سهم گروه‌ها از حجم اقتصاد ایران؛ دست کشاورزی خالی ماند

به گزارش اکوایران، بر اساس آخرین آمار منتشرشده از تولید ناخالص داخلی توسط مرکز ملی آمار ایران، نرخ رشد اقتصادی سال 1401 معادل 4.8 درصد برآورد شده است. این در حالی است که اگر ارزش تولیدات نفتی را از ارزش تولیدات کشور در سال 1401 کسر کنیم، این نرخ رشد به 4.5 درصد می‌رسد. همچنین، از میان بخش‌های اقتصادی، بخش «خدمات» بیشترین سهم از کیک اقتصاد را به خود اختصاص داده است. در مقابل، بخش «کشاورزی» کمترین سهم از بخش حقیقی اقتصاد را دارد و کمترین رشد اقتصادی سالانه میان بخش‌های اقتصادی نیز مربوط به همین گروه است.

دست خالی بخش کشاورزی از پاییز کم باران سال گذشته

آمارها نشان می‌دهد که رشد بخش «کشاورزی» در تمام فصل‌های سال 1401 منفی بوده و در پاییز آن سال به 7.9- درصد رسیده است. با توجه به این که نرخ رشد اقتصادی بخش کشاورزی در سال 1400 معادل 3.6- درصد بوده و حجم بارش‌ها در سال بعد نیز حدود 22 درصد کاهش یافته، رشد منفی این بخش در سال 1401 تداوم یافته و به رقم 4.4- درصد رسیده است.

این کاهش رشد سبب شده است تا سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد نیز کاهش یابد. به طوری که در سال 1400 سهم این بخش از تولیدات کشور 6.6 درصد بوده و در سال 1401 به 6 درصد کاهش یافته است.

افزایش سهم نفت از کیک اقتصاد علی‌رغم کاهش رشد

«نفت خام و گاز طبیعی» زیربخش گروه «صنایع و معادن» محسوب می‌شود که به دلیل اهمیت آن به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. علی‌رغم این که رشد این بخش در سال 1401 مثبت بوده اما میزان رشد آن کمتر از سال 1400 است. به طوری که رشد سالانه زیربخش «نفت خام و گاز طبیعی» در سال 1400 برابر 9.7 درصد و در سال 1401 برابر 7 درصد بوده است. بهترین رشد فصلی این زیربخش به سبب افزایش تقاضای انرژی در فصول سرد در پاییز و زمستان 1401 به میزان 10.7 درصد و بدترین عملکرد آن در بهار همان سال به میزان 1.1 درصد محقق شده است. با این که رشد مثبت بخش نفت در سال 1401 کمتر از سال 1400 بوده، سهم این بخش از اقتصاد در سال 1401 افزایش یافته است. به صورتی که در سال 1400 حدود 13.6 درصد از کل تولیدات کشور را تولیدات نفتی تشکیل داده در حالی که این سهم در سال 1401 به 13.9 درصد رسیده است.

بخش صنایع و معادن غیرنفتی

بخش صنایع و معادن دومین گروه از بخش‌های فعالیت اقتصادی است که شامل زیربخش‌های «استخراج نفت خام و گاز طبیعی»، «سایر معادن»، «صنعت»، «تامین آب، برق و گاز طبیعی» و «ساختمان» می‌شود. حجم این بخش از اقتصاد در سال 1400 به میزان 6 درصد نسبت به سال قبل از آن بزرگ‌تر شده است. در حالی که این رقم برای سال 1401 به 6.4 درصد می‌رسد. این نرخ رشد برای حالتی است که ارزش حاصل از استخراج نفت و گاز نیز در نظر گرفته شده است. اگر صرفا به بخش غیرنفتی «صنایع و معادن» بپردازیم، نرخ رشد آن از 4.1 درصد در سال 1400 به 6.2 درصد در سال 1401 رسیده است. برخلاف بخش «استخراج نفت خام و گاز طبیعی» که بدترین عملکرد فصلی خود را در بهار 1401 محقق کرده بود، بخش غیرنفتی «صنایع و معادن» بهترین عملکرد خود را با رشد 7.8 درصدی در این فصل به عمل رسانده است. سهم بخش «صنایع و معادن» بدون احتساب نفت از کیک اقتصاد نیز از 24.3 درصد در سال 1400 با افزایشی جزئی به 24.6 درصد در سال 1401 رسیده است.

