به گزارش اکوایران، به نقل از فایننشال تایمز، برای سال‌ها، یک پرچم ایالات متحده روی زمین محوطه ریاست‌جمهوری ایران نقاشی شده بود و به‌صورت استراتژیک در مسیری قرار داشت که بازدیدکنندگان برای ورود به ساختمان مجبور بودند روی آن قدم بگذارند.

با این حال، اندکی پیش از مراسم تحلیف دونالد ترامپ، این پرچم به دور از سروصدا حذف شد. اگر چه تاکنون هیچ توضیح رسمی از سوی مقامات در این رابطه ارائه نشده، اما این اقدام نشانه‌ای از تغییری در نگرش تهران بود، آن هم در سالی که به‌عنوان حساس‌ترین سال از زمان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ دیده می‌شد. در حالی که کشور در وضعیت حساسی قرار دارد، مقامات امیدوارند از رویارویی اجتناب کرده و حتی به توافقی با رئیس‌جمهور جدید برسند.

رویارویی با دشمن قدیمی

بازگشت ترامپ به کاخ سفید هم‌زمان با اوج‌گیری اختلافات طولانی‌مدت هسته‌ای با غرب صورت گرفت. این مسئله همچنین پس از سالی از درگیری رخ داد که توازن قدرت در خاورمیانه در آن تغییر کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با دستاوردهای میدانی خود، اکنون جسورتر شده است.

با توجه به این شرایط، تحلیلگران بر این باورند که ایران قصد ندارد ترامپ را تحریک کند و ریسک درگیری نظامی بیشتر با اسرائیل و حتی ایالات متحده را بپذیرد.

به گفته ولی نصر، استاد مطالعات بین‌المللی در دانشگاه جانز هاپکینز: «این سال بسیار حساسی است، عمدتاً به این دلیل که زمینه استراتژیک برای ایران به‌طور چشمگیری تغییر کرده است». به ادعای نصر: «ایران ابزارش برای مدیریت اسرائیل را از دست داده و کارت‌هایش در برابر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها ضعیف‌تر شده است.»

دونالد ترامپ

مذاکره یا فشار

انتظار می‌رود دونالد ترامپ، که در دوره اول ریاست‌جمهوری خود از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ میان تهران و قدرت‌های جهانی خارج شد و تحریم‌ها را در قالب کارزار «فشار حداکثری» افزایش داد، به سیاست‌های سختگیرانه خود بازگردد.

با این حال، نشانه‌هایی نیز وجود دارد که ممکن است او مایل به مذاکره باشد. ترامپ فرستاده خود در خاورمیانه، استیو ویتکاف، را مأمور کرده تا بررسی کند که آیا امکان توافق دیپلماتیک با ایران وجود دارد یا خیر. او هفته گذشته گفت: «خیلی خوب می‌شود اگر [تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران] حل شوند.»

دیپلمات‌های غربی می‌گویند دولت رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان، طی هفته‌های اخیر تمایل بیشتری برای دستیابی به توافقی از طریق مذاکره نشان داده است. این رویکرد به‌منظور کاهش فشارهای اقتصادی داخلی و دریافت امتیازات است، اما همچنین به دلیل موقعیت تازه ایران و تمایل آن برای اجتناب از درگیری نظامی با ایالات متحده و اسرائیل است.

با این حال، دیپلمات‌ها هشدار می‌دهند که در صورت شکست مذاکرات، ایران در مسیر رویارویی با غرب قرار دارد. قدرت‌های اروپایی که در دوره اول ترامپ با سیاست فشار حداکثری او مخالفت کرده بودند، اکنون از اقدامات ایران، از جمله گسترش فعالیت‌های هسته‌ای، همکاری‌های دفاعی با روسیه و بازداشت شهروندان غربی، خشمگین‌تر هستند.

با توجه به اینکه ایران اورانیوم را در سطوح بالا غنی‌سازی کرده است - و اکنون بیش از هر زمان دیگری به گریز هسته‌ای نزدیک است - دیپلمات‌ها ادعا می‌کنند که خواهان «اقدام» هستند، نه حرف.

بندهای «غروب» و مکانیسم ماشه

بندهای «غروب» در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ قرار است در ماه اکتبر منقضی شوند؛ امری که محدودیت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را لغو کرده و به‌نوعی پایان رسمی این توافق متوقف‌شده را اعلام خواهد کرد.

