به گزارش اکوایران، به رغم بازگشایی سفارت جمهوری آذربایجان در ایران، روند عادی‌سازی روابط میان طرفین هم‌چنان محتاطانه پیش می‌رود.

به نوشته المانیتور، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران، علی بهادری جهرمی، بازگشایی سفارت جمهوری آذربایجان در تهران را پس از 18 ماه تعطیلی ناشی از حمله مرگبار در ساختمان سابق سفارت جمهوری اسلامی ایران تایید کرد. بهادری جهرمی در پستی در شبکه اجتماعی ایکس از این اقدام استقبال کرد و از تلاش‌های دیپلماتیک رئیس‌جمهور فقید ابراهیم رئیسی که به گفته وی حتی پس از درگذشت او به ثمر نشسته، تجلیل کرد.

در ژانویه 2023، در پی کشته شدن یکی از کارکنان سفارت آذربایجان در اثر تیراندازی در داخل سفارت‌خانه تهران، باکو تصمیم گرفت کلیه فعالیت‌های سفارت خود در تهران را متوقف کند. مقامات آذربایجان این حمله را به یک توطئه «تروریستی» از پیش طراحی شده مرتبط دانستند، اما تهران این ادعا را رد کرد و گفت ضارب که در حال حاضر در حال محاکمه است، با انگیزه‌های شخصی به ساختمان حمله کرد.

وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ خود با اعلام از سرگیری کار سفارت اعلام کرد که تهران تضمین‌هایی را برای امنیت ساختمان جدید و حفاظت از کارکنان تحت ترتیبات مندرج در کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک داده است. این بیانیه افزود: «این بازگشایی به توسعه بیشتر روابط جمهوری آذربایجان و ایران و مسائلی که باید حل شوند کمک خواهد کرد».

در این بیانیه توضیحی درباره این «مسائل» ارائه نشده، اما روابط تهران و باکو در دهه گذشته به دلیل تنش‌های فراوان سردتر شده است. روابط رو به رشد آذربایجان و دشمن شماره یک ایران، اسرائیل، هم‌چنان در کانون تنش‌زای روابط میان آن‌ها باقی مانده است. تهران، آذربایجان را متهم می‌کند که جای پای اسرائیل در منطقه تسهیل می‌کند و در نتیجه تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران است. آذربایجان این اتهام را رد کرده و به نوبه خود بارها از تلاش‌های ادعایی تهران برای مداخله در امور داخلی خود ابراز ناامیدی کرده است. مقامات آذربایجان بارها مدعی انهدام شبکه‌های جاسوسی مرتبط با جمهوری اسلامی شده و ادعا کرده‌اند که آنها مأموریت دارند با گسترش ایدئولوژی شیعی جمهوری اسلامی، دولت سکولار حاکم را تهدید کنند. تهران تمام این اتهامات را رد کرده است.

گام‌های اخیر به سمت عادی‌سازی هم‌چنین نشان‌دهنده انحراف قابل‌توجهی از دوره‌های تنش‌آمیز بین دو کشور در سه سال گذشته است. طی همین دوره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروهایی را در نزدیکی مرز آذربایجان برای انجام مانورهای نظامی مستقر کرد. به نظر می‌رسد این رزمایش‌ها به‌عنوان یک علامت هشدار برای باکو در مورد نفوذ اسرائیل در منطقه باشد، که به اعتقاد تهران بخشی از توطئه‌ای با هدف تغییر نقشه ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی است.

دولت رئیسی در طول دوره خود تمایل خاصی برای اصلاح روابط تیره نشان داده، با این حال، دو طرف به آرامی در مسیر دیپلماتیک در منطقه‌ای بی‌ثبات حرکت می‌کنند. رئیسی در ماه می پس از بازگشت از آذربایجان، جایی که با همتای خود، الهام علی اف، برای افتتاح پروژه سد‌ مشترک در منطقه مرزی دیدار کرده بود، در یک سقوط هلیکوپتر جان باخت. تنها دو ماه قبل از این حادثه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه وقت ایران، که در همان حادثه جان باخت، اعلام کرد که دو طرف در حال باز کردن «فصل جدیدی» در روابط تیره خود هستند، زیرا این همکاری به نفع هر دو کشور است. 

با این حال، علی‌رغم تلاش‌های آشکار هر دو طرف، به دلیل ماهیت عمیق اختلافات، تلاش برای عادی‌سازی هم‌چنان متزلزل است. مهم‌تر از آن، مسیر روابط می‌تواند تحت تأثیر تحرکات مظامی هر دو طرف قرار گیرد.

در اوایل مرداد، دولت جدید به ریاست مسعود پزشکیان اصلاح طلب در تهران آغاز به کار می‌کند. اما تنش‌های طولانی مدت میان اردوگاه اصلاح‌طلبان طرفدار تعامل ایران با بخش تندرو سیستم، تلاش‌های دیپلماتیکی را که اصلاح‌طلبان قصد آن را دارند با ابهام روبرو می‌کند.