به گزارش اکوایران، در 4 سپتامبر، کامرسانت گزارش داد که یوری اوشاکوف، دستیار رئیس جمهور ولادیمیر پوتین، تایید کرده که ترکیه درخواست عضویت کامل در بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) را دارد و این سازمان بررسی این درخواست را قبل از تاریخ نشست سران بریکس در پاییز امسال آغاز خواهد کرد.

دور شدن مرکز ثقل ژئوپلیتیکی از اقتصادهای توسعه یافته

به نوشته رسپانسیبل استیت‌کرفت، این رویداد در تاریخ 22 تا 24 اکتبر در کازان روسیه برگزار می‌شود. اوشاکوف همچنین تاکید کرد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز در این مراسم شرکت خواهد کرد.

اعلام این مسئله به ماه‌ها گمانه‌زنی پایان داد و به دنبال مقاله بلومبرگ در 2 سپتامبر بود که ادعا می‌کرد این کشور «رسماً درخواست پیوستن به گروه کشورهای در حال توسعه بریکس» را داشته است.

مقامات دولت اردوغان که ناشناس صحبت می‌کردند، خاطرنشان کردند که یکی از دلایل درخواست رسمی این است که «مرکز ثقل ژئوپلیتیکی در حال دور شدن از اقتصادهای توسعه یافته است.»

الکساندر سافونوف، دانشمند سیاسی مشهور روسی، بینشی در مورد منطق تصمیم آنکارا ارائه کرد: «ترکیه یکی از کشورهایی است که از نظر مسیرهای تجاری جهانی از جمله بین اروپا و آسیا موقعیت مناسبی دارد. این فاکتور به عنوان یکی از بسترهای اقتصادی پیشرو مدرن در این زمینه به آن فرصت‌های بیشتری از جمله برقراری روابط با چین، روسیه و ایران می‌دهد.»

اردوغان پوتین

عضویت ترکیه به وضوح این فرصت را برای این کشور فراهم می‌کند تا سطح بالای واردات خود از چین و روسیه را افزایش دهد. همچنین دسترسی بیشتری برای صادرات به این کشورها فراهم می‌کند و اتکای آنکارا به ایالات متحده و اتحادیه اروپا را کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، ترکیه ممکن است بریکس را به عنوان یک منبع مالی جدید بالقوه ببیند. همانطور که در مقاله بلومبرگ ذکر شد، «بریکس خود را به عنوان جایگزینی برای آنچه اعضای آن به عنوان نهادهای تحت سلطه غرب مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول می‌دانند، معرفی می‌کند. اعضای جدید به طور بالقوه می‌توانند از طریق بانک توسعه آن به منابع مالی دسترسی داشته باشند و همچنین روابط سیاسی و تجاری خود را گسترش دهند.»

اگرچه ترکیه مدعی است که قصد دارد عضویت و مسئولیت‌های خود در ناتو را حفظ کند و این اقدام ادامه رسمی استراتژی چند قطبی آن برای دستیابی به بازارهای جدید و ایمن‌سازی مسیرهای تجاری جدید است، اما ممکن است این تصمیم کاملاً بر اساس پتانسیل افزایش فرصت‌های اقتصادی نباشد.

بازی بریکس ترکیه را می‌توان نشانه‌ای از ناامیدی مستمر این کشور از مذاکرات پیوسته عضویت در اتحادیه اروپا نیز دانست. آنها این مذاکرات را در سال 2005 شروع کردند، اما پس از سرکوب گروه‌های مخالف ترکیه پس از کودتای نافرجام در سال 2016 و پرسش‌های مطرح در مورد تعهد اردوغان به ارزش‌های دموکراتیک، راکد ماندند.

 

مخالفت اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا در مورد پیشنهاد پیوستن به سازمان بریکس ابراز نگرانی کرد و گفت که آنکارا به عنوان یک نامزد عضویت در اتحادیه اروپا باید به «ارزش‌ها» و ترجیحات سیاست خارجی اتحادیه اروپا «احترام» کند، علیرغم اینکه آزاد است به اتحادهای مورد نظر خود بپیوندد.

