موج وحشت در اروپا؛ تصمیم بی‌سابقه پوتین و شکستن قواعد نانوشته جنگ سرد

به گزارش اکوایران، در روز پنجشنبه، روسیه یک موشک بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را پرتاب کرد که جدیدترین تشدید تنش‌ها در جنگ اوکراین است. این اقدام همچنین نقطه‌عطفی تعیین‌کننده و احتمالاً خطرناک در رویارویی مسکو با غرب به شمار می‌رود.

به نوشته سی‌ان‌ان، حمله پنجشنبه روسیه به اوکراین که با موشک بالستیک چندکلاهکه انجام گرفت، انحرافی آشکار از دهه‌ها دکترین بازدارندگی دوران جنگ سرد است. موشک‌های بالستیک با کلاهک‌های متعدد که به نام «کلاهک بازگشتی هدف‌گیری مستقل چندگانه» یا MIRV شناخته می‌شوند، تاکنون هرگز برای ضربه‌زدن به دشمن مورد استفاده قرار نگرفته‌اند.

هانس کریستِنسِن، مدیر پروژه اطلاعات هسته‌ای در فدراسیون دانشمندان آمریکایی گفت: «تا جایی که من می‌دانم، این اولین باری است که موشک‌های MIRV در نبرد استفاده می‌شوند».

موشک‌های بالستیک اساس بازدارندگی بوده‌اند و در عصر هسته‌ای، «نابودی متقابل تضمین‌شده» یا MAD را به همراه داشتند. تفکر پشت دکترین MAD این بوده که اگر حتی چند موشک از یک حمله هسته‌ای اولیه جان سالم به در ببرند، باز هم نیروی کافی در زرادخانه دشمن باقی خواهد ماند تا چندین شهر بزرگ کشور مهاجم را نابود کند، بنابراین اطمینان حاصل می‌شود که هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند از عواقب اقدامات هسته‌ای فرار کنند. در این چهارچوب، موشک‌های بالستیک مراقبند تا تسلیحات هسته‌ای از روی عصبانیت به کار گرفته نشوند.

اما تحلیلگران، از جمله کریستنس، معتقدند موشک‌های MIRV می‌توانند به جای بازدارندگی، حمله اولیه را تحریک کنند. کریستنسن و مت کوردا، همکارش در فدراسیون دانشمندان آمریکایی قائلند ظرفیت ویرانگر بالای موشک‌های MIRV به این معناست که آن‌ها هم سلاح‌های احتمالی برای حمله اولیه و هم هدف‌های اولیه برای حمله به شمار می‌آیند؛ زیرا نابودکردن این موشک‌ها پیش از پرتاب، آسان‌تر از سرنگون‌کردن آن‌ها زمانی است که با سرعت فراصوت به سمت اهدافشان در پروازند.

طبق گزارش اخیر اتحادیه دانشمندان دغدغه‌مند، یک سازمان غیرانتفاعی حامی علم در ایالات متحده، این وضعیت سناریویی شبیه به «یا استفاده کن یا از دستش بده» ایجاد می‌کند که انگیزه‌ای برای حمله اولیه در دوران بحران است. این گزارش می‌گوید: «در غیر این صورت، حمله اولیه‌ای که موشک‌های MIRV یک کشور را نابود کند، توانایی آن کشور برای پاسخگویی تضعیف را خواهد کرد».

ویدئوهای حمله پنجشنبه روسیه نشان دادند که کلاهک‌های متعدد در زوایای مختلف به هدف اصابت می‌کنند و رهگیری هر کلاهک به یک پرتابه ضدموشکی نیاز دارد که حتی برای بهترین سیستم‌های دفاع هوایی هم چالش‌برانگیز است.

اگرچه کلاهک‌هایی که روز پنجشنبه بر شهر دنیپروی اوکراین افتادند هسته‌ای نبودند، استفاده از آن‌ها در عملیات‌های نظامی متعارف قطعاً عدم‌قطعیت‌های جدیدی در جهانی که پیش از این نیز نگران بوده، ایجاد خواهد کرد.

مهم‌تر اینکه روسیه پیش از استفاده از موشک مذکور به ایالات متحده اطلاع داده بود. اما حتی علی‌رغم هشدار پیشین، هرگونه حمله بعدی روسیه به ترس اروپایی‌ها دامن زده، به طوری که بسیاری این سؤال را مطرح کرده‌اند: آیا بازدارندگی به پایان رسیده است؟

جهان MIRVها

فقط روسیه و ایالات متحده از فناوری MIRV برخوردار نبوده و موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای چین هم دارای این فناوری هستند. مدت‌هاست که بریتانیا و فرانسه نیز در موشک‌های بالستیک زیردریایی‌های خود از فناوری MIRV استفاده می‌کنند.

و بازیگران جدیدی هم پا به عرصه MIRV گذاشته‌اند. طبق گزارش‌ها، پاکستان در سال ۲۰۱۷ موشکی با کلاهک‌های متعدد آزمایش کرد و در اوایل امسال نیز هند گفت که آزمایش موفقیت‌آمیز یک موشک بالستیک قاره‌پیما با فناوری MIRV را انجام داده است.

تحلیلگران بیشتر نگران MIRVهای مستقر در زمین هستند تا آن‌هایی که در زیردریایی‌ها مستقرند. دلیل نگرانیشان این است که زیردریایی‌ها پنهان‌کار بوده و شناسایی آن‌ها دشوار است. موشک‌های مستقر در زمین، به ویژه آن‌هایی که در سیلوهای ثابت قرار دارند، راحت‌تر شناسایی می‌شوند و بنابراین هدف‌های جذاب‌تری به شمار می‌روند.

در گزارش ماه مارس خود، کریستنسن و کوردا درباره خطرات گسترش باشگاه دارندگان MIRVها نوشته و آن را «نشانه‌ای از یک روند نگران‌کننده بزرگتر در زرادخانه‌های هسته‌ای جهانی» و «مسابقه تسلیحات هسته‌ای نوظهور» خواندند. آن‌ها نوشتند که اعلام موفقیت آزمایش MIRV هند در همان ماه تنها یکی از علائم هشداردهنده بود.

کریستنسن و کوردا نوشتند: «این روند پس از استقرار MIRVها در برخی از موشک‌های DF-5 چین، تلاش پاکستان برای ادغام MIRV در موشک میان‌برد Ababeel، احتمالاً استفاده این فناوری توسط کره شمالی و تصمیم بریتانیا برای افزایش ذخایر هسته‌ای خود به منظور قرار دادن کلاهک‌های بیشتر روی موشک‌های پرتاب‌شده از زیردریایی‌هایش، آغاز شده است».

آن‌ها استدلال می‌کنند که تعداد بیشتر کلاهک‌های MIRV در زرادخانه‌های کشورهای مختلف «ثبات بحران را به طور چشمگیری کاهش خواهد داد، زیرا به رهبران انگیزه می‌دهد تا سلاح‌های هسته‌ای خود را در دوران بحران، سریع‌تر پرتاب کنند».

آن‌ها افزودند: «دنیایی که در آن تقریباً تمام کشورهای دارای سلاح هسته‌ای قابلیت MIRV قابل توجهی را مستقر کنند، به مراتب خطرناک‌تر از وضعیت ژئوپلیتیکی کنونی ماست».