چرخش پولی بانک مرکزی در آخر تابستان

به گزارش اکوایران کاهش میزان اوراق بهادار ریپو(بازخرید) شده بانک مرکزی در دو هفته گذشته می‌تواند نشانه‌ای از تغییر سیاست این سازمان باشد. در چند ماه گذشته بانک مرکزی سیاست انبساطی در پیش گرفته بود و تمامی نیاز به نقدینگی بانک‌ها در بازار باز را پاسخ می‌داد. کاهش میزان اوراق بازخرید شده توسط بانک مرکزی نشانه‌ای از کاهش شدت سیاست پولی انبساطی تلقی می‌شود. 

حفظ تعادل در بازارهای پولی و کنترل تورم اصلی‌ترین وظایف بانک مرکزی تلقی می‌شود. یکی ابزارهایی که بانک مرکزی برای اعمال سیاست پولی در اختیار دارد، عملیات بازار باز است. بانک مرکزی با بازخرید کردن اوراق بهادار بانک‌ها در بازار باز، عموما به مدت یک هفته منابع مالی معادل با ارزش اوراق در اختیار بانک‌ها قرار می‌دهد. 

این شکل از تزریق پول به بانک‌ها در مقایسه با اضافه برداشت بانک‌ها و خلق پول پرقدرت، آسیب‌های کمتری به همراه دارد. بنابراین در اقتصاد جدید استفاده از عملیات بازار باز برای تامین نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها بسیار مورد استقبال واقع شده است. 

از نیمه خرداد 1402 بانک مرکزی سیاست تامین کامل نیاز نقدینگی بانک‌ها در بازار باز را در دستور کار قرار داده بود. اما در دو هفته گذشته این سیاست تغییر کرده و صرفا بخشی از تقاضای بانک‌ها پاسخ داده شده است.

تزریق پول در بازار باز کم شد

هر بانک برای فروش موقت اوراق بهادار خود به بانک مرکزی ابتدا ارزش سفارش خود را ثبت می‌کند. بانک مرکزی می‌تواند بر اساس سیاست‌های خود، تمامی یا بخش از اوراق بهادار بانک‌ها را با نرخ بهره 23 درصد بازخرید یا ریپو کند و از این طریق برای بانک‌ها یک منبع نقدینگی فراهم کند. 

گزارش منتشر شده از بانک مرکزی از عملیات بازار باز در هفته منتهی به 27 شهریور 1402 حاکی از این است که در هفته گذشته حدود 77.5 درصد از ارزش کل سفارش‌های ثبت شده بانک‌ها توسط بانک مرکزی پذیرفته شده است. به بیان دیگر حدود 115.6 همت ارزش سفارش بانک‌ها و میزان بازخرید بانک مرکزی از میان این حجم سفارش حدود 89.6 همت بوده است. این میزان اوراق بازخرید شده یکی از پایین‌ترین نقاط از ابتدای اردیبهشت ماه امسال تا کنون بوده است. 

بازگشت بانک‌ها به بازار شبانه؟

اصلی‌ترین اثرگذاری فعالیت بانک مرکزی در بازار باز، در نرخ بهره بین بانکی تجلی می‌یابد. چنانچه عملیات بازار باز محدودتر شود، بخش کمتری از نیاز به نقدینگی در بانک‌ها پاسخ داده می‌شود و از همین‌رو فشار تقاضا بر نرخ بهره بین بانکی افزایش می‌یابد. این اتفاق می‌تواند به افزایش نرخ بهره بین‌بانکی منجر شود و به درون اقتصاد راه یابد. آمارها نیز نشان می‌دهد که نرخ بهره بین‌بانکی در هفته اخیر با نرخ 23.62 درصد نسبت به هفته‌های گذشته بالاتر بوده است. 

این درحالیست که در هفته منتهی به 27 شهریور 1402 میزان استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی در بازار شبانه نیز حدود 2.3 همت به ثبت رسیده و نسبت به هفته گذشته افزایش یافته است. نرخ بهره استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی در این بازار 24 درصد تعیین شده که به نوعی سقف کانال در بازار شبانه تلقی می‌شود. زمانیکه بانک‌ها نمی‌توانند به هر دلیلی نیاز نقدینگی خود را در بازار بین‌بانکی یا بازار باز تامین کنند، به اعتبارگیری قاعده‌مند از بانک مرکزی روی می‌آورند که بالاترین نرخ بهره در مقایسه با بازار بین بانکی و بازار باز را دارد.