سکوت شبانه بانک مرکزی شکست

به گزارش اکوایران، چند هفته است که فعالیت بانک مرکزی در عملیات بازار باز به شدت افزایش یافته به طوری که هر هفته بیش از 100 هزار میلیارد تومان جهت تامین نقدینگی بانک‌ها در بازار باز تزریق می‌شود.

در شرایطی که بانک‌ها با کسری نقدینگی روبه‌رو هستند، با توجه به وجود شرایط تورمی و افزایش نیاز به سرمایه در گردش بنگاه‌ها، بانک مرکزی فعالیت در بازار باز را گسترش داده تا بتواند نرخ بهره را کنترل کرده و به نوعی کسری نقدینگی در بانک ها را مدیریت کند. این در حالی است که البته به عقیده برخی کارشناسان این نحوه تامین نقدینگی کاملا بی‌خطر نیست و ممکن است با رسوب پول در بانک ها همراه شده و به تورم دامن بزند. 

عملیات بازار باز: مرکز توجه بانک مرکزی

عملیات بازار باز یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های سازمان پولی کشور یعنی بانک مرکزی است. در عملیات بازار باز بانک مرکزی با هدف تامین تقاضای نقدینگی بانک‌ها اقدام به بازخرید(ریپو) کردن اوراق بهادار بانک‌ها می‌کند، به عبارت دیگر ابتدای قرارداد اوراق بهادارشان را خریداری می‌کند و بانک‌ها تعهد می‌دهند که در زمان سررسید، اوراقی که به بانک مرکزی فروخته بودند را دوباره بخرند. 

ارزش سفارش‌های بازخرید شده توسط بانک مرکزی در هفته منتهی به تاریخ 9 مرداد 1402 رقمی در حدود 120 همت بوده است. این رقم نسبت به هفته‌های گذشته کاهشی جزئی پیدا کرده اما هنوز به میزان قابل توجهی بزرگ است.  

این سازوکار به این دلیل طراحی شده که اولا تقاضای نقدینگی از راه‌های غیر از چاپ پول انجام شود، دوما معاملات بانک ها در  بازار بین بانکی یا همان بازار شبانه کنترل شود. 

شروع مجدد عملیات بازار شبانه 

بازار شبانه نوعی بازار است که در آن بانک‌ها برای کوتاه مدت(24 ساعت) به یکدیگر قرض می‌دهند تا مجبور به استقراض از بانک مرکزی نشوند. نرخ بهره بازار شبانه بسیار پایین‌تر از نرخ بهره‌ای است که بانک‌ها برای اضافه برداشت از بانک مرکزی ملزم به پرداخت هستند.

برای اینکه بانک مرکزی بتواند روی عملکرد بانک‌ها نظارت کند، به تعریف یک کانال برای نرخ بهره بین بانکی می‌پردازد. در صورتی که بانکی تقاضای اعتبار با بیشترین نرخ بهره بین بانکی (سقف کانال که در حال حاضر نرخ 24 درصد است) را داشته باشد، بانک مرکزی به اندازه نیاز بانک موظف است به اعطای اعتبار بپردازد. همچنین درصورتی که نرخ بهره کاهش یابد و به کف کانال خود برسد، بانک مرکزی اقدام به تقاضای اعتبار در بازار شبانه می‌کند تا نرخ بهره بیش از پیش کاهش نیابد.  

با توجه به اینکه نرخ بهره در عملیات بازار باز 23 درصد و برای استقراض از بانک مرکزی در سقف کریدور 24 درصد است، با این وجود تاریخ سررسید معاملات در بازار شبانه کوتاه مدت بوده و نهایتا سه روزه قلمدادمی شود. درنهایت داده های آماری زا معاملات بازار شبانه در هفته اخیر نشان می دهد اعتبارگیری بانک‌ها از بانک مرکزی با نرخ بهره سقف کریدور در هفته گذشته حدود 1 همت به ثبت رسیده و سکوت هفته های پیش را شکسته است.

اما به هر حال بر اساس آمار منتشره، میزان فعالیت بانک مرکزی در بازار شبانه در چند هفته گذشته بسیار کمرنگ بوده است. به عقیده کارشناسان دلیل این موضوع، فعالیت شدید بانک مرکزی در بازار باز است. به عبارت دیگر بانک مرکزی تصمیم گرفته تا عمده نیاز به نقدینگی بانک‌ها را از طریق بازار تامین کند و از این طریق نرخ بهره بین بانکی را کنترل کند. برخی کارشناسان عقیده دارند که این نحوه پاسخگویی به تقاضای نقدینگی کاملا بی‌خطر نیست و می‌تواند از طریق رسوب نقدینگی در بانک‌ها، به تورم دامن بزند.