به گزارش اکوایران، رهبر انقلاب در سخنرانی روز جمعه خود بار دیگر یادآور شد که چگونه می‌توان به آمریکایی‌ها و رئیس‌جمهور جدید آن‌ها اعتماد کرد، در حالی که آن‌ها با تحریم‌های اقتصادی بیش‌تر به دنبال ضربه به کشور هستند.

هشداری به دیپلمات‌ها

به نوشته بلومبرگ، با این همه، به نظر می‌رسد پس از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده هفته گذشته قوی‌ترین سیگنالی را که مدعی تعامل مستقیم با جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود را ارسال کرد، تهران هنوز به صراحت مذاکره با ایالات متحده را رد نکرده است.

اکنون به نظر می‌رسد که هشدارهای اخیر دیپلمات‌ها را هدف گرفته باشد. هم‌زمان با تحولات اخیر در منطقه و افزایش چالش‌های اقتصادی کشور، برخی مقامات ارشد و قانون‌گذاران به طور فزاینده‌ای نسبت به کمبود شدید سرمایه‌گذاری خارجی نگران هستند و برخی آشکارا خواستار مذاکره مستقیم با ایالات متحده شده‌اند.

نقش کلیدی در خارمیانه جدید

پس از آتش‌بس در غزه و لبنان و سقوط حکومت اسد در سوریه، قدرت‌های جهانی برای شکل دادن به خاورمیانه جدید تلاش می‌کنند. در این میان، نحوه واکنش ایران برای منطقه کلیدی خواهد بود. برای تهران، که پیش از این شاهد خروج ترامپ از توافق هسته‌ای 2015 (موسوم به برجام) بوده، فراخوان جدید واشنگتن برای مذاکره اگر چه ممکن است در زمان مناسبی ارسال شده باشد، ولی باید متقاعد شود که به توافق فاجعه‌بار دیگری منجر نخواهد شد.

ولی نصر، مشاور سابق وزارت امور خارجه آمریکا و استاد امور بین‌الملل و مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جان هاپکینز معتقد است که تهران در این مسیر عمل‌گرایی را در پیش می‌گیرد و به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک برای نیازهای امنیتی ایران خواهد رفت.

دولت رئیس‌جمهور میانه‌رو، مسعود پزشکیان، با واقعیت‌های سیاسی بسیار متفاوتی در مقایسه با زمانی که اصلاح‌طلبان در سال 2021 قدرت را ترک کردند و عملا با استراتژی «فشار حداکثری» ترامپ در دوره اول ناتوان شده بودند، مواجه است.

حرکت رو به جلو؟

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران که اکنون معاون راهبردی رئیس جمهور است، در نشست جهانی اقتصاد در داووس در 22 ژانویه گفت: «اکنون زمان حرکت به جلو است. ما می‌توانیم بر اساس فرصت پیش برویم نه بر اساس تهدید».

داووس

این دیپلمات کهنه‌کار اذعان داشت که کار با دولت بایدن بر سر حل‌وفصل بن‌بست هسته‌ای در حال انجام بود. اما این مسیر در پی حمله 7 اکتبر مسدود شد. او گفت که این واقعه مذاکرات با مقامات آمریکایی را «ویران کرد». این اولین باری نبود که او گلایه می‌کند که «میدان دیپلماتیک» ایران تحت تأثیر تحولات «میدان جنگ» قرار گرفته است.

تغییر لحن؟

روز چهارشنبه، ترامپ ادعا کرد که ممکن است تاکتیک‌های گذشته را کنار بگذارد و رویکرد خود را در قبال ایران ملایم‌تر کند تا به یک توافق هسته‌ای دست یابد که به این کشور امکان «رشد و شکوفایی مسالمت‌آمیز» بدهد.

