سه ترفند بانک مرکزی برای کاهش نرخ بهره؛ رشد بورس به جای کنترل تورم؟

به گزارش اکو ایران، عملیات بازار باز در سال 1401 به حراج نوزدهم رسید. به طور کلی در این بازار بانک مرکزی دو متغیر را زیر نظر می گیرد. نرخ سود بین بانکی و شرایط نقدینگی بانک ها.

این عملیات مهم ترین ابزار بانک مرکزی برای تنظیم نرخ سود بانکی و مدیریت نقدینگی در اقتصاد کلان است در هفته های اخیر بانک مرکزی با هدف کنترل نقدینگی و آثار تورمی آن حجم عرضه پول در این عملیات را محدود به 60 همت کرده بود، نرخ پذیرش درخواست بانک ها برای وام از بانک مرکزی را کاهش داده بود و اجازه داد نرخ سود بالا برود. اما در این هفته ورق برگشت تا نشان دهد موازنه در اقتصاد به نفع جناح طرفدار رشد شاخص بورس در حال تغییر است.

 زمانی که بانک مرکزی تصمیم به کاهش نرخ سود بین بانکی در واکنش به اعتراض بورسی ها گرفت درابتدا این عمل را به صورت دستوری انجام داده و سپس دربازار باز اقدام به تزریق نقدینگی کرد. به عبارت دیگر بسط پول را در بازار باز شدت بخشید و با کاهش نرخ سود در این معاملات  به سوی کاهش نرخ بهره بین بانکی قدم برداشت.

درکل دو بازار بانکی را هر هفته بانک مرکزی رصد می کند. بازار باز و بازار بین بانکی. در این بازار ها بانک مرکزی می کوشد تا متناسب با سیاست های پولی خود قدم بردارد. سیاستی که در نیمه تابستان انبساطی شد.

جهش 5 همتی بسط پول در بازار باز

طبق قواعد، در عملیات بازار باز بانک ها اوراق خود را به بانک مرکزی عرضه کرده و این نهاد نیز متناسب با صلاحدید و برنامه های پولی خود با هر میزان که صلاح بداند موافقت می کند. سطحی متناسب با سیاست های پولی بانک مرکزی.

تاریخچه آماری بازار باز نشان می دهد در پایان سال گذشته بسط نقدینگی در این معاملات به مرز 95 همت رسیده و رکورد بی سابقه ای را درتاریخ برگزاری آن رقم زد. برخی کارشناسان معتقد بودند روند صعودی تزریق پول در بانکها می تواند منجر به رشد بی رویه نقدینگی  در کشور شده و در نهایت تورم را به سطوح بالایی ارتقا دهد. بانک مرکزی هم در شروع سال جدید در همین راستا با چرخشی انقباضی شروع به کاهش تزریق پول کرده و این رقم را تا مرز 60 همت تقلیل داد. متناسب با کاهش عرضه پول در این بازار نرخ سود هم روندی صعودی پیدا کرده و با سطح 21.5 درصد رکورد بی سابقه دیگری را رقم زد.

این سیاست تا آنجا ادامه پیدا کرد که بورسی ها به رشد بالای نرخ سود بین بانکی اعتراض کردند. بنابراین بانک مرکزی هم در جهت حمایت از بورس سیاست خود را تغییر داده و نرخ بهره را در سراشیبی سقوط قرار داد. لازمه افت در این شاخص نیز به نحوی تزریق بالای پول در بازار باز و افزایش نرخ سود جداقل توافق بازخرید در این معاملات است.

در همین رابطه بانک مرکزی تزریق پول را از سطح 60 همتی که خود تنزل داده بود دوباره ارتقا داده و با دو جهش 5 همتی در دو هفته اخیر حجم تزریق را به  70 هزار میلیارد تومان در سومین هفته مرداد ماه رسانید.

رشد دوباره سهم پذیرش اوراق در بازار باز

سازو کار بده بستان بانک ها و بانک مرکزی براساس خرید و فروش اوراق بدهی است. به این معنا که در هر هفته بانک ها مبلغی از اوراق را به بانک مرکزی عرضه کرده و این نهاد نیز متناسب با هدف خود موافقت می کند. نسبت تزریق پول به کل مبلغ پیشنهادی بانک ها را نرخ پذیرش اوراق می نامند.

این شاخص به نوعی میزان موافقت بانک مرکزی با نهادهای مالی و انطباق سیاست های پولی بانک مرکزی با نیاز بانک ها را ارزیابی می کند. در همین رابطه درحالی که این شاخص روندی نزولی را از ابتدای امسال سپری کرده بوده اکنون با ثبت 84 درصد به بالاترین سطح دوماهه رسیده است. علامت دوم از مسیر انبساطی تزریق پول بانک مرکزی در این معاملات که در هفته سوم مرداد ماه رقم خورد.

در ادامه این سیاست، سومین علامت هم ثبت شده و نرخ سود بازار باز هم همچنان در سطح پایین خود باقی ماند.

ثبات نرخ سود 20 درصدی در بازار باز

هر بده بستان در این بازار نرخ سود وتاریخ سررسید مخصوص به خود را دارد. به عبارت دیگر بانک مرکزی در هر هفته معلوم می کند بانک هایی که از این نهاد استقراض نقدینگی کرده اند در چه تاریخی و با چه نرخ سودی باید این اوراق فروخته شده بانک مرکزی را دوباره پس بگیرند. این تاریخ در هفته های متوالی در سطح میانگین هفت روزه بوده اما نرخ سو آن تغییرات قابل توجهی را ثبت کرده است.

در همین رابطه نرخ سود حداقل توافق بازخرید که تا قبل از مرداد ماه به رکورد 21.5 درصدی رسیده بود افت قابل توجهی پیدا کرده و برای دومین هفته متوالی در سطح 20 درصد باقی ماند. این کاهش نرخ سود به نوعی در راستای افزایش عرضه بانک مرکزی در بازار باز و هدف جدی تر آن یعنی افت نرخ بهره بین بانکی بوده است.