به گزارش اکوایران، محمد بن سلمان آل سعود، ولی‌عهد عربستان و رهبر واقعی این کشور در هفته گذشته به شبکه فاکس نیوز گفت که «هر روز به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نزدیک‌تر می‌شویم؛ اما این مسئله در نهایت به حل مسائل فلسطینی‌ها بستگی دارد».

به نوشته المانیتور، آنچه که عمدتاً ناگفته مانده این است که عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل احتمالاً به پیشرفتی در مسائل با ایران نیز بستگی دارد؛ چیزی فراتر از نزدیکی ایران و عربستان با میانجیگری چین که در اوایل سال جاری به دست آمد.

ایستگاه اول: رام‌الله

هفته گذشته، در اولین دیدار یک مقام سعودی حداقل از سال ۱۹۶۷، نایف بن بندر السدیری، سفیر عربستان در فلسطین و سرکنسول‌ عربستان در شهر قدس، از رام‌الله بازدید داشت و بر تعهد عربستان به تشکیل کشور فلسطینی تأکید کرد. این دیدار در خلال موج دیپلماسی میان واشنگتن، ریاض و رام‌الله انجام شد. با همکاری نزدیک با دولت بایدن، بن سلمان پیشنهاد داده در صورتی که تشکیلات خودگردان فلسطین بتواند گروه‌های مسلح در کرانه باختری را کنترل کند، کمک به محمود عباس، ‌رئیس تشکیلات خودگردان را از سر بگیرد. تشکیلات خودگردان نیز مایل است در صورتی که اسرائیل از کنترل برخی شهرهای کرانه باختری دست برداشته و شهرک‌سازی‌ها را متوقف کند، از عادی‌سازی روابط ریاض-تل‌آویو حمایت کند.

این‌ها اقداماتی هستند که نشان‌دهنده فوریت رسیدگی به وخامت اوضاع برای فلسطینیان کرانه باختری و غزه است. پیشنهاد کمک عربستان زمانی مطرح شده که عباس در حال آغاز تغییر رهبران فلسطینی برای واردکردن نسل جوان به تشکیلات است، اما او مانند همیشه با عدم محبوبیت بالایی دست‌وپنجه نرم می‌کند. ممکن است دیگر تأسیس مراکز جدید مقاومت برای تسلط روزافزون عباس بر کرانه باختری، به ویژه نابلس و جنین کمی دیر و ناکافی باشد. تقاضا از تشکیلات خودگردان برای سرکوب گروه‌های مسلح، با توجه به عدم اعتماد بسیاری از فلسطینی‌ها به تشکیلات خودگردان، با هزینه‌هایی همراه خواهد بود.

ایستگاه بعدی: تل‌آویو

اما در اسرائیل، به نظر می‌رسد هر قدم کوچکی به سوی راه‌حل (به اصطلاح) دو کشوری به بن‌بست رسیده است. به گفته بِن کاسپیت، ستون‌نویس المانیتور «امتیازات لازم اسرائیل به فلسطینی‌ها برای بسیاری از اعضای ائتلاف چندحزبی بنیامین نتانیاهو که خواستار دفن همیشگی ایده کشور مستقل فلسطینی هستند، قابل قبول نیست».

همانطور که کاسپیت توضیح می‌دهد، تنها راه‌حل از نظر تل‌آویو این است که سعودی‌ها از تشکیل کشور فلسطین کوتاه آمده یا اگر بتوان بنی گانتز، وزیر دفاع سابق و رئیس کنونی حزب اپوزیسیون را به نحوی به سمت تشکیل یک کابینه ائتلافی اصلاح‌شده حرکت داد. با توجه به انتظارات تا به امروز، از جمله بیانیه‌های متعدد سعودی، اولین سناریو ناامیدکننده خواهد بود و دومی نیز حتی اگر واشنگتن بتواند آن انجام دهد، تقریبا یک معجزه خواهد بود

مقصد نهایی: تهران

رویکرد عربستان به عادی‌سازی روابط با اسرائیل همیشه با مانع ایران روبرو بوده است. درخواست‌های ریاض از ایالات متحده، مانند حمایت از برنامه هسته‌ای سعودی، معاهده دفاعی، و سیستم‌های تسلیحاتی درجه یک، همگی در پرتو روابط این کشور با ایران درک می‌شود.