عضویت در بریکس همچنین ممکن است نشان دهنده ادامه خشم ترکیه از ناتوانی ایالات متحده، به طور خاص، و به طور کلی غرب در توقف حمله اسرائیل به غزه و ترس از درگیری نظامی گسترده‌تر در خاورمیانه باشد. اردوغان هم اکنون در شرایط سیاسی دشواری قرار دارد و تلاش می‌کند منافع خود را با ناتو از یک سو و کشورهای مسلمان از سوی دیگر متعادل کند.

به عنوان مثال، در 28 ژوئیه، اردوغان که به طور مداوم در طول جنگ 10 ماهه اسرائیل در غزه درگیر لفاظی‌های قوی بوده است، در سخنرانی در حزب حاکم عدالت و توسعه ادعا کرد که ترکیه می‌تواند مداخله نظامی کند. الجزیره به نقل از اردوغان گفت: «ما باید بسیار قوی باشیم تا اسرائیل نتواند این کارهای مسخره را با فلسطین انجام دهد. همانطور که وارد قره باغ شدیم، همانطور که وارد لیبی شدیم، می‌توانیم کاری مشابه آنها انجام دهیم.» برخی کارشناسان معتقدند که ترکیه احتمالا مداخله نخواهد کرد، اما خطوط دیپلماسی را باز نگه خواهد داشت.

اردوغان نتانیاهو

با این حال، این لفاظی‌ها به دنبال محدودیت صادرات ترکیه به اسرائیل در ماه آوریل و به دنبال آن توقف کامل تجارت با اسرائیل در اوایل ماه مه بود. در پاسخ، اسرائیل اعلام کرد که در اقدامی تلافی‌جویانه، قرارداد تجارت آزاد این کشور با ترکیه را لغو خواهد کرد. حجم تجارت دو کشور در سال 2023 6.8 میلیارد دلار بود و اسرائیل نهمین واردکننده بزرگ کالاهای ترکیه بود.

علاوه بر دلایلی که در بالا به آنها اشاره شد، علاقه فعلی ترکیه به پیوستن به بریکس ممکن است به این واقعیت مرتبط باشد که اجلاس آتی بریکس در کازان برگزار می‌شود و موفقیت آن برای مسکو بسیار مهم است. تأثیر پیوستن اکنون می‌تواند برای مسکو و آنکارا دوجانبه مفید باشد، زیرا این دو از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2022 روابط دوجانبه قوی داشته‌اند.

میانجیگری اردوغان در جنگ اوکراین

ترکیه که به عنوان یک میانجی عمل می‌کند، در ماه آوریل 2022 تقریباً در مورد حل و فصل صلح در استانبول مذاکره کرد و بخشی از توافقنامه ابتکاری غلات دریای سیاه بین روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل بود که به اوکراین اجازه می داد غلات و کود را از طریق یک قرارداد کریدور دریایی امن در دریای سیاه صادر کند. علاوه بر این، ترکیه هرگز در تحریم روسیه به غرب نپیوست و به یکی از خریداران اصلی نفت خام روسیه تبدیل شده است.

با بازگشت به اظهارات اردوغان، اشاره او به منطقه قره‌باغ را نباید نادیده گرفت زیرا اشاره‌ای به حمایت قاطع ترکیه از آذربایجان است. علاوه بر این، روابط قوی دو کشور احتمالاً دلیل اصلی سفر پوتین رئیس جمهور روسیه به آذربایجان در هفته گذشته بوده است. با توجه به اظهارات سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در دو ماه پیش مبنی بر اینکه بریکس پس از الحاق مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی در ژانویه 2024، نیاز به وقفه برای اعضای جدید دارد، این تحول تا حدودی غیرمنتظره است. اما به وضوح نگرش روسیه در این زمینه تنها در یک بازه زمانی کوتاه تغییر کرده است.

اندکی پس از اظهارات لاوروف، اوشاکوف تاکید کرد که با برگزاری اجلاس سران بریکس در روسیه در سال جاری در کازان، «ماموریت ویژه» ریاست جمهوری روسیه «ثبت نام» اعضای جدید است.

این که آیا اجلاس عضویت آنکارا و همچنین سایرین مانند مالزی و تایلند که قصد خود را برای پیوستن اعلام کرده‌اند، تضمین خواهد کرد ممکن است موضوع دیگری باشد. یادآوری این نکته حائز اهمیت است که آرژانتین و عربستان سعودی یک بار چندین سال پیش قصد خود را برای پیوستن اعلام کرده بودند اما هنوز عضو نیستند.