بازگشت پوتین از پنجره عقبی؛ در مذاکرات محرمانه کرملین با شورشیان چه می‌گذرد؟

به گزارش اکوایران، در ورودی پایگاه هوایی حمیمیم در غرب سوریه، تصویری از ولادیمیر پوتین وجود دارد. یک سرباز روسی به کاروانی که از حمص می‌آید، ادای احترام می‌کند. در روزهای اخیر، کرملین صدها سرباز و خودروی نظامی را از سایر مناطق سوریه خارج کرده، یک آشفتگی بی‌پایان برای تجمیع نیروها در حمیمیم.

این باند فرودگاه همان جایی است که بشار اسد برای فرار به مسکو از آن استفاده کرد. از زمان فروپاشی رژیم خونین او، حضور روسیه در سوریه وارد دوره‌ای از عدم اطمینان شده است. بسیاری تصور کرده بودند که گروه هیئت تحریر الشام، قوی‌ترین گروه مسلح در میان گروه‌هایی که رژیم قدیم را سرنگون کردند، نیروهای روسی را اخراج خواهد کرد.

با این حال، بر اساس گزارش‌های اکونومیست، طرفین اکنون وارد مذاکرات شده‌اند. یک منبع آشنا با مذاکرات از تحریر الشام می‌گوید که آنها نسبت به روابط آینده سوریه با روسیه رویکردی عمل‌گرایانه دارند. این گروه اذعان کرده که احتمالاً اجازه خواهد داد روسیه برخی یا تمام پایگاه‌های خود را حفظ کند. و احتمالاً به اجاره روسیه در بندر طرطوس، که حدود 80 کیلومتر جنوب حمیمیم واقع شده، احترام خواهد گذاشت.

این بدین معنی است که روسیه دسترسی به تنها تسهیلات دریایی عمیق خود در مدیترانه را حفظ کرده است. تحریر الشام همچنین می‌داند که بعید است اسد استرداد شود (هیچ درخواستی رسمی برای آن ارائه نشده است). به گفته این منبع: «هیچ خط قرمزی وجود ندارد: این بر اساس منافع است، نه ایدئولوژی.»

روس‌ها تحت رهبری ولادیمیر پوتین در سال 2015 وارد جنگ داخلی سوریه شدند تا از بشار اسد در زمانی که به نظر می‌رسید رژیم او ممکن است سقوط کند، حمایت کنند. در عوض، پوتین تعدادی از پایگاه‌های نظامی کلیدی را به دست آورد. دو پایگاه مهم، پایگاه T4 در صحرای حمص و پایگاه هوایی حمیمیم بودند. حتی مهم‌تر، در سال 2017 روس‌ها قرارداد اجاره 49 ساله‌ای برای بندر طرطوس امضا کردند، جایی که از دهه 1970 حضور طولانی‌مدتی در آن داشتند.

در دهه گذشته، نیروی هوایی پوتین به طور روزانه مناطق تحت کنترل نیروهای مسلح مخالف را بمباران کرده و هزاران سوری را کشته است و بشار اسد را در قدرت نگه داشته است. وقتی اسد از سوریه فرار کرد، مسکو تنها جایی بود که به او پناه داد. در هفته‌ای که رژیم او سقوط کرد، هواپیماهای حمل و نقل روسی همچنان مقامات رژیم سابق، از جمله وزرای سابق و اعضای خانواده اسد و خویشاوندان اسد که به تأمین مالی دیکتاتور سابق و اداره کشور کمک کردند، را با هزینه‌های گزاف به خارج منتقل کردند.

در بیانیه‌ای که گفته می‌شود نخستین بیانیه او بوده است، اسد روز دوشنبه اعلام کرد که او با کمک روسیه در 8 دسامبر، زمانی که مشخص شد «آخرین مواضع ارتش سقوط کرده است.»، از کشور فرار کرده است.

در روزهای اخیر، نیروهای روسی در سوریه مجبور شده‌اند با گروه تحریر الشام که تا همین اواخر آن را یک گروه تروریستی می‌دانستند، همکاری کنند. پایگاه‌های کرملین توسط نیروهای مخالف محاصره شده‌اند. یک مقام این گروه می‌گوید که برخی از نیروها دچار کمبود غذا و آب هستند. زباله‌ها و فاضلاب‌ها در حال انباشته شدن است. تحریر الشام امنیت کاروان‌های روسی که پایگاه هوایی T4 را به حمیمیم منتقل می‌کنند، فراهم می‌کند.

در روستای حمیمیم، فروشگاه‌ها بر روی تابلوهایشان زبان روسی دارند. سربازانی که در پایگاه هوایی مستقر هستند، روبل‌ها را در کافه‌ها و داروخانه‌ها خرج می‌کنند. برخی از فروشندگان کمی روسی آموخته‌اند. برای نزدیک به یک دهه، حضور روسیه علیرغم صدای همیشگی جت‌های آن که برای بمباران بیمارستان‌های سوری در مناطق تحت کنترل شورشیان بلند می‌شد، مورد استقبال قرار گرفت. با این حال، بسیاری از سوری‌ها خشمگین هستند. در ورودی دیگر پایگاه، گروهی از جنگجویان تحریر الشام نگهبانی می‌دهند. یکی از آنها می‌گوید: «روسیه یک کشور تروریستی است. امیدوارم که آنها بروند.»

روسیه گفته است که در ازای ادامه دسترسی به بندر طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم، به سوریه کمک‌های انسانی خواهد داد. اما رهبران جدید سوریه می‌گویند که این کافی نخواهد بود. آنها می‌خواهند روابط دیپلماتیک و اقتصادی با روسیه داشته باشند که حداقل برخی از ارتباطات با دنیای خارجی را فراهم کند. در همین حال، اوکراین که علیه روسیه در جنگی طولانی و خونین می‌جنگد، گندم پیشنهاد کرده است.

رهبران جدید سوریه با تصمیمات دشواری روبه‌رو هستند. مقام تحریر الشام می‌گوید که این گروه در تلاش است تا تعادلی میان بازیگران خارجی که برای نفوذ در سوریه رقابت می‌کنند برقرار کند. آنها نمی‌خواهند به طور قطعی با هیچ قدرت خاصی هم‌راستا شوند، اما در عین حال به دنبال به رسمیت شناخته شدن در سطح بین‌المللی هستند. اعضای این گروه بارها به انزوای طالبان در افغانستان اشاره کرده‌اند و آن را به عنوان یک هشدار تلقی می‌کنند.

تا کنون، علیرغم نفرت گسترده از روسیه در میان بسیاری از سوری‌ها، به نظر نمی‌رسد که تحریر الشام قصد انتقام‌گیری داشته باشد. خروج کامل روسیه از سوریه بعید به نظر می‌رسد. در حال حاضر آنها از هر کسی که کمک کند استفاده خواهند کرد. به گفته این مقام: «ما در حال حاضر در مرحله اول مذاکرات هستیم. مردم سخت در تلاشند تا خونریزی را متوقف کنند؛ آنها می‌خواهند زندگی جدیدی بسازند. ما مجبور به بازسازی روابط هستیم. کشور مرده است. مردم بسیار فقیر هستند.»