رونمایی از گزینه‌های روی میز پوتین پس از پایان قرارداد انتقال گاز/ مسکو دست به دامن پکن شد

به گزارش اکوایران، پس از آنکه اوکراین خط لوله انتقال گاز روسیه را مسدود کرد، ولادیمیر پوتین بخشی از درآمدهای خود را از دست داد، اما مسکو توانسته است جایگزین‌هایی برای انتقال گاز خود پیدا کند که احتمالا از عواقب تحریم‌های اقتصادی شدید در امان خواهد ماند.

به نوشته بلومبرگ، روسیه قصد دارد صادرات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) را گسترش دهد، در حالیکه گاز خط لوله خود را به‌سوی خریداران دیگر نظیر چین سرازیر کند.

پوتین در جریان کنفرانس مطبوعاتی سالانه خود در 19 دسامبر (29 آذر) اعلام کرد: «به افزایش سهم خود در بازار جهانی ال‌ان‌جی ادامه می‌دهیم، حتی اگر تحریم‌ها توقف رشد آن را هدف بگیرند.»

رئیس‌جمهور روسیه همچنین اعلام کرد غول گازی این کشور یعنی شرکت گازپروم، با پایان انتقال گاز از طریق خط لوله اوکراین، آسیب نخواهد دید.

با وجود درخواست‌ها برای ممنوعیت دریافت این عرضه‌ها از سوی مسکو، اروپا در حال خریداری میزان قابل توجه و بی‌سابقه‌ای از ال‌ان‌جی روسیه است و این خریدها عمدتا از کارخانه گاز طبیعی مایع یامال که توسط شرکت نوواتک اداره می‌شود، انجام شده است.

حجم عرضه ال‌ان‌جی از میزانی که روسیه پیش از 1 ژانویه (12 دی) از طریق خط لوله گاز اوکراین صادر می‌کرد، عبور کرده است. کی‌یف از ابتدای سال 2025، اجازه ادامه انتقال گاز روسیه از خاک این کشور را نداد تا یک مسیر پنج‌دهه‌ای انتقال گاز از خاک اوکراین بسته شود.

وضعیت یادشده این موضوع را برجسته می‌کند که برای اروپا چقدر دشوار است روابط خود با روسیه را قطع کند، آن هم با توجه به اینکه مسکو در یک دهه اخیر خود را به‌عنوان یک تأمین‌کننده اصلی کامودیتی برای قاره سبز تثبیت کرده است. این وضعیت همچنین به برجسته‌سازی این موضوع می‌پردازد که کرملین چگونه پس از حمله فوریه 2022 مجبور شده است به تغییر شبکه تجارت خود اقدام کند. با این حال مسکو نشان داده است حتی زمانی که یک مسیر بازار بسته می‌شود، اغلب مسیرهای قابل استفاده دیگری برای روسیه وجود دارد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد مجموع صادرات ال‌ان‌جی روسیه در سال گذشته میلادی به یک رکورد جدید دست یافت. پیش از حمله، روسیه در هر سال حدود 155 میلیارد متر مکعب گاز خط لوله را به اروپا می‌فروخت. در سال 2024، این کشور حدود 30 میلیارد متر مکعب گاز را به این منطقه صادر کرد که بیش از نیمی از آن از طریق اوکراین به کشورهای مقصد می‌رسید.

تاتیانا اورلووا، اقتصاددان آکسفورد اکونومیکس، اعلام کرده است: «از آنجایی که اکنون عمده جریان گاز خط لوله روسیه به اروپا متوقف شده است، توقف انتقال گاز از طریق خط لوله اوکراین تأثیر چندانی بر اقتصاد روسیه نخواهد داشت.»

او ادامه داد: «اروپا همچنان به گاز روسیه نیاز خواهد داشت، چراکه تمام تلاش‌هایش برای قطع وابستگی به حامل‌های انرژی این کشور موفق نبوده‌اند. قاره سبز احتمالا ال‌ان‌جی بیشتری از روسیه خریداری خواهد کرد تا افت واردات گاز طبیعی از طریق خط لوله را جبران کند.»

شرکت گازپروم توانست در سال 2024 میلادی حدود 6 میلیارد دلار گاز را از طریق خط لوله اوکراین به اروپا بفروشد. با این حال، عمده اقتصاددانان و محققان پیش‌بینی می‌کنند به پایان رسیدن این درآمد برای کرملین، اثر اندکی بر اقتصاد روسیه خواهد داشت. تخمین‌های مختلف کارشناسان نشان می‌دهد روسیه به دلیل این اتفاق، 0.2 درصد تا 0.3 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را از دست می‌دهد.  

دیوید آکسلی، اقتصاددان کپیتال اکونومیکس، هفته گذشته در یادداشتی گفت: «این ارقام بسیار کوچک‌تر از آن هستند که بتوانند تأمین مالی ماشین جنگی پوتین را کاهش دهند. برای مقایسه، اوکراین با پایان دریافت هزینه‌های ترانزیت گاز روسیه، حدود نیم درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از دست می‌دهد.»

طبق تخمین‌های این اقتصاددان، اسلواکی که به‌شدت به گاز روسیه وابسته است و هزینه‌های ترانزیت گاز را نیز دریافت می‌کرد، در مسیر از دست دادن 0.3 درصد از GDP خود است.

