توپخانه اقتصادی جدید ترامپ با محوریت دلار؛ تحریم‌ها جایگزین می‌شوند؟

به گزارش اکوایران، دونالد ترامپ در دوره نخست ریا‌ست‌جمهوری خود، پیشگام روش‌های جدیدی برای استفاده از تعرفه‌ها به‌عنوان یک سلاح حکومت‌داری بود. او اکنون برنامه دارد این رویکرد را به شکل شدیدتری اجرایی کند و تلاش بسیار بزرگ‌تری برای حمایت از دلار آمریکا انجام دهد.

به نوشته بلومبرگ، نامزد حزب جمهوری‌خواه انتخابات 2024 آمریکا این سیگنال را ارسال کرده که در صورت پیروزی بر کامالا هریس، توپخانه اقتصادی ایالات متحده را گسترش می‌دهد. حتی با وجود اینکه ترامپ تعداد بسیار زیادی از تحریم‌ها را اجرایی کرد، او تأثیر تحریم‌های آمریکا را مورد سوال قرار داده است؛ به‌ویژه پس از آنکه تعداد قابل توجهی از آن‌ها در متوقت کردن جنگ روسیه در اوکراین ناموفق بودند. او گفته: «تحریم‌ها باید بسیار عاقلانه مورد استفاده قرار بگیرند، اما تعرفه‌ها فوق‌العاده هستند.»

علاقه ترامپ به وضع تعرفه‌ و استفاده از آن به عنوان اهرم فشار

ترامپ معتقد است تعرفه‌ها مزیت‌های داخلی قابل توجهی به همراه می‌آورند، مانند ایجاد یک صندوق ثروت ملی جدید یا جبران ضرر ناشی از کاهش درآمدهای مالیاتی. با این حال، اقتصاددانان تردید دارند و می‌گویند موانع تجاری باعث آهسته شدن رشد، کاهش سود، افزایش قیمت‌ها و تحت فشار قرار گرفتن مصرف‌کنندگان می‌شود.

اما در عرصه بین‌الملل است که تهدید تعرفه‌ها طنین‌انداز خواهد شد. همزمان با نزدیک شدن به یک جنگ سرد جدید و تقسیم شدن اقتصاد جهان به چند بخش، روسای جمهور اخیر آمریکا به پیدا کردن راه‌های جدید برای استفاده از نفوذ اقتصادی و مالی ایالات متحده به عنوان یک سلاح ادامه می‌دهند.

ترامپ گفته بعضی از سلاح‌های اقتصادی را کاهش خواهد داد، اما تنها به این دلیل که او در نظر دارد روش‌های جدید و شاید مشکل‌سازتری ایجاد کند. هدر کانلی از صندوق مارشال آلمان در ایالات متحده گفت: «ما به سمت ناشناخته‌ها می‌رویم. نه فقط تعرفه‌ها و تحریم‌ها، بلکه استفاده از سیاست صنعتی و حمایت‌گرایی برای کمک به اقتصاد و رقابت‌پذیری آینده.»

دستور کار نخستین‌ دوره ریاست‌جمهوری ترامپ به شکل گسترده‌ای بر تغییر قابل توجه روابط با چین متمرکز بود و او وعده داده که با افزایش عوارض واردات کالاهای چینی تا 60 درصد، به این روند ادامه دهد. اما در آن زمان نیز نشانه‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه ترامپ تعرفه‌ها را راهی برای مقابله با مشکلاتی می‌دانست که اصلا ربطی به تجارت نداشتند.

برای مثال، ترامپ در سال 2019 تهدید کرد که بر صادرات کشور مکزیک تعرفه‌ 5 درصدی وضع می‌کند و تا زمانی که جریان مهاجران غیرقانونی در مرز مکزیک و آمریکا متوقف نشود، این تعرفه به شکل پیوسته با افزایش شدید همراه می‌شود. پس از آن، دو کشور به‌سرعت به یک توافق درباره مهاجران دست یافتند و این تعرفه‌ها هرگز اعمال نشدند. این همان ابزاری است که ترامپ ظاهرا تصور می‌کند در دوره دوم ریاست‌جمهوری باید بیشتر از آن استفاده کند.

محاصره بزرگ دلار؟

ترامپ یک پیشنهاد قابل توجه دیگر را مطرح کرده که هدف آن کشورهایی است که به دنبال راه‌هایی برای تجارت خارج از سیستم مالیِ مبتنی بر دلار هستند؛ اتفاقی که اغلب در پاسخ به تحریم‌های آمریکا رخ می‌دهد. این نامزد جمهوری‌خواه می‌گوید که برای متوقف کردن این روند، تعرفه‌های 100 درصدی اعمال خواهد کرد.

