گواهی اعتبار مولد، راهکار تأمین مالی بدون افزایش نقدینگی؟

به گزارش اکوایران، با انتشار دو اوراق گام جدید توسط بانک رفاه با سررسید یک ساله در روز سه شنبه 18 مرداد ماه بازار فرابورس دوباره میزبان این اوراق شد. پیش از این استقبال بانک ها، در ماه های اخیر و اصلاحات بانک مرکزی برای این اوراق به بررسی تاریخچه اجرایی و نحوه استفاده از این اوراق پرداخته ایم.

رشد اقتصادی در هر کشور مسئله مهمی است که پرداختن به آن امری ضروری است. اوراق بهادار گام، طرحی است که در راستای همین هدف اجرا شده است. بر اساس این طرح، بخش خصوصی می ‌تواند به تولید کمک کند. این اوراق ضمانت بانک‌ های کشور را به همراه دارند؛ یعنی بانک‌ های خصوصی به حمایت تولید کنندگان خواهند پرداخت و این مسئله موجب آسایش خاطر فعالان بخش تولید خواهد شد.

مزایای گواهی اعتبار مولد

مزایای اوراق بهادار گام را می توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد. در درجه نخست اعطای چنین اعتباراتی برای کشور مفید است. نکته قابل توجه این است که این تسهیلات موجب افزایش نقدینگی نمی‌شود اما به رونق تولید و کسب وکارها کمک می‌کند. زمانی که چرخ کارخانه ‌ها و خط تولید کارگاه ‌ها بچرخد، نرخ اشتغال افزایش پیدا می‌کند. کاهش بیکاری همواره یکی از اهداف مهمی است که دولت ها به دنبال آن هستند. مزیت دیگر اوراق بهادار گام هم این است که بانک محور نیستند. به همین دلیل این اوراق توانسته‌اند با رفع این مشکل، گام جدیدی را در راستای رشد اقتصادی بردارند. این اوراق اساس تسویه مبادلاتی میان چند فعال اقتصادی را تشکیل می دهند. در هر شرایطی می توان اوراق گام را به وجه نقد تبدیل کرد. البته دارنده اوراق می تواند صبر کند و در زمان سررسید با مراجعه به بانک آن ها را نقد کند. این ویژگی موجب کاهش ریسک نقدشوندگی می‌شود. ارزش اوراق به خاطر همین ویژگی بالا می‌رود و افراد زیادی از آن استقبال می‌کنند.

جزئیات طرح گام بانک مرکزی و فرایند انتشار اوراق گام

طرح گام یک راهکار برای مقابله با تحریم ها است که به کاهش فشارهای اقتصادی می انجامد. این طرح نخستین بار در اواخر سال 1399 اجرایی شد. رئیس وقت بانک مرکزی در هنگام اجرای این طرح به حل مشکل سرمایه در گردش بنگاه ها اشاره کرد. با در نظر گرفتن این هدف، تولیدکنندگان و بانک ها به کمک این طرح با هم مرتبط می‌شوند و به جای استفاده از پول نقد به اوراق بهادار متوسل خواهند شد. در آغاز چهار بانک ملی، ملت، تجارت و صادرات به سامانه گام متصل شدند و پس از آن بانک های دیگر هم چون پاسارگاد، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، صنعت و معدن، توسعه صادرات ایران، توسعه تعاون، پارسیان و شرکت دولتی پست بانک نیز به این طرح پیوستند.

این اوراق به صورت یک‌ شکل از جانب بانک هایی که تایید بانک مرکزی را دارند، منتشر می‌شوند.  سطح اعتبار بانک‌های صادرکننده، ارزش این اوراق را مشخص می‌کند. پس اوراق گام یک بانک دولتی که سرمایه بیشتری دارد نرخ پایین تری خواهد داشت. چون ریسک اعتباری آن کمتر است. منطقی است که اوراق بهادار گام منتشره از جانب یک بانک خصوصی با سرمایه پایین، با نرخ بالاتری همراه باشد. هرچند ممکن است فرایند عرضه و تقاضا موجب فاصله قیمت از ارزش ذاتی شود.

سازوکار اوراق گام

تولید کننده با مراجعه به بانک و با توجه به مواد خام مورد نیازش، درخواست مبلغی از اوراق بهادار گام می کند. بانک نیز پس از انجام اعتبارسنجی و وضعیت واحد تولیدی، میزان اوراق مجازی را که می‌تواند به او ارائه کند، مشخص می کند. پس از این‌ که میزان مجاز اوراق مشخص شد، تولیدکننده باید به سراغ یک فروشنده مواد اولیه برود و فاکتور خریدی از او دریافت کند و به بانک تحویل دهد. در ادامه این فرایند، اوراق صادر و به فروشنده تحویل داده می‌شود. به همین صورت تولیدکننده می‌تواند که مواد خام اولیه موردنیاز خود را تامین کند. تولیدکننده با در دست داشتن این اوراق تا مدتی معین که در سررسید آن درج شده است، می‌تواند مواد خام را تهیه کند. اگر هم تمایلی به این کار نداشته باشد، می‌تواند اوراق مذکور را در بازار بورس به فروش برساند. به این شکل بدون افزودن نقدینگی در چرخه تولید، هم تأمین مالی و هم فعالیت بازار بورس مورد توجه قرار گرفته است.

اصلاحات بانک مرکزی برای دستورالعمل گام

بانک مرکزی 23 فروردین ماه 1401 در راستای ارتقای شیوه‌های تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی از طریق توسعه نظام تأمین مالی زنجیره‌ای، دستورالعمل گواهی اعتبار مولد (گام) به عنوان یکی از ابزارهای اصلی تأمین مالی زنجیره تأمین را مورد اصلاح و بازنگری قرار داد. به منظور توسعه کاربرد اوراق، در دستورالعمل اصلاحی عنوان «بنگاه متقاضی» به «متقاضی» اصلاح شده به طوری که رکن متقاضی اوراق می‌تواند اشخاص حقیقی را نیز شامل شود. با توجه به استفاده از اوراق مذکور در تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و نیاز به افزایش زمان سررسید، حداکثر زمان سررسید اوراق از 9 ماه به 12 ماه افزایش یافته است. با عنایت به هدف اصلی طراحی این ابزار به منظور تأمین مالی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و لزوم گردش حداکثری اوراق گام در زنجیره تولید، موضوع انتقال اوراق به بازار سرمایه امری اختیاری تلقی گردیده و متقاضی بین امکان نگهداری تا سررسید و انتقال در شبکه بانکی با قیمت اسمی تا سررسید و انتقال به بازار سرمایه مخیر می‌باشد. محدودیت یک ششم برای انتقال اوراق به بازار سرمایه حذف شده است.  به منظور تشویق بنگاه‌ها به استفاده از اوراق یاد‌شده، سقف اعتباری هر بنگاه متعهد معادل 120 درصد از فروش سال آخر آن بنگاه برمبنای صورت های مالی حسابرسی شده پس از کسر مانده تسهیلات مرتبط با تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق گام قبلی منتشره نزد شبکه بانکی تعیین شده است. به منظور افزایش انعطاف پذیری اوراق در تامین مالی زنجیره‌ها، محدودیت کلی صدور اوراق گام حداقل 65 درصد برای بنگاه‌های کوچک و متوسط و مابقی برای بنگاه‌های بزرگ، حذف شد.