پیشرفت «صنعت» و عقب‌رفت «ساختمان» در رشد اقتصادی

از میان دیگر زیربخش‌های این مجموعه، بخش «صنعت» عملکرد قابل توجهی را به ثبت رسانده است. به طوری که رشد این بخش از 3.1 درصد در سال 1400 به 7.7 درصد در سال 1401 افزایش یافته است. بهترین عملکرد فصلی این زیربخش با رشد 11.9 درصدی در زمستان 1401 برآورد شده است. علاوه بر رشد مثبت، سهم صنعت از بخش حقیقی اقتصاد نیز افزایش یافته است. به طوری که در سال 1400 حدود 12.4 درصد از کل تولیدات و خدمات کشور مربوط به بخش صنعت بود در حالی که این رقم برای سال 1401 به 12.7 درصد رسیده است.

در حالی که عمده زیربخش‌های گروه «صنایع و معادن» عملکرد مثبتی در زمینه رشد و سهم از اقتصاد محقق کرده‌اند، بخش «ساختمان» با عقب‌رفت خود از این پیشروی جا مانده است. این بخش علی‌رغم این که در سال 1400 رشد 3.9 درصدی محقق کرده بود، در سال 1401 با پسرفتی چشم‌گیر به رشد 2.3- رسید. با این که رشد منفی محقق شده در سال 1401 نسبت به سال 1400 قابل توجه است اما سهم این بخش از اقتصاد به میزان کمتری کاهش یافته است. به طوری که از 2.8 درصد در سال 1400 به 2.6 درصد در سال  1401 رسیده است.

بیشترین رشد میان گروه‌های اقتصادی در بخش «انرژی»

زیربخش «آب، برق و گاز طبیعی» که مختصرا «انرژی» خوانده می‌شود هم با رشد مثبت همراه بوده و هم سهم آن از اقتصاد کشور افزایش یافته است. به عبارت دیگر، رشد حجم این بخش در سال 1400 معادل 7.1 درصد بوده که با رشدی کمتر از 1 درصد به 7.8 درصد در سال 1401 رسیده است. اگر کل تولید کالا و خدمات کشور را در نظر بگیریم، بخش «انرژی» در سال 1400 حدود 7.6 درصد آن را تشکیل می‌داده است. این سهم برای سال 1401 به 7.8 درصد رسیده است.

«امور عمومی، آموزش و بهداشت»؛ ترمز رشد بخش خدمات

گروه «خدمات» بزرگترین بخش اقتصاد کشور بوده و بیش از نیمی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است. با این حال هم از منظر رشد و هم از منظر سهم اقتصادی در سال 1401 نسبت به سال 1400 عملکرد ضعیف‌تری داشته است. این بخش توانسته بود حجم خود را در سال 1400 نسبت به سال 99 به میزان 5.2 درصد افزایش دهد در حالی که این رقم در سال 1401 نسبت به سال 1400 تنها 4.4 درصد افزایش داشته است. یکی از دلایل کاهش سرعت رشد بخش خدمات این است که در سال 1399 به واسطه شیوع کرونا بخش خدمات به واسطه تعطیلی‌های گسترده و آثار جانبی منفی همه‌گیری آسیب دید و بخش قبل توجهی از ظرفیت آن از چرخه فعالیت خارج شد. اما در سال 1400 پس از فروکش کردن بیماری و عادی‌شدن فعالیت بخش خدمات، ظرفیت خالی شده مجددا به کار گرفته شد که رشد 5 درصدی بخش خدمات را به همراه داشت. به همین دلیل سرعت رشد بخش خدمات در سال 1401 کاهش یافته است.

این کاهش رشد عمدتا به دلیل کاهش چشمگیر رشد در زیربخش‌های این گروه مانند «امور عمومی، بهداشت، آموزش و مددکاری» و «حمل‌ونقل، ارتباطات و انبارداری» است. برای مثال رشد زیربخش «امورعمومی، بهداشت و آموزش» در سال 1400 حدود 6.6 درصد بوده است در حالی که این رقم برای سال 1401 به کمتر از یک درصد می‌رسد. با این که گروه «خدمات» همچنان بیش از نیمی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است، سهم آن در سال 1401 به 55.1 درصد رسیده است که حدود 0.2 کمتر از سال 1400 است. سرعت بالای رشد در بخش «صنعت» و «نفت» سبب شده است تا علی‌رغم تحقق رشد مثبت در بخش خدمات، حجم این بخش در سال 1401 نسبت به سال 1400 کاهش یابد.