ریاض در هفته گذشته اعلام کرد که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی وسیع‌تری به تأسیسات خود می‌دهد که این امر باعث تقویت تلاش‌هایش برای جلب حمایت هسته‌ای آمریکا خواهد شد. اما همچنان اقدامات عربستان با پذیرش پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که همراه با تمایل پادشاهی به توانایی غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور، تصویب توافق هسته‌ای عربستان را در کنگره دشوار می‌سازد، فاصله دارد. ریاض می‌خواهد توافق هسته‌ای خود با ایالات متحده را به سرانجام برساند، اما در صورت لزوم، حاضر است پروژه خود را به جای دیگری از جمله چین ببرد.

تلاش ریاض برای پیش‌برد برنامه هسته‌ای، از جمله غنی‌سازی داخلی اورانیوم، فقط در مورد توسعه یک منبع انرژی جایگزین جدید نیست. به ادعای نویسنده المانیتور، ایران در مرکز محاسبات عربستان در این رابطه قرار دارد. بن سلمان در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز ادعا کرد: «اگر ایران به سلاح هسته‌ای برسد، عربستان سعودی نیز چنین اقدامی خواهد کرد». [این در حالی است که تهران بارها چنین تلاشی را رد کرده است]. مفهوم این حرف این است که اگر ایران بدون پایبندی به پروتکل الحاقی، «حق غنی‌سازی» در داخل را داشته باشد، عربستان سعودی نیز نباید تحت استاندارد متفاوتی قرار بگیرد.

همچنین به نظر می‌رسد بن سلمان در حال ارزیابی این است که اگر روابطش با ایران به خوبی پیش نرود، چه سطحی از تضمین‌های امنیتی آمریکا کافی را نیاز خواهد داشت. حمله پهپادی پیچیده سپتامبر ۲۰۲۱ حوثی‌ها به آرامکو محاسبات عربستان را تغییر داد. دولت دونالد ترامپ علی‌رغم سیاست دیرینه آمریکا (موسوم به دکترین کارتر) برای استفاده از نیروی نظامی در صورت لزوم جهت دفاع از منافع ملی خود در منطقه، هیچ کاری انجام نداد. چشم‌انداز عربستان سعودی به عنوان یک «متحد بزرگ غیر ناتو» یک گام به جلو خواهد بود، اما احتمالاً آن تعهدی نیست که ریاض انتظارش را دارد.

توانمندی‌های موشکی و پهپادی ایران که در حال حاضر بسیار پیشرفته به نظر می‌رسد، به زودی گسترش خواهد یافت. در ماه اکتبر، طرف‌های برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در حوالی «روز انتقال» (روزی که تحریم‌ها بر واردات و صادرات فناوری موشکی و پهپادی ایران برداشته می‌شود،) ملاقات خواهند کرد.

اکنون ایران در بیانیه‌های رسانه‌ای و سیاسی خود از نزدیکی با عربستان سعودی استقبال می‌کند، اما پادشاهی سعودی خواهان اقدامات بیشتری برای تکمیل این سخنان است. به لطف تهران، سفر هفته گذشته رهبران حوثی به عربستان سعودی گام بزرگی در دیپلماسی برای پایان‌دادن به جنگ یمن بود.

شاید گویاترین و دلگرم‌کننده‌ترین نشانه برای عربستان سعودی این باشد که طبق ادعای یک رسانه منطقه‌ای، در ایران مجوز مذاکرات مستقیم هسته‌ای با آمریکا را صادر شده است. هر چند ایم خبر بلافاصله توسط وزارت خارجه ایران رد شده است. چشم‌انداز مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند مکمل روند کاهش تنش‌ها در منطقه باشد. کسری اعتماد عمده‌ای در میان طرفین وجود داشته و فرآیند اعتمادسازی زمان‌بر است.