چراغ سبز بانک مرکزی به تقاضای نقدینگی بانک‌ها

به گزارش اکوایران، بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی از عملیات بازار باز تا تاریخ 20 اسفند ماه، بانک‌ها در مجموع اعتباری بالاتر از 320 هزار میلیارد تومان درخواست کرده‌اند و برای نخستین بار از مهر ماه تا کنون،‌ بانک مرکزی با حدود 90 درصد از این درخواست‌ها موافقت کرده است. این در حالی است که بانک مرکزی از نیمه دوم سال به طور میانگین تنها با 80 درصد از درخواست‌ها موافقت کرده بود و این نسبت در برخی ماه‌ها تا 67 درصد نیز اُفت کرده بود.افزایش حجم تقاضا طی چندین حراج اخیر و مراجعه بیشتر بانک‌ها به بازارهای شبانه و بین‌بانکی، گویای کمبود نقدینگی در نظام بانکی است. در این هفته اما حجم درخواست‌ها تا حدودی نسبت به هفته گذشته کاهش یافت. البته این کاهش در حالی رخ داد که همچنان درخواست اعتبار بانک‌ها بالای 320 همت است. در مقابل، بانک مرکزی برخلاف رویه هفته‌های قبل این بار با رقم بالاتری از درخواست‌ها موافقت کرد. شدت گرفتن فعالیت در بازار باز در سال‌های قبل نیز سابقه داشته است.

چراغ سبز بانک مرکزی به بانک‌ها

همان‌گونه که افراد برای اخذ وام به بانک‌ها رجوع می‌کنند، بانک‌ها نیز به‌منظور تأمین مالی و دریافت اعتبار به بانک مرکزی مراجعه دارند. این فرایند در چارچوب عملیات بازار باز انجام می‌شود. در این سازوکار، بانک‌ها اوراق خود را نزد بانک مرکزی به گرو می‌گذارند و میزان اعتبار مورد نیازشان را اعلام می‌کنند. سپس بانک مرکزی مشخص می‌کند چه بخشی از این تقاضا را می‌پذیرد و بانک‌ها با چه نرخ سود و در چه سررسیدی ملزم به بازخرید اوراق خواهند بود.

طبق گزارش جدید بانک مرکزی از عملیات بازار باز منتهی به 20 اسفند ماه، 23 بانک در مجموع 320 هزار و 520 میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که نسبت به هفته پیشین، تقریبا 3 همت کاهش یافته است. در همین هفته، بانک مرکزی با 290 هزار میلیارد تومان از این سفارش‌ها موافقت کرده در حالی که در هفته‌ گذشته این رقم 260 همت بود. همچنین، نسبت قبولی به کل درخواست‌ها که در هفته‌های پیش حدود 80 درصد بود، اکنون به 90.5 درصد رسیده است. در ماه‌های اخیر، این نسبت غالباً در محدوده 70 درصد قرار داشت و از اواخر تابستان به بعد، بانک مرکزی از تأیید همه درخواست‌های اعتباری بانک‌ها خودداری می‌کرد.

برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که علت اصلی این رویکرد بانک مرکزی، کاهش شدت سیاست پولی انبساطی برای مهار نقدینگی و تورم است. هنگامی که بانک‌ها نتوانند به‌طور کامل نیازهای مالی خود را از بانک مرکزی تأمین کنند، به شبکه بانکی رجوع می‌کنند. 

در حراج این هفته، سررسید اعتبارها هفت‌روزه بود و بانک‌های دریافت‌کننده اعتبار می‌بایست طی شش روز بدهی خود را تسویه کنند. این تسویه از طریق بازخرید اوراقی که نزد بانک مرکزی به گرو گذاشته‌اند، با نرخ سود سالانه ۲۳ درصد انجام می‌شود. این فرآیند گروگذاری اوراق و بازخرید آن در نظام بانکی با نام «ریپو» شناخته می‌شود. به بیان دیگر، بانک‌ها در ابتدا اوراق خود را با قیمت و نرخ تعیین‌شده توسط بانک مرکزی به این نهاد می‌فروشند و در مقابل، اعتبار دریافت می‌کنند اما متعهد هستند در پایان هفت روز، این اوراق را با نرخ سالانه ۲۳ درصد دوباره از بانک مرکزی بازخرید کنند.

تا بیستم اسفندماه، 262.15 همت از توافقات بازخرید گذشته سررسید شده و ارزش مانده توافق سررسیدنشده به 290 همت رسیده است.

فعالیت بانک‌ها در بازار شبانه

یکی‌دیگر از ابزارهای بانک مرکزی برای مدیریت نیاز مالی بانک‌ها، بازار قاعده‌مند یا بازار شبانه است. نرخ بهره در این بازار ۲۴ درصد در نظر گرفته شده و بانک‌ها موظف‌اند اوراق خود را به گرو بگذارند و طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت، آن‌ها را با نرخ سود تعیین‌شده بازخرید کنند.

طی هفت روز منتهی به 20 اسفند ماه، به طور میانگین روزانه بین 47 تا 58 همت اعتبارگیری در این بازار صورت گرفته است. به گفته برخی تحلیلگران، این سطح قابل توجه از اعتبارگیری در بازار شبانه، تأییدی بر کسری نقدینگی بانک‌هاست، چرا که بازار شبانه نیز یکی از مسیرهای تأمین مالی بانک‌ها در شبکه بانکی به حساب می‌آید.

در روز 14 اسفند، 5 بانک در مجموع 48.3 هزار میلیارد تومان اعتبار قاعده‌مند دریافت کردند و در پایان این روز، سررسید 45 هزار و 970 میلیارد تومان از این اعتبارات فرا رسید. طی روزهای هجدهم تا بیستم اسفند نیز این فرایند ادامه داشته اما سطح آن تا 58 همت نیز در برخی روزها افزایش یافته است. در آخرین روز، 47.5 همت اعتبارگیری قاعده‌مند صورت گرفته و 50.28 همت از اعتبارات قبلی سررسید شده است.