اکونومیست: از اپل تا استارباکس، رؤیای چینی غول‌های آمریکایی در حال مرگ است

شرایط برای شرکت‌های خارجی در چین هرگز به این خوبی به نظر نبوده‌اند؛ حداقل به گفته شورای ترویج تجارت بین‌المللی این کشور. این نهاد، که زیر نظر وزارت بازرگانی فعالیت می‌کند، مدعی است که ۹۰ درصد از شرکت‌های خارجی، تجربه خود در چین را رضایت‌بخش یا بهتر ارزیابی می‌کنند.

بر اساس یک نظرسنجی اخیر از سوی این شورا، شرکت‌های خارجی معتقدند اقتصاد قوی است، بازارهای محلی جذاب هستند و چشم‌انداز آن‌ها روشن است. پس از چند سال انزوا بابت همه‌گیری کووید-۱۹، دولت چین اصرار دارد که این کشور دوباره برای تجارت باز است و اصلاحاتی که انجام داده زندگی را برای شرکت‌های خارجی آسان‌تر کرده است.

مدیران شرکت‌های آمریکایی چه می‌گویند؟

[اما] مدیران این شرکت‌ها با شک و تردید به این ادعاها نگاه می‌کنند. بسیاری از آن‌ها اکنون برای توجیه سرمایه‌گذاری در این کشور با مشکل مواجه‌اند و بیشتر به کاهش کارکنانشان در آنجا فکر می‌کنند.

در نظرسنجی اخیر اتاق بازرگانی آمریکا در شانگهای، کمتر از نیمی از پاسخ‌دهندگان نسبت به چشم‌انداز کسب‌وکار خود در چین در پنج سال آینده خوش‌بین بودند؛ [آماری] که تا به حال چنین پایین نبوده است.

در ۴ دسامبر، مری بارا، مدیرعامل جنرال موتورز، اعلام کرد که این شرکت آمریکایی ارزش سرمایه‌گذاری‌های مشترک خود در چین را بیش از ۵ میلیارد دلار کاهش خواهد داد و کارخانه‌هایی را در این کشور تعطیل خواهد کرد. بسیاری از شرکت‌های آمریکایی و اروپایی که زمانی در چین کسب‌وکارهای پررونقی داشتند، شاهد عقب رفتن وضعیت هستند.

در دهه‌های اخیر، مدیران غربی به چین نه تنها به‌عنوان مکانی برای تولید ارزان، بلکه به‌عنوان بازاری وسیع و رو‌به‌رشد نگاه می‌کردند. بر اساس تحلیل ما، فروش شرکت‌های آمریکایی و اروپایی فهرست‌شده در چین که اطلاعات خود را منتشر می‌کنند، در سال ۲۰۲۱ با رقم۶۷۰ میلیارد دلار به اوج خود رسید و ۱۵ درصد از کل درآمد آن‌ها را تشکیل داد.

از آن زمان اوضاع رو‌به‌وخامت گذاشته است. سال گذشته، فروش به ۶۵۰ میلیارد دلار کاهش یافت و سهم آن از کل درآمد به ۱۴ درصد رسید. امسال نیز هیچ نشانه‌ای از بهبود دیده نمی‌شود. تقریباً نیمی از شرکت‌هایی که فروش سه‌ماهه خود در چین را گزارش می‌دهند، در دوره اخیر شاهد کاهش فروش خود نسبت به سال گذشته بوده‌اند.

شرکت‌هایی که با کاهش فروش در چین مواجه‌اند، از اپل، غول فناوری، و فولکس‌واگن، خودروساز تا استارباکس، زنجیره قهوه و ال‌وی‌ام‌اچ، شرکت لوکس چندملیتی را شامل می‌شوند. رئیس منطقه‌ای یکی از شرکت‌های جهانی گلایه می‌کند «در این مرحله [تا به الان]، باید از این بحران عبور می‌کردیم».

مدیر دیگری نیز ابراز تاسف می‌کند که به‌نظر دوران رشد سریع در چین برای شرکت او گذشته است. اگرچه برخی از شرکت‌های غربی مانند الی لیلی، تولیدکننده دارو و والمارت، غول خرده‌فروشی، همچنان به رشد خود در این کشور ادامه می‌دهند، اما تعداد آن‌ها پیوسته در حال کاهش است.

بحران مسکن چین و تاثیرش بر خریداران

یکی از دلایل این وضعیت، رکود اقتصادی چین است. بحران مسکن باعث کاهش شدید قیمت املاک در سراسر کشور شده و مصرف‌کنندگان را به کاهش هزینه‌های خود واداشته است. دولت مرکزی در ماه سپتامبر اعلام کرد که هر کاری لازم باشد برای تحریک اقتصاد انجام خواهد داد.

اما پس از ماه‌ها اعلام برنامه‌های پراکنده، اوضاع چندان بهبود نیافته است. فروش املاک همچنان در مقایسه با سال گذشته در حال کاهش است و احتمالاً تا سال ۲۰۲۵ به همین روند ادامه خواهد داد. با وجود وعده‌های دولت برای تحریک مصرف، شاخص‌های تقاضا پایین است.

بو ژنگ‌یوان از پلنوم، یک شرکت مشاور در پکن، می‌گوید فشارهای کاهش قیمت به همه شرکت‌های حاضر در چین آسیب می‌زند، نه فقط به شرکت‌های خارجی. تا پایان ماه اکتبر، ۲۷ درصد از شرکت‌های صنعتی چینی در حال زیان‌دهی بودند.

