و تورم می‌دانند. با این حال در ماه‌های اخیر این موضوع اثر خود را در رشد پایه پولی نشان داده است. به طوری که سهم بدهی بانک‌ها در رشد پایه پولی به 47.7 درصد رسیده است. به عبارت دیگر 47.7 درصد از رشد پایه پولی را در دی ماه 1402 رشد بدهی بانک‌ها ایجاد کرده است.

 جزء مهم دیگر پایه پولی دارایی‌های خارجی است.

سهم 45.7 درصدی دارایی‌های خارجی در پایه پولی

 دارایی‌های خارجی مجموع ذخایر طلا و ارز بانک مرکزی است که حجم آن‌ در دی ماه بالغ بر 472 هزار میلیارد تومان بوده است. سهم این دارایی‌ها در کل پایه پولی برابر با 45.7 درصد بوده و حجم آن‌ها نسبت به دی ماه سال قبل به میزان 14.7 درصد کاهش یافته است.

 همچنین سهم دارایی‌های خارجی در رشد نقطه به نقطه پایه پولی برابر با 10.4- درصد بوده است. به عبارت دیگر افت این دارایی‌ها رشد پایه پولی را کاهش داده است.

 میزان ذخایر خارجی بانک مرکزی عاملی مهم در ثبات نرخ ارز است و از این جهت کاهش آن می‌تواند موجب تلاطم بازار ارز و اقتصاد کشور شود.

 جزء دیگر پایه پولی بدهی دولت به بانک مرکزی است که در این ماه منفی بوده و به عبارتی بانک مرکزی بدهکار دولت بوده است.

بدهی 29 همتی بانک مرکزی به دولت

 دولت نزد بانک مرکزی سپرده‌هایی دارد و همچنین در مواقعی در صورت استقراض به بانک مرکزی بدهکار می‌شود. اختلاف این دو جزء خالص بدهی دولت به بانک مرکزی است.

 در دی ماه امسال بانک مرکزی 28 هزار و 800 میلیارد تومان به دولت بدهکار بوده است. بنابراین سپرده‌های دولت در این ماه از بدهی‌هایش به بانک مرکزی بیشتر شده است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در این ماه حجم سپرده‌ دولت در بانک مرکزی بالغ بر 414 هزار میلیارد تومان و حجم بدهی آن بالغ بر 385 هزار میلیارد تومان بوده است.

 این بدهی‌ها 2.8- درصد در پایه پولی سهم داشته‌اند و رشد نقطه به نقطه آن‌ها 59.9- درصد بوده است. این اعداد نشان می‌دهند که خالص بدهی دولت به بانک مرکزی نسبت به سال قبل کاهش یافته است.

 خالص سایر اقلام نیز جزء چهارم پایه پولی است که در دی ماه حجم آن افزایش قابل توجهی داشته است.

خالص سایر اقلام بانک مرکزی در دی ماه

 علاوه بر سه جزء اصلی که ذکر شد، پایه پولی یک جزء دیگر نیز دارد و آن خالص سایر اقلام بانک مرکزی است که شامل اموال بانک مرکزی و همچنین مانده عملیات سیاست پولی است.

 رقم این جزء در دی ماه به 90.9- همت رسیده است که عدد منفی نشان می‌دهد بانک مرکزی در این اقلام بدهکار بوده است. همچنین مانده عملیات اجرای سیاست پولی نیز 153 هزار میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با ماه‌های پیش رقم قابل توجهی است.