به گزارش اکوایران، ایران با سهم 17 درصدی از منابع گازی جهان، به عنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا شناخته می‌شود. وجود ذخایر عظیم گاز در کشور ما ظرفیت بسیار بالایی برای تولید گاز و حتی نقش‌آفرینی در بازار گازی منطقه را ایجاد کرده است اما در سال‌های گذشته با توجه به روند افسار گسیخته مصرف در داخل کشور و حتی با تکمیل تمامی فازهای پارس جنوبی نیز نتوانستیم پاسخگوی تقاضای گاز باشیم.

زمستان سخت؛ میهمان هر ساله صنایع

ناترازی گاز در کشور به فصل زمستان هر سال و با افزایش مصرف خانگی به دلیل برودت هوا باز می‌گردد. الگوی نادرست مصرف گاز خانگی که با استاندارد‌های جهانی فاصله زیادی دارد؛ زمستان هر سال بیش از 75 درصد از تولیدات روزانه گاز کشور را در بر می‌گیرد. با توجه به ضعف کشور در ذخیره گاز و اولویت مصرف خانگی در زمستان، کوتاه‌ترین دیوار برای گذر از بحران ناترازی گاز، ایجاد محدودیت گازی برای صنایع و واحد‌های تولیدی است.

استراتژی اشتباه و انتقال گاز به بسیاری از شهرها و روستاهای دورافتاده هزینه زیادی را به کشور تحمیل کرده است. بر اساس آخرین آماری که محسن مظلوم فارسی‌باف مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز اعلام کرده، ایران ۴۸۰ هزار کیلومتر خطوط گازرسانی دارد که رکوردی بی‌سابقه در دنیا محسوب می‌شود. جدای از این، سهم حدود ۷۰ درصدی گاز از سبد تأمین انرژی کشور یک نگرانی جدی محسوب می‌شود. با این اوصاف اگر روند مصرف گاز در کشور اصلاح نشود؛ در پایان برنامه هفتم ۷۲۰میلیون مترمکعب در روز ناترازی گاز خواهیم داشت.

پای ناترازی گاز به تورم باز شد!

در سال 1401 عدم‌النفع قطعی‌های گاز برای صنعت پتروشیمی حدود ۷۰۰ میلیون دلار بوده است. با توجه به اینکه قطعی‌های گاز سال 1402 بیشتر از سال 1401 بوده، به نظر می‌رسد ناترازی گاز سال گذشته خسارت بیشتری را به صنعت پتروشیمی و اقتصاد کشور وارد کرده باشد. کارشناسان مالی خسارت وارده به اقتصاد کشور از سوی محدودیت‌های گازی صنایع در سال 1401 را چیزی در حدود 5 میلیارد دلار اعلام کردند.

محدودیت‌های گازی صنایع برای اقتصاد کشور آسیب‌های متعددی را به همراه دارد که تمام این آسیب‌ها از کاهش ظرفیت تولید نشأت می‌گیرند. با ایجاد محدودیت‌های مصرف گاز صنایع در زمستان، ظرفیت تولیدی شرکت‌ها به شدت کاهش می‌یابد و حتی استفاده از سوخت‌های جایگزین مثل مازوت که هزینه بیشتری نیز دارند؛ موجب افزایش استهلاک خط تولید می‌شود. حال با کاهش تولیدات صنایع بزرگ کشور، علاوه بر کاهش ارزآوری صنایع و صادرات کشور که اقتصاد کشور را تضعیف می‌کند؛ کاهش عرضه داخلی نیز موجب افزایش قیمت‌ها در بازارهای داخلی شده که تأثیرات تورمی بر اقتصاد دارد. از سوی دیگر نیز در صورتی که نرخ‌های داخلی به صورت دستوری کنترل شوند؛ بر اساس ماده 25 قانون بهبود محیط کسب‌ و کار، دولت موظف به جبران خسارت ایجاد شده است که البته این قانون در کشور ما اجرایی نشده است.

راهکار‌های وزارت نفت به کجا رسید؟

برای رفع ناترازی گازی کشور که در زمستان هر سال اوج می‌گیرد؛ راه حل‌های متعددی مطرح است. طرح‌هایی که در حال حاضر برای رفع ناترازی گازی کشور مطرح است به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند. دسته اول طرح‌های اصلاح الگوی مصرف گاز خانگی است. الگوی مصرف خانگی گاز در کشور ما با استاندارد‌های جهانی فاصله زیادی دارد و میزان مصرف گاز خانگی نیز هر ساله افزایش می‌یابد. این طرح‌ها محوریت فرهنگ‌سازی دارند. دسته دوم نیز به طرح‌های توسعه استخراج گاز باز می‌گردد. این طرح‌ها نیز با توجه به هزینه بالایی و چشم‌انداز بلند مدتی که دارند از اولویت کمتری برخوردار هستند.

دسته سوم راهکار‌های رفع ناترازی گازی به طرح‌های ذخیره‌سازی معروف هستند. این دسته در شرایط کنونی اقتصاد کشور به عنوان اصلی‌ترین راهکار برای عبور از این بحران به شمار می‌رود. اخیراً وزارت نفت «شیوه‌نامه جذب سرمایه‌گذار به منظور افزایش پایداری تأمین گاز طبیعی» را به صنایع ابلاغ کرده است. بر این اساس ذخیره‌سازی زیرزمینی و روزمینی گاز و استفاده از آن در فصل سرد برای افزایش پایداری تأمین گاز ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. کشورهای توسعه‌یافته صنعتی که ذخایر نفت و گاز زیادی هم ندارند، برای اینکه در تولید با مشکل روبه‌رو نشوند، بیشتر از کشورهای خاورمیانه مانند قطر، ال‌ان‌جی خریداری و آن را به گاز طبیعی تبدیل و این گاز را استفاده می‌کنند تا تولیدشان در طول سال به‌ صورت مستمر ادامه داشته باشد.

نکته قابل توجه از نظر کارشناسان انرژی نیاز به توجه بیشتر به راهکارهای دسته اول است. تحلیل‌گران انرژی معتقدند بحران گازی کشور ناشی از الگوی مصرف خانگی نادرست است که سهم بالای از گاز تولیدی کشور را مصرف می‌کند. آن‌ها بر این باورند که تنها با اصلاح فرهنگ مصرف انرژی می‌توان از این بحران عبور کرد.