ترامپ اخیرا در میان طرفدارانش اعلام کرد: «ما دلار را که اکنون در تهدید و محاصره قرار دارد، به‌عنوان ارز ذخیره جهانی حفظ خواهیم کرد. دلارِ تحت مدیریت من، هویت خود را از دست نخواهد داد.»

در واقع، ایده این است که به جای تکیه بر تحریم‌ها که تأثیر آن‌ها به شکل فزاینده‌‌ای در حال کاهش است و موقعیت دلار را در معرض خطر قرار می‌دهند، از دسترسی به بازار ارزشمند مصرف‌کننده در آمریکا برای حفظ سلطه دلار بر اقتصاد جهانی استفاده شود.

جذابیت این موضوع برای یک فرد معامله‌گر مانند ترامپ مشخص است. اعمال و لغو تعرفه‌ها نسبتا آسان است و همین موضوع آن‌ها را به یک ابزار مناسب برای چانه‌زنی تبدیل می‌کند. و روسای جمهوری آمریکا قادر هستند بدون دخالت کنگره در تعرفه‌ها تغییراتی ایجاد کنند؛ با این حال، برخی کارشناسان معتقدند در شرایطی که ترامپ بیش از اندازه به استفاده از تعرفه‌ها اصرار کند، امکان ایجاد موانع قانونی وجود دارد.

جنبه‌های مثبت و منفی تحریم و وضع تعرفه

کشورهای هدف قرارگرفته می‌توانند اقدامات تلافی‌جویانه انجام دهند و اگر آن‌ها اقتصادهای بزرگی مانند چین باشند، صادرات کالاهای آمریکا به شکل منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. علاوه بر این، کشورهایی مانند ایران حضور قابل توجهی در بازارهای آمریکا ندارند.

از سوی دیگر، معکوس کردن روند تحریم‌ها دشوار است و حتی زمانی که برداشته شوند، متقاعد کردن کسب‌وکارها برای سرمایه‌گذاری در کشوری که زمانی تحت تحریم واشنگتن قرار داشته، دشوار است. اما در عین حال در زمینه تحریم‌ها فضای کمتری برای اقدام مشابه وجود دارد زیرا هیچ کشور دیگری دارای قدرت آمریکا در این زمینه نیست.

پس از آنکه ایالات متحده و متحدانش مجازات‌های گسترده‌ای بر روسیه اعمال کردند و به مسدودسازی دارایی‌های بانک مرکزی این کشور اقدام کردند و مقامات و کسب‌وکارها را هدف قرار دادند، واکنش‌های جهانی علیه تحریم‌های آمریکا شدت یافته است. تحریم‌ها با هدف تضعیف تلاش‌های جنگی روسیه اعمال شده، اما با در نظر گرفتن ثبات اقتصاد روسیه و پیشروی نظامی این کشور، تأثیر آن‌ها مورد سوال قرار گرفته است.

در پاسخ، گروه بریکس شامل چین، هند و روسیه، بر تجارت خارج از دلار آمریکا تمرکز کرده‌اند. در حالیکه آن‌ها به‌طور کامل دلار را رها نکرده‌اند، تلاش‌هایشان نگرانی‌هایی درباره سطله جهانی دلار ایجاد کرده است.

ترامپ تعرفه 100 درصدی را به عنوان راه حل پیشنهاد کرده است، اما کارشناسان از این طرح انتقاد می‌کنند. اسوار پراساد، یکی از اعضای ارشد موسسه بروکینگز، هشدار داد که چنین تعرفه‌هایی می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و کشورها را تشویق کند اتکای خود به دلار را کاهش دهند. اولریش لوختمان، استراتژیست کومرتس‌بانک نیز خاطرنشان کرد که این امر می‌تواند باعث اختلال قابل توجهی در سیستم اقتصاد جهانی شود.

استفاده ترامپ از تعرفه‌ها در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود باعث ایجاد اختلالاتی شد، اما از آن زمان ایالات متحده تعرفه‌ها را در سراسر خطوط حزبی پذیرفته است. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، عمده تعرفه‌های ترامپ را حفظ کرده و تعرفه‌های جدیدی را معرفی کرده است، بدون اینکه نشان دهد این رویکرد تحت مدیریت رئیس‌جمهور بعدی مانند معاون اول خود یعنی کامالا هریس، تغییر خواهد کرد.

تحریم‌های مالی نیز از حمایت دو حزبی گسترده برخوردار بوده و از اوایل دهه 2000 افزایش یافته است. با این حال، استفاده بیش از حد از آن‌ها حتی در وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. جانت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا، اذعان کرد که استفاده مکرر از تحریم‌ها، کشورها را به یافتن جایگزین‌هایی برای دلار ترغیب می‌کند و به‌طور بالقوه باعث تضعیف نقش آن در امور مالی بین‌المللی می‌شود.