با نزدیک شدن به این تاریخ، این خطر برای ایران وجود دارد که قدرت‌های غربی فرآیند موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کنند؛ فرآیندی که به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل و افزایش انزوای بین‌المللی ایران منجر خواهد شد، مگر اینکه توافق جایگزینی حاصل شود.

در داخل ایران، اصلاح‌طلبان بحث‌های عمومی را برای اعمال فشار بر تصمیم‌گیرندگان آغاز کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که این ممکن است آخرین فرصت تهران برای جلوگیری از یک بحران باشد.

ایران آمریکا

حسین مرعشی، سیاستمدار ارشد اصلاح‌طلب، طی سخنرانی اخیر خود گفت: «پزشکیان فرصت دارد گام‌های مهمی برای ایران بردارد. اولین مأموریت او باید آغاز فصلی جدید در سیاست خارجی باشد. دیگر در لبنان، سوریه و عراق اهرم قدرت نداریم.»

اجتناب از مذاکره از موضع ضعف 

تحلیلگران ایرانی اما می‌گویند تهران نمی‌خواهد مذاکره از روی استیصال به نظر برسد.

یکی از مقامات در تهران گفت: «در حالی که در برابر فشار آمریکا مقاومت می‌کنیم، همچنین نشانه‌هایی از تمایل به مذاکره نشان خواهیم داد».

او افزود که ایران تلاش می‌کند اقداماتی که ممکن است واشنگتن را تحریک کند به حداقل برساند، حتی اگر در نهایت توافقی حاصل نشود.

این منبع اذعان کرد که حملات اسرائیل علیه ایران و محور مقاومت باعث شده است مقامات ایرانی درک خود از قدرت تهران در خاورمیانه را بازبینی کنند.

ابزارهایی برای تغییر میدان نبرد

اما این منبع افزود که ایران همچنان ابزارهایی برای «تغییر میدان نبرد» در اختیار دارد، ولی جزئیات بیشتری ارائه نکرد و افزود: «جمهوری اسلامی ضرباتی را متحمل شده، اما تغییر راهبردی در سیاست‌های داخلی و خارجی آن رخ نخواهد داد.» 

ولی نصر، استاد دانشگاه جانز هاپکینز نیز گفت: «ایرانی‌ها خود را آن‌گونه که تصویر می‌شود ضعیف نمی‌بینند. البته نقاط ضعفی وجود دارد که جای بحث ندارد. اما آن‌ها برآورد می‌کنند که اگر ترامپ مسیر دیپلماتیک را دنبال نکند، با محدودیت‌هایی مواجه خواهد شد و خطر درگیری نظامی که از کنترل آمریکا خارج شود، بسیار بالاست.»

ایران آمریکا

در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ و اجرای کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران، اقدام علیه نفتکش‌ها در خلیج فارس شدت یافت و حوثی‌ها به حمله موشکی و پهپادی به زیرساخت‌های نفتی عربستان در سال ۲۰۱۹ متهم شدند.

با این حال، ترامپ غیرقابل پیش‌بینی بودن خود را نیز نشان داد. در حالی که او در ابتدا تمایلی به اقدام نظامی نشان نمی‌داد، در سال ۲۰۲۰ دستور ترور سردار سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، را صادر کرده و برای مدتی کوتاه ایران و آمریکا را تا آستانه جنگ پیش برد.

احتمال توافق با ترامپ

برخی کارشناسان معتقدند که آسیب واردشده به محور مقاومت می‌تواند تهران را به سمت توافق با ترامپ سوق دهد تا تضمین‌های امنیتی برای عدم اقدام بلقوه اسرائیل به دست آورد. 

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه در مؤسسه چتم هاوس، تأکید کرد که تهران باید سریعاً ترامپ را به سمت توافق جذب کند تا از تشدید سیاست «فشار حداکثری» آمریکا و حملات بیشتر اسرائیل جلوگیری کند. 

او هشدار داد: «بدون ارائه امتیاز بزرگ‌تر، آن‌ها در معرض خطر دور سوم حملات اسرائیل قرار می‌گیرند که از حمایت این دولت آمریکا برخوردار خواهد بود.» 

وکیل در ادامه افزود: «در این مرحله مسئله بقا است، بقای اقتصادی و توانایی برای بازسازی مشروعیت و احیای جایگاه بین‌المللی».