مازاد عرضه در صنایع مختلف، از خودروهای برقی تا مصالح ساختمانی، به جنگ‌های قیمتی شدید منجر شده است. خانم بارا، مدیرعامل جنرال موتورز، «رقابت تا پایین‌ترین سطح» را دلیل مشکلات این شرکت برای درآمدزایی در چین دانسته است.

دست بالا با رقبای داخلی

با این حال، شرکت‌های غربی همچنین از رقبای چینی هم شکست می‌خورند. استارباکس سهم بازار خود را به لاکین کافی، یک رقیب محلی ارزان‌تر، واگذار کرده است که در ماه سپتامبر ۲۱ هزار شعبه در چین داشت، یعنی تقریباً سه برابر تعداد شعبه‌های استارباکس در این کشور و بیشتر از ۱۳ هزار شعبه‌اش در سال قبل.

برایان نیکول، مدیر جدید استارباکس، در ماه اکتبر به سرمایه‌گذاران گفت که این شرکت با رقابت «شدید» در چین مواجه است و گزارش شده که احتمالاً در حال بررسی فروش بخشی از کسب‌وکار خود در این کشور به یک شریک محلی است.

در بسیاری از صنایع، شرکت‌های غربی دیگر از برتری فناوری‌ای که پیش‌تر بر رقبای چینی داشتند، برخوردار نیستند. تولیدکنندگان چینی روبات‌های صنعتی اکنون تقریباً نیمی از بازار محلی را تامین می‌کنند، که بالاتر سهم از کمتر از یک‌سومشان در سال ۲۰۲۰ است.

مشکلات اپل در این کشور با عرضه گوشی‌های هوشمند جدید و جذاب هوآوی، از جمله سری Mate 70 که در ۲۶ نوامبر معرفی شد، تشدید شده است. خودروهای برقی تولیدشده توسط بی‌وای‌دی، اِن‌آی‌اُ و دیگر خودروسازان چینی نه تنها بسیار ارزان‌تر از خودروهای غربی هستند، بلکه مملو از فناوری هوشمندی هستند که مصرف‌کنندگان محلی خواستار آن‌اند.

زمانی که بازار چین همچنان با سرعت در حال رشد بود، شرکت‌های غربی توانستند فروش خود را در این کشور افزایش دهند حتی با وجود کاهش سهم خود. اکنون دیگر چنین امکانی ندارند.

مولفه دیگری که شرکت‌های آمریکایی را در فشار گذاشته

اگر همه این مشکلات هنوز هم کافی نیستند باید گفت که شرکت‌های غربی همچنین به قربانیان رقابت بین دولت‌های خود و چین تبدیل شده‌اند. در ۲ دسامبر، آمریکا محدودیت‌های جدیدی بر فروش ابزارهای ساخت تراشه به برخی شرکت‌های چینی و همچنین بر تراشه‌های حافظه پهنای باند بالا، اعمال کرد.

این امر به تولیدکنندگان آمریکایی تجهیزات نیمه‌هادی مانند اپلاید متریالز، لم ریسرچ، کِی‌اِل‌اِی و همچنین اِی‌اس‌ام‌ال، یک سازنده هلندی ابزارهای لیتوگرافی پیشرفته، آسیب خواهد زد. دیگر کسب‌وکارهای تراشه‌سازی غربی نیز ممکن است دچار زیان شوند. پس از این اعلام، چهار انجمن صنعتی چینی خواستار کاهش خرید تراشه‌های آمریکایی شدند.

شرکت‌های فعال در صنایع حساس مانند ساخت تراشه با خطرات مرتبط با فروش خود در چین آشنا هستند. اما به نظر می‌رسد فهرست صنایعی که در معرض تنش‌های ژئوپلیتیکی قرار دارند، در حال افزایش است. پس از اینکه چین، ظاهراً برای تلافی تعرفه‌های اتحادیه اروپا بر خودروهای برقی چینی اعلام کرد اقدامات ضدقیمت‌شکنی علیه نوشیدنی برندی وضع خواهد کرد، سهام تولیدکنندگان برندی اروپایی مانند ری مای کوینتریو  و پرنود ریکارد در ماه اکتبر کاهش یافت.

در ۲ دسامبر، بنیان‌گذار یونیکلو، خرده‌فروش ژاپنی پوشاک، با خشم کاربران اینترنتی چینی مواجه شد چرا که گفت این شرکت از پنبه منطقه سین‌کیانگ استفاده نمی‌کند، منطقه‌ای که با اتهامات کار اجباری روبرو است. وزارت بازرگانی چین ممکن است به زودی محدودیت‌هایی بر عملیات محلی پی‌وی‌اچ، مالک آمریکایی برندهای تامی هیلفیگر و کالوین کلاین، اعمال کند زیرا این شرکت از قانونی آمریکایی منع استفاده از پنبه این منطقه تبعیت می‌کند.

اگر دونالد ترامپ تهدید خود برای افزایش تعرفه‌ها بر کالاهای چینی را عملی کند، شی جین‌پینگ ممکن است در واکنش شرایط شرایط را برای شرکت‌های آمریکایی سخت‌تر کند. اندرو پولک از تریویوم چاینا، یک شرکت مشاور، می‌گوید شرکت‌های خارجی در چین در میانه یک کشمکش ژئوپلیتیکی خطرناک گرفتار شده‌اند. مشکلات آن‌ها به این زودی‌ها پایان نخواهد یافت.