به گزارش اکوایران، در هفته‌ای که گذشت تحولات منطقه‌ای و اظهارنظرهای متضاد داخلی و بین‌المللی، بار دیگر ایران را در دوگانه‌ای حساس و پیچیده قرار داد: میدان یا بازگشت به مذاکره.

در شرایطی که هنوز غبار جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل به‌طور کامل فرو ننشسته و آتش‌بس فعلی هیچ سند مکتوبی ندارد، ایران در موقعیتی حساس ایستاده است: آیا باید برای مقابله با تهدیدها خود را مهیای تقابل دوباره کند یا از پنجره دیپلماسی، راهی به سوی آرامش بگشاید؟

این پرسش، در حالی برجسته می‌شود که اقتصاد ایران همچنان تحت فشار تحریم‌های شدید قرار دارد و تاب‌آوری اجتماعی و ساختار اقتصادی کشور در معرض آسیب‌های فزاینده‌ای قرار گرفته است. در چنین بستری بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران سیاسی و بین‌المللی بر این باورند که اولویت امروز نه تشدید تنش‌ها بلکه احیای گفت‌وگو و بازگشت به میز مذاکره است.

با این حال سوالی که اکنون بیش از هر زمان دیگری مطرح می‌شود این است: بهترین شرایطی که ایران می‌تواند با اتکا به آن به میز مذاکره بازگردد، چیست؟ آیا اساساً بستر و اراده لازم برای این بازگشت فراهم شده است؟ پاسخ به این پرسش صرفاً در ارزیابی‌های فنی و محاسبات ژئوپلیتیک خلاصه نمی‌شود؛ بلکه مستلزم بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان و کارشناسانی است که سال‌ها تجربه سیاست‌ورزی و تحلیل صحنه بین‌الملل را در کارنامه خود دارند.

بازگشت به میز مذاکره باید با اتکا به مشورت متخصصان و با هدف دستیابی به یک توافق متوازن و قابل اتکا طراحی شود. توافقی که باید با در نظر گرفتن واقعیت‌های میدانی و دیپلماتیک شکل بگیرد.

اکوایران در این خصوص با برخی از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی و سیاست خارجی گفت‌وگو کرده است که هر یک از منظری متفاوت به ضرورت‌ها، چالش‌ها و اولویت‌های این مسیر پرداخته‌اند. در ادامه این گزارش مروری داریم بر دیدگاه‌های این صاحب‌نظران.

خبر مرتبط
دوگانه جنگ یا دیپلماسی؛ نگاه منطقه به تصمیم تهران

اکوایران: در حالی‌که آتش‌بس پس از جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل نگاه‌ها را معطوف به خاورمیانه کرده است، تهران در برابر یک دوگانه سرنوشت‌ساز قرار دارد؛ بازگشت به دیپلماسی یا ورود دوباره به میدان جنگ. در این میان مواضع اخیر عراقچی و گمانه‌زنی‌ها درباره پیش‌شرط‌های ایران برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای، هم‌زمان با اعلام پیشنهاداتی از طرف روسیه در پرونده هسته‌ای، تصویری پیچیده از آینده منطقه ترسیم کرده است. در گفت‌وگو با رحمن قهرمانپور، پژوهشگر مسائل بین‌الملل و قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر سیاسی به زوایای این معادله پرداخته‌ایم.

قهرمان‌پور: دیپلماسی نه یک انتخاب، که ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است

رحمن قهرمان‌پور، پژوهشگر مسائل بین‌الملل با تحلیل فضای پس از جنگ ایران و اسرائیل بر تغییر حساسیت‌های تیم مذاکره‌کننده ایران تاکید کرد و گفت: اکنون نگاه به مذاکرات با احتیاط بیشتری همراه است.

به اعتقاد او، ایران پیش‌شرط‌هایی برای اطمینان از عدم تکرار فریب مذاکراتی گذشته مطرح کرده که البته هنوز از سوی آمریکا پاسخی روشن دریافت نکرده است.

از نظر قهرمان‌پور، دیپلماسی در این مقطع یک ضرورت ملی است که می‌تواند از افزایش هزینه‌های کشور جلوگیری کند.

رحمن قهرمانپور

محبعلی: تاخیر در تصمیم‌گیری به ضرر منافع ملی است

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه بر ضرورت بازگشت سریع به میز مذاکره تاکید دارد. او تأکید کرد که تردید و تعلل تنها به سردرگمی داخلی، بی‌ثباتی اقتصادی و افزایش مخاطرات امنیتی می‌انجامد. به باور این تحلیلگر سیاسی در شرایط کنونی روسیه از استمرار بن‌بست در روابط ایران و غرب سود می‌برد و تداوم تنش را به نفع خود می‌داند؛ به‌ویژه در زمان کنونی که درگیر بحران اوکراین است.

از همین رو مواضع متناقض روسیه هم در قبال جنگ ایران و اسرائیل و هم در خصوص پرونده هسته‌ای از نظر محبعلی نمی‌تواند در  چارچوب منافع ملی ایران تفسیر و تحلیل شود. به گفته او سیاست خارجی ایران باید نسبت به پیشنهادات و رفتارهای روسیه هوشیار و محاسبه‌گر باقی بماند.

محبعلی بازگشت به مذاکرات را نه‌فقط یک ضرورت سیاسی، بلکه الزامی امنیتی برای حفظ منافع ایران می‌داند.