علاوه بر فروش ال‌ان‌جی، روسیه گزینه‌های خط لوله دیگری برای انتقال گاز خود دارد که به این کشور کمک خواهد کرد به جبران زیان خط لوله اوکراین بپردازد.

پیش‌بینی شده است عرضه به چین که در حال سبقت از اروپا به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار گاز خط لوله روسیه است، در سال 2024 به رکورد 31 میلیارد متر مکعب رسیده باشد. این میزان از عرضه در مسیر افزایش به 38 میلیارد متر مکعب در سال 2025 است، چراکه خط لوله پاور آو سیبری روسیه به بالاترین ظرفیت خود دست یافته است.

طبق تخمین‌های سرگئی واکولنکو، محقق بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، این اتفاق نیمی از حجم از دست‌رفته انتقال گاز از طریق اوکراین را جبران می‌کند.

گازپروم ممکن است فروش بیشتری از طریق ترک‌استریم، خط لوله گاز مستقیم میان روسیه و ترکیه در زیر دریای سیاه انجام دهد. ترک‌استریم همچنین به تأمین گاز برخی مشتریان اروپایی کمک خواهد کرد. سرگئی واکولنکو تخمین زده است گازپروم در سال 2025 می‌تواند از طریق ترک‌استریم، 25 میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه و 15 میلیارد متر مکعب دیگر به اروپا بفروشد.

روسیه برنامه دارد گاز خود را به‌سوی برخی کشورهای آسیای مرکزی هدایت کند و خواهان آن است تا ظرفیت یک خط لوله گاز دوران شوروی از روسیه به ازبکستان از طریق قزاقستان را افزایش دهد.

سرگئی مارکوف، یک مشاور سیاسی نزدیک به کرمیلن، گفته است: «از نظر سیاسی، مسئله گاز نشان‌دهنده این است که پوتین یک فرد مطرود نیست.»

او با اشاره به سفر غیرمنتظره رابرت فیکو، نخست‌وزیر اسلواکی، به مسکو در 23 دسامبر (3 دی) برای بحث درباره مسئله گاز و موضوعات دیگر، افزود: «برای مسکو بسیار اهمیت دارد که محاصره دیپلماتیک برای دومین‌بار شکسته می‌شود.»

پس از سفر ماه جولای ویکتور اوربان - ‌نخست‌وزیر مجارستان - به مسکو، نخست‌وزیر اسلواکی دومین رهبر اروپایی محسوب می‌شود که پس از آغاز جنگ اوکراین از روسیه بازدید کرده است.

پوتین در ماه گذشته میلادی اعلام کرد روسیه آماده است به اروپا گاز عرضه کند، اما هشدار داد که دستیابی به هرگونه توافق جدید پیچیده خواهد بود، حتی با توجه به افزایش قیمت گاز به دلیل عرضه محدودتر که اروپا با آن مواجه است.

با این حال، برنامه‌های روسیه برای گاز خط لوله و گاز طبیعی مایع ممکن است با چالش‌های خاص خود مواجه شوند. در حالیکه روسیه قصد دارد طی دو سال صادرات از طریق یک خط دوم به چین را آغاز کند، مذاکرات برای یک خط لوله سوم به دلیل اختلافات درباره شرایط متوقف شده است.

روسیه در تلاش است تا صادرات ال‌ان‌جی را از 33 میلیون تن در سال گذشته به 100 میلیون تن در سال 2035 برساند، اما تحریم‌های غربی بر تمامی پروژه‌های کلیدی آینده و ناوگان تانکرهای ال‌ان‌جی، این هدف را پیچیده کرده است.

کلودیو استویر، مشاور انرژی و استاد موسسه IHRDC در بوستون، گفت: «چشم‌انداز گاز طبیعی و ال‌ان‌جی برای روسیه در سه سال گذشته به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. اکنون که روسیه باید برای پیدا کردن مشتریان دورتر تلاش کند و با خریدارانی که به قیمت حساس‌تر هستند، کار کند، این صنعت به سرمایه‌گذاری و تلاش بسیار بیشتری برای این کسب‌وکار که کمتر سودآور است، نیاز دارد.»

تحریم‌ها تاکنون اهداف رشد گاز طبیعی مایع روسیه را متوقف کرده‌اند. پروژه جدید شرکت نوواتک، Arctic LNG 2، سال گذشته توانست صادرات محدودی را آغاز کند، اما تحریم‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده و متحدانش دسترسی این کارخانه به تانکرهای یخ‌شکن موردنیاز برای ناوبری در آب‌های سرد شمالی را محدود کرد و باعث شد خریداران خارجی برای خرید این محموله‌ها تردید کنند.

در سال 2025، تمرکز بر تصمیم‌گیری‌های دونالد ترامپ درباره تحریم‌های روسیه خواهد بود. وضعیت با جاه‌طلبی‌های خود آمریکا برای تأمین ال‌ان‌جی بیشتر به اروپا پیچیده‌تر می‌شود.

ممنوعیت انتقال محموله‌های گاز طبیعی مایع یامال در بنادر اروپایی نیز می‌تواند لجستیک تأمین روسیه به آسیا را در زمانی که مسیر دریای شمال بسته است، دشوارتر کند، اما تحریم‌ها ممکن است باعث شوند بخش بیشتری از این عرضه به جای آسیا، به اروپا ارسال شود.