افزایش فشار نقدینگی بانک‌ها در شب عید

به گزارش اکوایران، بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی از عملیات بازار باز تا تاریخ 13اسفند ماه، بانک‌ها در مجموع اعتباری بالاتر از 320 هزار میلیارد تومان درخواست کرده‌اند و حدود 80 درصد از این درخواست‌ها مورد تأیید قرار گرفته است. افزایش حجم تقاضا طی چندین حراج اخیر و مراجعه بیشتر بانک‌ها به بازارهای شبانه و بین‌بانکی، گویای کمبود نقدینگی در نظام بانکی است. در این هفته نیز حجم درخواست‌ها نسبت به هفته گذشته بیشتر بوده است. همچنین، از اواخر تابستان گذشته تاکنون، بانک مرکزی دیگر با تمامی درخواست‌های بانک‌ها برای دریافت اعتبار موافقت نمی‌کند. با این که در هفته‌های اخیر موافقت بانک مرکزی با اعطای اعتبار از 250 همت فراتر نرفته بود، در این هفته این مبلغ افزایش یافت. شماری از کارشناسان بر این باورند که این اقدام ریشه در سیاست پولی بانک مرکزی برای مهار تورم و کنترل رشد نقدینگی دارد.

بانک مرکزی کوتاه آمد؛ اعتباردهی به بالای 250 همت رسید

همان‌گونه که افراد برای اخذ وام به بانک‌ها رجوع می‌کنند، بانک‌ها نیز به‌منظور تأمین مالی و دریافت اعتبار به بانک مرکزی مراجعه دارند. این فرایند در چارچوب عملیات بازار باز انجام می‌شود. در این سازوکار، بانک‌ها اوراق خود را نزد بانک مرکزی به گرو می‌گذارند و میزان اعتبار مورد نیازشان را اعلام می‌کنند. سپس بانک مرکزی مشخص می‌کند چه بخشی از این تقاضا را می‌پذیرد و بانک‌ها با چه نرخ سود و در چه سررسیدی ملزم به بازخرید اوراق خواهند بود.

طبق گزارش جدید بانک مرکزی از عملیات بازار باز منتهی به 13 اسفند ماه، 23 بانک در مجموع 323 هزار و 370 میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که نسبت به هفته پیشین، افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد. این رقم بالاترین حجم درخواست از حداقل ابتدای سال جاری است. در همین هفته، بانک مرکزی با 261 هزار میلیارد تومان از این سفارش‌ها موافقت کرده در حالی که در هفته‌های گذشته این رقم روی 250 همت ثابت مانده بود. همچنین، نسبت قبولی به کل درخواست‌ها که در هفته پیش 84 درصد بود، اکنون به 80 درصد رسیده است. در ماه‌های اخیر، این نسبت غالباً در محدوده 70 درصد قرار داشت و از اواخر تابستان به بعد، بانک مرکزی از تأیید همه درخواست‌های اعتباری بانک‌ها خودداری می‌کرد.

برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که علت اصلی این رویکرد بانک مرکزی، کاهش شدت سیاست پولی انبساطی برای مهار نقدینگی و تورم است. هنگامی که بانک‌ها نتوانند به‌طور کامل نیازهای مالی خود را از بانک مرکزی تأمین کنند، به شبکه بانکی رجوع می‌کنند. 

در حراج این هفته، سررسید اعتبارها هفت‌روزه بود و بانک‌های دریافت‌کننده اعتبار می‌بایست طی شش روز بدهی خود را تسویه کنند. این تسویه از طریق بازخرید اوراقی که نزد بانک مرکزی به گرو گذاشته‌اند، با نرخ سود سالانه ۲۳ درصد انجام می‌شود. این فرآیند گروگذاری اوراق و بازخرید آن در نظام بانکی با نام «ریپو» شناخته می‌شود. به بیان دیگر، بانک‌ها در ابتدا اوراق خود را با قیمت و نرخ تعیین‌شده توسط بانک مرکزی به این نهاد می‌فروشند و در مقابل، اعتبار دریافت می‌کنند اما متعهد هستند در پایان هفت روز، این اوراق را با نرخ سالانه ۲۳ درصد دوباره از بانک مرکزی بازخرید کنند.

تا سیزدهم اسفندماه، 251 همت از توافقات بازخرید گذشته سررسید شده و ارزش مانده توافق سررسیدنشده به 261 همت رسیده است.

افزایش فعالیت در بازار شبانه

یکی دیگر از ابزارهای بانک مرکزی برای مدیریت نیاز مالی بانک‌ها، بازار قاعده‌مند یا بازار شبانه است. نرخ بهره در این بازار ۲۴ درصد در نظر گرفته شده و بانک‌ها موظف‌اند اوراق خود را به گرو بگذارند و طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت، آن‌ها را با نرخ سود تعیین‌شده بازخرید کنند.

طی هفت روز منتهی به 6 اسفند ماه، به طور میانگین روزانه بین 50 تا 61 همت اعتبارگیری در این بازار صورت گرفته است. به گفته برخی تحلیلگران، این سطح قابل توجه از اعتبارگیری در بازار شبانه، تأییدی بر کسری نقدینگی بانک‌هاست، چرا که بازار شبانه نیز یکی از مسیرهای تأمین مالی بانک‌ها در شبکه بانکی به حساب می‌آید.

در روز 7 اسفند، 6 بانک در مجموع 50 هزار و 490 میلیارد تومان اعتبار قاعده‌مند دریافت کردند و در پایان این روز، سررسید 52 هزار و 990 میلیارد تومان از این اعتبارات فرا رسید. طی روزهای هشتم تا سیزدهم اسفند نیز این فرایند ادامه داشته اما سطح آن تا 61 همت نیز در برخی روزها افزایش یافته است. در آخرین روز، 45.9 همت اعتبارگیری قاعده‌مند صورت گرفته و 50.8 همت از اعتبارات قبلی سررسید شده است.