ماجرای بازار مهم پولی؛ بررسی ماهانه عملیات بازار باز

به گزارش اکوایران عملیات بازار باز یکی از مهم‌ترین ابزار بانک مرکزی برای اعمال سیاست پولی تلقی می‌شود. این سازوکار تقریبا از سال 1399 آغاز شد و در ابتدا به شکلی آزمایشی اجرا شد اما با گذر زمان شدت استفاده از آن افزایش یافت. 

هدف از طراحی این سازوکار، ایجاد یک هدف میانی برای کنترل تورم بود. به همین ترتیب نرخ بهره بین بانکی هدفی میانی تلقی می‌شود که در صورت کنترل آن، تسلط بانک مرکزی بر نرخ تورم افزایش می‌یابد. 

افزایش پلکانی نرخ بهره

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد میزان تزریق پول در بازار باز نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. در این بازار بانک‌ها می‌توانند در ازای گرو گذاشتن اوراق خود نزد بانک مرکزی، منابع نقدی استقراض کنند و در سررسید معین، کل بدهی را به همراه سود به بانک مرکزی پرداخت کنند. نرخ بهره بازار باز طی سال جاری 23 درصد تعیین شده اما در سال گذشته حدودا بین 19 تا 21 درصد به ثبت رسیده است. عموما نرخ بهره بازار باز متناسب با سایر نرخ بهره‌ها و سیاست پولی بانک مرکزی تعیین می‌شود.

میانگین تزریق پول در بازار باز در هر هفته/ مقایسه‌ای بین عملکرد 1401 و 1402

میانگین منابع نقد تزریق شده از میانگین حسابی آمار هفتگی منتشر شده طی هر ماه به دست آمده و در رابطه با خرداد 1402 و آذر 1401 که با فاصله کمی عملیات بازار باز طی دوروز اجرا شده، مبالغ جمع زده شده و در قالب یک هفته فرض شده است. 

مشاهده می‌شود میانگین هفتگی تزریق پول در عملیات بازار باز طی شش ماه ابتدایی 1401 حدود 74 همت ثبت شده و طی شش ماهه دوم 1401 تقریبا به 90 همت رسیده است. در مقابل طی سال جاری صرفا در نخستین ماه شدت تزریق پول کم بوده(حدودا 87 همت تزریق پول در هر هفته) و پس از آن در تمامی ماه‌ها به طور میانگین بیش از 100 هزار میلیارد تومان در هر هفته برآورد شده است. 

به همین ترتیب میانگین ماهانه تزریق پول در خرداد سال جاری به حداکثر مقدار خود یعنی 136 همت در هفته رسید و سپس روند کاهشی خود را آغاز کرد. این روند کاهشی تا مهر ماه ادامه یافت و این رقم به کمترین مقدار خود در 1402 یعنی 100 همت افول کرد؛ اما در آبان ماه تحت اثر سیاست کنترل نرخ بهره توسط بانک مرکزی، میانگین تزریق پول هفتگی در بازار باز افزایش یافت و تقریبا به 117 همت رسید. 

ضربه‌گیر اقتصادی

به‌طور کلی عملیات بازار باز مانند یک نوع ضربه‌گیر اقتصادی عمل می‌کند و در صورت وقوع شوک به جامعه، امکان مدیریت اقتصاد به وسیله اعمال سیاست مناسب بیشتر می‌شود. نکته مهم آن است که این عملیات مانند یک داروی مسکن تنها می‌تواند روی نوسانات کوتاه مدت اثرگذار باشد و در واقع مشکلات ریشه‌ای تورم‌ساز مانند کسری بودجه را درمان نمی‌کند.