نویسنده و مترجم
عدم شناخت سرمایهداری و رویکرد نادرست نسبت به آن جامعهشناسان را در انجام پروژۀ پژوهشی اصلی خودشان که همانا شناخت الگوهای نوپدید روابط اجتماعی در جوامع صنعتی و نهادهای ناشی از این الگوهاست با شکست روبهرو میکند. جامعهشناس و انسانشناس نیاز ضروری به درک عمیق نظریۀ اقتصادی و فاصله گرفتن از هیاهوی سوسیالیستها دارد.
اهالی علوم اجتماعی بیش از یکصد سال است که از خلال مقایسۀ پیشکش و مبادله امید دارند آلترناتیوی را برای اقتصاد مبادلهمحور کاپیتالیستی بیابند. پرسشی که ظاهراً هیچگاه برایشان مطرح نشده این است که چه کسی در اقتصاد کاپیتالیستی مانع ردوبدل کردن پیشکش میان افراد میشود؟
در ایران دولتی و بوروکراتیک بودن بیشازحد امر آموزش - از دورۀ پیشدبستانی تا پسادکتری - باعث شده است که منطق حاکم بر طبقهبندی علوم بیش از آنکه به تاریخچۀ مختص این حوزهها و همکاریها و کشمکشهای درونی میان فعالین آنها بستگی داشته باشد، بهسادگی امور بوروکراتیک و مسائل اداری ربط پیدا کند.
در روایتهای تاریخی معمولاً رویدادهای برجستۀ سیاسی-نظامی در مقایسه با روندهای اقتصادی و فرهنگی شمار صفحات بسیاری بیشتری را به خود اختصاص میدهند. این سوگیری در روایت زندگی گذشتگان در تاریخنویسیهای سنتی تا آن اندازه گسترده بود که امروز به دست دادن یک تصویر نسبتاً جامع از شرایط زندگی اجتماعی در سدههای گذشته پژوهشهای اسنادی طاقتفرسایی را میطلبد. البته در دوران مدرن و در اروپا بهتدریج نقش تاریخ فرهنگی یا تاریخ اقتصادی در تاریخنویسی برجستهتر شد. یک دلیل این روند میتواند دمکراتیکتر شدن جوامع و درنتیجه نقش برجستهتری باشد که آدمهای معمولی و زندگی روزمرۀ آنان در جامعه ایفا میکند.
زندگی در تهران به دلایل گوناگون در ذهن ایرانیها دارای مزیت شده است. تا زمانی که این مزیت تنها در تهران باشد نمیتوان با صدور بخشنامه و طرحهای کلان جلوی افزایش جمعیت این شهر و شهرهای اطراف آن را گرفت. گفته میشود اقتصاد ایران باید «دریامحور» بشود. قاعدتاً نخست کالا - آن هم کالای قابل عرضه در بازار جهانی - تولید میکنند، سپس برای جابهجایی آنها اگر تأسیسات کنونی جوابگو نبودند به فکر تأسیسات تازه میافتند.
ریشۀ گلایهها پیرامون «کمبود نقدینگی» را باید در دو خطای مرتبط با یکدیگر جستوجو کرد: کسانی که چنین تصوری دارند اولاً بهطور ناخودآگاه مفهوم «سرمایه» و مفهوم «پول» را معادل یکدیگر به کار میبرند؛ و دوم اینکه به اقتصاد از نظرگاه مدیران بنگاهها مینگرند – درحالیکه نظرگاه مدیر بنگاه و نظرگاه تحلیلگر اقتصادی متفاوتند. این دو خطا چنانکه توضیح میدهیم به یکدیگر مرتبط هستند.
موری روتبارد، همچون دیگر باورمندان به نظریۀ حقوق طبیعی، معتقد بود در حقوق و اخلاق نیز میتوان از قوانین «طبیعی» سخن گفت. قوانینی که آغازگر خشونت بودن در رابطه با دیگر انسانها مصداق نقض آنهاست. بهاینترتیب روتبارد تمایز شناختهشدۀ دیوید هیوم، فیلسوف تجربهگرای انگلیسی، میان گزارههای «است» و گزارههای «باید» و این ادعا را که نمیتوان از گزارههای گروه اول، گزارههای گروه دوم را نتیجه گرفت، رد میکند. «جامعۀ لیبرتارین» از نگاه روتبارد جامعۀ مبتنی بر مناسبات صلحآمیز است که در مقابل جامعۀ غیرطبیعی یا همان جامعۀ مبتنی بر اعمال خشونت، غلبه و غصب قرار میگیرد.
ها-جون چانگ (۱) نویسنده کتاب بیستوسه گفتار دربارۀ سرمایهداری میگوید، پایینتر بودن سطح دستمزد نیروی کار در کشورهای توسعهنیافته در مقایسه با کشورهای توسعهیافته در اغلب موارد اساساً ربطی به مسائلی از قبیل ناکارآمدی یا «تنبلی» نیروی کار در کشورهای توسعهنیافته ندارد. البته این عقیدۀ نادرست بهراستی در میان کسانی رواج دارد، ولی نویسنده بهطور مشخص اشارهای نکرده که کدام «اقتصاددان بازار آزاد» چنین عقیدهای را وارد تحلیلهای خود کرده است. در ادامه بهطور مختصر توضیح خواهیم داد که چه توضیحی برای اختلاف سطح دستمزد دارند
