بانک مرکزی به تازگی آمار اولین بازار باز برگزار شده در آبان 1404 را اعلام کرده است. براساس این آمارها ارزش سفارشهای ارسال شده توسط بانکها نسبت به هفته قبل پایینتر آمده اما همچنان بالاتر از رقم قابل توجه 500 هزار میلیارد تومان قرار دارد. در طرف مقابل بانک مرکزی تغییری در سیاست خود اعمال نکرده است. اینها درحالی است که نرخ بهره بینبانکی همچنان معادل 24 درصد باقی مانده و شبکه بانکی با کمبود نقدینگی و منابع مالی مواجه هستند.
عملکرد بانکها و بانک مرکزی در عملیات سیاست پولی 5 آبان
بانک مرکزی در 28امین گزارش خود از بازار باز برگزار شده در 5 آبانماه رقم سفارشات ارسال شده بانکها جهت تامین منابع مالی را معادل 511 هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. در مقابل اما سکاندار پولی کشور مشابه دو هفته گذشته میزان موافقت خود را تغییر نداده و برابر با 230 هزار میلیارد تومان باقیمانده است. به بیان دیگر بانک مرکزی 45 درصد از درخواست بانکها را مورد پذیرش قرار داده است. همچنین ارزش سفارشهایی که به سررسید رسیدهاند معادل 231 هزار میلیارد تومان بوده و ارزش قراردادهایی نیز که همچنان در وضعیت باز قرار دارند برابر با 230 هزار میلیارد تومان است.
روند افزایش نیاز بانکها به منابع مالی از دوران جنگ میان ایران و اسرائیل آغاز شده و تا به الان ادامه پیدا کرده است. بهطوری که دو هفته متوالی است که درخواست بانکها به بیش از 500 هزار میلیارد تومان رسیده است.
با توجه به اینکه بانک مرکزی با بیش از 50 درصد درخواستها موافقت نکرده، از همینرو بانکها جهت تامین منابع مالی مورد نیاز خود به بازار قاعدهمند یا شبانه مراجعه کردند. مبالغ رد و بدل شده در بازار شبانه منتهی به 5 آبان 1404 بین 36 هزار میلیارد تومان و 70 هزار میلیارد تومان بوده و در روز آخر این بازار ارزش اعتبارگیری بانکها معادل 40 هزار و 370 هزار میلیارد تومان بوده و ارزش توافقاتی که به سررسید رسیدهاند برابر با 36 هزار و 310 میلیارد تومان اعلام شده است.
شرحی در رابطه با سیاست پولی بانک مرکزی
بانک مرکزی ایران همچون سایر کشورها از ابزارهای سیاست پولی برای کنترل تورم یا تحریک تقاضای کل استفاده میکند. یکی از مهمترین این ابزارها، عملیات بازار باز یا توافق بازخرید (ریپو) است. در این فرآیند، بانک مرکزی با گرو گرفتن اوراق بهادار دولتی از بانکها، منابع مالی کوتاهمدت در اختیار آنها قرار میدهد. در مقابل، در شرایطی که بخواهد نقدینگی را از سیستم بانکی جمعآوری کند، از ریپو معکوس استفاده میکند؛ یعنی با فروش موقت اوراق، منابع مالی را از بانکها جذب میکند.
در حال حاضر، بانکها برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خود سه مسیر مشخص در اختیار دارند. نخستین و ارزانترین گزینه، بازار باز است که در آن بانکها با نرخ سود ۲۳ درصد و معمولاً با سررسید ۷ روزه از بانک مرکزی استقراض میکنند. چنانچه نیاز نقدینگی آنها از این طریق تأمین نشود، به سراغ بازار قاعدهمند یا شبانه میروند؛ بازاری که در آن نرخ بهره ۲۴ درصد است و مهلت بازپرداخت تسهیلات، بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت تعیین شده است. در نهایت، بانکها میتوانند برای تأمین منابع خود به بازار بینبانکی نیز مراجعه کنند، جایی که نرخ بهره آن نیز حداکثر ۲۴ درصد و تحت کنترل بانک مرکزی قرار دارد.
در واقع، سیاستگذار پولی با تعیین دامنهای مشخص برای نرخ بهره معروف به دالان نرخ سود بین ۲۳ تا ۲۴ درصد سعی میکند هم مسیر تأمین منابع برای بانکها را هدایت کند و هم مانع از تشدید فشارهای تورمی شود.