قاسم محبعلی

خبر مرتبط
سایه تهدید بر میز مذاکره: نقشه راه ایران برای مواجهه با آمریکا چیست؟

اکوایران: با داغ شدن بحث ازسرگیری مذاکرات ایران و آمریکا پس از آتش‌بس اخیر با اسرائیل، جلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با اکوایران آمادگی دفاعی و دیپلماسی هوشمند را پیش‌نیازهای موفقیت ایران در مذاکرات احتمالی عنوان کرد و خواستار هوشیاری در برابر تهدیدات و خرابکاری‌های احتمالی شد.

ساداتیان: وحدت ملی، پیش‌نیاز ورود به مذاکره

سید جلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل در  کنار تأکید بر ضرورت تقویت توان دفاعی کشور بر اهمیت دیپلماسی رسمی و عمومی تاکید کرد. او تاکید کرد که برای موفقیت در مذاکرات ایران باید صدای واحدی در رسانه‌ها داشته باشد و از ظرفیت نخبگان، دیپلمات‌های پیشین و بازیگران غیردولتی نیز بهره گیرد. به گفته او رضایت عمومی و ثبات اقتصادی نیز از الزامات موفقیت در مسیر دیپلماسی‌اند.

او به سفر اخیر نتانیاهو به آمریکا اشاره کرد و گفت که علی‌رغم تمام حمایت‌هایی که آمریکا از اسرائیل انجام داده، عدم دریافت حمایت قطعی از سوی ترامپ بیانگر تردیدهای ایالات متحده در مشارکت مستقیم در جنگ است. اما باتوجه به تحرکات اخیر آمریکا در منطقه به‌خصوص پروازهای نظامی ایران باید برای هرگونه سناریوی احتمالی آماده باشد.

جلال ساداتیان

خبر مرتبط
آتش‌بس در هاله‌ای از ابهام؛ دیپلماسی آخرین امید

اکوایران: با گذشت بیش از دو هفته از پایان درگیری میان ایران و اسرائیل سایه جنگ همچنان بر فراز منطقه سنگینی می‌کند. آتش‌بسی که نه سندی دارد و نه ضمانتی برای تداوم، در این گزارش با گفت‌وگو با محمود صادقی و محمد عطریانفر به بررسی این امر پرداخته‌ایم که آیا این آرامش، یک سکوت پیش از طوفان است یا مقدمه‌ای برای بازگشت به میز مذاکره؟

صادقی: آتش‌بس فعلی شکننده است

محمود صادقی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب با  اشاره به احتمال شکنندگی آتش‌بس بر ضرورت شکل‌گیری یک مسیر رسمی و معتبر دیپلماتیک تاکید کرد.

او تاکید کرد که ایران نباید پنجره دیپلماسی را ببندد و باید هر فرصتی برای جلوگیری از جنگ را جدی بگیرد. به اعتقاد او گفت‌وگو می‌تواند مانع از بازگشت به چرخه پرهزینه تنش شود.

محمود صادقی

عطریانفر: آینده صلح یا جنگ، تابع رفتار امروز ماست

محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران تاکید کرد که آینده ساخته رفتارهای امروز ماست. او بازسازی دیپلماتیک ایران را در بستر مقاومت و دستاوردهای داخلی ممکن دانست و عنوان کرد که نیروهای دیپلمات باید از این فضا برای رسیدن به یک توافق پایدار استفاده کنند.

او مدعی شد که در چنین شرایطی دیپلماسی نه‌فقط یک راه‌حل، بلکه یک ضرورت است.

محمد عطریانفر

خبر مرتبط
توسعه بدون تنش، راهی که از دیپلماسی می‌گذرد

اکوایران: در شرایطی که فضای سیاسی منطقه در تعلیق به‌سر می‌برد، کوروش احمدی، تحلیلگر سیاست خارجی با نگاهی به الزامات واقعی مذاکره بر ضرورت عبور از پیش‌شرط‌گذاری، کاهش تنش‌های ساختگی و تمرکز بر لغو تحریم‌ها تأکید دارد. به باور او، بازسازی داخلی بدون توسعه دیپلماسی واقعی ممکن نیست.

احمدی: مذاکره با پیش‌شرط، گفت‌وگو نیست؛ دیکته‌کردن است

کوروش احمدی، تحلیلگر سیاست خارجی با نقد پیش‌شرط‌های مذاکراتی گفت که مذاکره باید در فضای تبادل نظر شکل بگیرد، نه دیکته نتیجه. 

به باور این کارشناس، اولویت سیاست خارجی ایران باید کاهش تنش و تمرکز بر حل مسائل اساسی کشور باشد.

او گفت:  ایران اکنون با مجموعه‌ای از بحران‌های جدی روبه‌رو است: تاب‌آوری سرزمینی، بحران‌های زیست‌محیطی، بسته شدن پنجره جمعیتی، تورم مزمن چند دهه‌ای، سوءمدیریت، خشکسالی و… این عوامل در کنار هم یک هم‌افزایی منفی ایجاد کرده‌اند که کشور را از درون فرسوده کرده است.

کوروش احمدی

فرصتِ دیپلماسی

در مجموع نگاه تحلیلگران و کارشناسان بیانگر این است که مسیر مذاکره تنها راه کم‌هزینه برای عبور از بحران‌های فعلی است. این مسیر البته با چالش‌های فراوانی همراه است؛ از عدم اعتماد متقابل گرفته تا فشار بازیگران ثالث همچون اسرائیل. اما در دل این چالش‌ها فرصتی نیز نهفته است: فرصتی برای بازطراحی سیاست خارجی کشور بر اساس منافع ملی و دوری از تنش‌های نظامی.