نویسنده و مترجم
پاول کروگمن، اقتصاددان مشهور و برندۀ جایزۀ نوبل اقتصاد، در کتاب درسی که برای آموزش مباحث پایهای اقتصاد به دانشجویان نوشته است، چند مصداق را برای شکست بازار ذکر کرده و آنها را دستهبندی میکند. ما در اینجا و در رابطه با نقد سیاست صنعتی به یکی از مصادیق مورد نظر او اشاره میکنیم: معضل سواریِ مجانی.
اجرای سیاست صنعتی مستلزم برقراری تعدادی پیششرط نهادی است که مهمترین آن اقتدارگرایی سیاسی و تمرکز امور در دست یک دولت است؛ چراکه پیشفرض آن این است که عرضه و تقاضا در بازار بهتنهایی کافی نیست.
امروز مصادف با ۲۹ آگست سالروز تولد جان لاک فیلسوف انگلیسی است. جان لاک از جمله بنیانگذاران اصلی آن دستگاه اندیشۀ اجتماعی بود که بعدها لیبرالیسم خوانده شد. از این جنبه میتوان او را نیز همچون دانشمند معاصر و هممیهنش یعنی آیزاک نیوتون «دانشمند» توصیف کرد.
در مورد بخش بزرگی از مشکلات موجود در جوامع بهترین کاری که یک دولت میتواند انجام دهد این است که هیچ کاری انجام ندهد و کارهایی را هم که تاکنون انجام میداده است متوقف کند.
لازمۀ مواجهۀ مدرن با تاریخچۀ یک کشمکش بررسی آن کشمکش از نظرگاه تمام طرفهای درگیر در آن است. اینکه مورخ بهعنوان یک انسان نسبت به بعضی از طرفهای درگیر همدلی داشته باشد امری اجتنابناپذیر است. بااینوجود مورخ باید بکوشد خود را بهجای طرفهایی بگذارد که لزوماً با آنان همدلی ندارد و یکبار دیگر رویدادها را از منظر آنها و با استدلالهای خاص آنها مورد ارزیابی قرار دهد.
جامعهشناسی میخواهد الگوهای تازه از روابط اجتماعی و نهادهای برخاسته از این الگوها را درک کند. جامعهشناسی برای انجام چنین کاری نیاز به این دارد که به درکی از علت پیدایش آنچه «جامعۀ مدرن» میخواند دست یابد. چرا در تاریخ چند دههزارسالۀ نوع بشر ناگهان در حوالی سال ۱۸۰۰ میلادی سروکلۀ چنین جوامعی پیدا شد؟
عدم شناخت سرمایهداری و رویکرد نادرست نسبت به آن جامعهشناسان را در انجام پروژۀ پژوهشی اصلی خودشان که همانا شناخت الگوهای نوپدید روابط اجتماعی در جوامع صنعتی و نهادهای ناشی از این الگوهاست با شکست روبهرو میکند. جامعهشناس و انسانشناس نیاز ضروری به درک عمیق نظریۀ اقتصادی و فاصله گرفتن از هیاهوی سوسیالیستها دارد.
اهالی علوم اجتماعی بیش از یکصد سال است که از خلال مقایسۀ پیشکش و مبادله امید دارند آلترناتیوی را برای اقتصاد مبادلهمحور کاپیتالیستی بیابند. پرسشی که ظاهراً هیچگاه برایشان مطرح نشده این است که چه کسی در اقتصاد کاپیتالیستی مانع ردوبدل کردن پیشکش میان افراد میشود؟
در ایران دولتی و بوروکراتیک بودن بیشازحد امر آموزش - از دورۀ پیشدبستانی تا پسادکتری - باعث شده است که منطق حاکم بر طبقهبندی علوم بیش از آنکه به تاریخچۀ مختص این حوزهها و همکاریها و کشمکشهای درونی میان فعالین آنها بستگی داشته باشد، بهسادگی امور بوروکراتیک و مسائل اداری ربط پیدا کند.