ساعاتی قبل، او با اعلام این پیشنهاد که ایالات متحده غزه را تحت کنترل خود درآورد و ساکنان فلسطینی آن را به جای دیگری منتقل خواهد کند، جهان را شوکه کرد؛ اظهاراتی که به طور گسترده محکوم شد.

ترامپ در پستی در شبکه اجتماعی تروث  گفت: «می‌خواهم ایران کشوری بزرگ و موفق باشد، اما کشوری که نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد. گزارش‌ها مبنی بر اینکه ایالات متحده در همکاری با اسرائیل، قصد دارد ایران را به قلع و قمع کند، به شدت اغراق‌آمیز است. باید فوراً کار بر روی توافق آغاز شود».

این کلمات تفاوت چشمگیری را  نشان می‌دهد. ظریف در داووس خاطرنشان کرد: «مقامات جنگ‌طلبی که سیاست آمریکا در قبال ایران را در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ طراحی کردند، مربوط به گذشته هستند».

توپ در زمین تهران؟

تحریم‌های جدید آمریکا از سوی ترامپ تعداد انگشت‌شماری از کشتی‌های حامل نفت ایران را هدف قرار داد، اگرچه به گفته تحلیلگران چیزی شبیه به آنچه تهدید شده بود نبود.

الی گرانمایه، کارشناس ارشد سیاست و معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، گفت: «لحن و اظهارات ترامپ نشان می دهد که او مایل به اعمال فشار حداکثری نیست تا زمانی را برای پیشرفت دیپلماتیک فراهم کند. اکنون توپ برای انجام یک حرکت در زمین تهران است. اما فرصت انجام این کار بسیار کوتاه خواهد بود».

داووس

تاکید تهران بر این‌که چگونه ترامپ قبلاً توافق هسته‌ای را لغو کرد، می‌تواند نشانه‌ای از انتظار برای دریافت ضمانت‌های اولیه یا تضمین‌هایی از سوی کاخ سفید باشد مبنی بر این‌که آمریکا نه تنها به قول خود پایبند خواهد ماند، بلکه لغو تحریم‌ها دائمی خواهد بود.

در همین راستا، پزشکیان روز پنج‌شنبه در نشست سفرای کشورهای خارجی در تهران با تاکید بر اینکه ایران به دنبال تسلیحات هسته‌ای نیست، گفت که این‌ها دکترین جمهوری اسلامی در قبال سلاح‌های کشتار جمعی را نقض می‌کنند.

به گفته نصر، وقایع اخیر بالاخص در شام، ضربه‌ای به شاهین‌های ایرانی مانند سعید جلیلی، رقیب اصلی پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته، که «خواهان یک وضعیت سخت رویارویی با آمریکا هستند» بوده است که وضعیت دشوارتر و‌اشفته تری را همراه می‌آورد.

اما هیچ تضمینی وجود ندارد که دو دشمن درازمدت با یکدیگر تعامل کنند. همچنین مشخص نیست که چگونه ایران می‌تواند هر نوع توافقی را با ایالات متحده انجام دهد، در حالی که ترامپ درباره تصرف غزه صحبت می‌کند و هر گونه شانسی برای تشکیل کشور فلسطین در آینده را از بین می‌برد.

تندروهای ایران اظهارات ظریف در داووس را زیر سوال بردند و دلایل  سفر او را زیر سوال بردند. آن‌ها احتمالاً به طور مستمر تلاش می‌کنند تا تلاش او و پزشکیان برای احیای توافق هسته‌ای را پیچیده کنند.

فواد ایزدی، دانشیار دانشکده مطالعات جهان در دانشگاه تهران و منتقد توافق هسته‌ای 2015، گفت: «اگر رهبران ایران متوجه شوند که احتمال تغییر رفتار آمریکایی‌ها وجود دارد، به فکر مذاکره خواهند افتاد». او گفت «اما برای ترامپ همه اینها یک نمایش است. من فکر می کنم که رهبران ایران از دادن این فرصت به او خودداری می کنند».