ناک‌اوت چین به اقتصاد آمریکا/ صادرات فلزات حیاتی ممنوع شد؛ فاز جدید جنگ تجاری پکن با واشنگتن؟

به گزارش اکوایران، چین از یک ممنوعیت کلی نسبت به صادرات چندین ماده حیاتی در زمینه ساخت تراشه به آمریکا خبر داد و به نگرانی‌های خود درباره استفاده‌های نظامی از آن‌ها اشاره کرد. وب‌سایت تحلیلی بلومبرگ در گزارشی می‌نویسد، این تصمیم چین اقدام تلافی‌جویانه علیه واشنگتن محسوب می‌شود؛ آن‌هم پس از آن‌که دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های پیشرفته برای پکن را بیش از پیش افزایش داد.

وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای در روز سه‌شنبه (13 آذر) اعلام کرد که طبق یک اصلی کلی، صادرات گالیوم، ژرمانیوم، آنتیموان و مواد فوق‌سخت به آمریکا ممنوع خواهد بود. در این بیانیه همچنین آمده است: «علاوه بر این، پکن بازنگری دقیق‌تری برای استفاده نهایی در مورد محصولات دومنظوره مرتبط با گرافیت را اعمال خواهد کرد.»

یکی از سخنگوی‌های وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای دیگری می‌گوید: «آمریکا مفهوم امنیت ملی را تعمیم داده و مسائل اقتصادی، تجاری و فناوری را سیاسی کرده است و از آن‌ها به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌کند. ایالات متحده از اقدامات کنترل صادراتی سوءاستفاده و به‌شکل غیرمنطقی صادرات برخی محصولات خاص به چین را محدود کرده است.»

این تصمیم پکن پس از آن اعلام شد که دولت بایدن از وضع محدودیت‌های جدیدی بر تراشه‌های حافظه با پهنای باند بالا که توسط آمریکا و شرکت‌های خارجی ساخته می‌شوند، خبر داد و فروش این تراشه‌ها به چین را محدودتر کرد؛ این تازه‌ترین تلاش آمریکا در زمینه کنترل جاه‌طلبی‌های فناوری در چین است.

در همین میان، با شعله‌ور شدن تنش‌ها میان 2 اقتصاد برتر جهان، دولت شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین در سال گذشته میلادی گالیوم و ژرمانیوم را تحت نظارت شدیدتری قرار داده بود. در آن زمان به‌جای یک ممنوعیت کلی، عرضه گالیوم تنها با دریافت مجوزهای لازم در این زمینه ممکن می‌شد. اما تراشه‌های ساخته‌شده با گالیوم، موارد استفاده گسترده‌ای در تجهیزات دفاعی و هوا-‌فضا دارند.

کریستال‌های گالیوم

مواجهه آمریکا با مشکلی بزرگ؟

برای بیش از 80 سال، تأمین موادخام ضروریِ ارتش آمریکا، برعهده یکی از بخش‌های آژانس لجستیک دفاعی آمریکا موسوم به مرکز ذخیره دفاع ملی این کشور بوده و این مرکز علاوه بر تأمین مواد خام مورد نیاز، وظیفه حفاظت در برابر شوک‌های مربوط به کاهش عرضه مواد خام را نیز بر عهده داشته است.

زمانی که چین در سال گذشته میلادی با محدودکردن صادرات 2 فلز خاص صنعتی، بازارها را با شوک همراه کرد؛ مقامات عالی‌رتبه وزارت دفاع آمریکا و کاخ‌سفید با یک واقعیت دشوار مواجه شدند. از سوی دیگر، یکی از مقامات دولت بایدن به بلومبرگ گفت که تصمیم چین برای محدودکردن صادرات گالیوم و ژرمانیوم، توجه کاخ‌سفید را به خود جلب کرد؛ اتفاقی‌که باعث شد فشارها بر دولت آمریکا برای مقابله با سلطه چین بر زنجیره تأمین فلزات در سطح جهان بیشتر شود. نبود گالیوم و ژرمانیوم به‌طور بالقوه می‌تواند بر سطح گسترده‌ای از تولیدات تأثیرگذار باشد؛ از ماهواره‌های نظامی و موشک گرفته تا عینک‌های دید در شب. طبق اعلام مقامات سابق پنتاگون، آمریکا با کمبود جدی در زمینه موادخام برای تغییر به‌سوی انرژی‌های پاک روبه‌روست.

بلومبرگ تلاش‌ِ کشورهای غربی برای ایجاد یک زنجیره تأمین جهانی فلزات را که چین در آن حضور ندارد، مورد بررسی قرار داده است. مقامات آمریکایی در این زمینه تلاش فراوانی انجام داده‌اند و با انجام مذاکرات با متحدان کلیدی خود سعی داشته‌اند، در این زمینه پیشروی کنند. در پشت صحنه نیز دیپلمات‌های آمریکایی، شرکت‌های معدنی غربی را ترغیب می‌کنند تا سرمایه‌گذاری خود را در جمهوری دموکراتیک کنگو که دارای منابع فراوان مس و کبالت است، بیشتر کنند. چین در حال حاضر بیشترین تولید موادمعدنی در جمهوری دموکراتیک کنگو را دارد.

دولت جو بایدن همچنین تصمیم داشت با همکاری اتحادیه اروپا، کنترل خود بر ذخایر جهانی فلزات را افزایش دهد. آمریکا میلیاردها دلار را به پروژه‌های ایجاد یک زنجیره تأمین مواد خام معدنی اختصاص داده است. با این حال، سلطه چین در این حوزه همچنان ادامه دارد و نتایج ملموس تلاش‌های آمریکا تاکنون محدود بوده است.

در این میان، مدیران برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی به‌دلیل نبود استراتژی منسجم برای تأمین مواد معدنی ضروری،‌ ابراز ناامیدی کرده‌اند. دیگر مدیران صنعتی از واشنگتن خواسته‌اند با به‌کارگیری استراتژی‌های چین،‌ برنامه‌ای منعطف برای ذخیره فلزات ضروری ایجاد کند تا از اثرات کمبود مواد اولیه برای تولیدکنندگان و تأثیرات کاهش قیمت برای آن‌ها جلوگیری شود.

بلومبرگ در ادامه می‌نویسد، کنگره آمریکا در ماه دسامبر 2023 قانونی را به تصویب رساند که به موجب آن، ‌مرکز ذخیره دفاع ملی ایالات متحده می‌تواند بدون نیاز به تأیید کنگره، خریدهای بلندمدت انجام دهد. این قانون همچنین تأمین بودجه یک میلیارد دلاری در هر سال برای این مرکز را تضمین می‌کند.

رقابت برای خریداری کبالت

کاهش شدید قیمت کبالت در طول سال‌های گذشته، نشان‌دهنده شکننده‌بودن تلاش‌های واشنگتن برای تقویت ذخایر مواد معدنی اصلی بوده است. پکن با استفاده از فرصت کاهش قیمت کبالت، مقادیر بی‌سابقه‌ای از این فلز را در طی قراردادهایی خریداری کرده است. در حال حاضر چندین شرکت در حال ساخت کارخانه‌های پالایش مواد معدنی حیاتی در آمریکای شمالی هستند، اما نوسانات شدید بازار، جمع‌آوری کمک‌های مالی را دشوار کرده است.

گزارشی که در سال 2021 منتشر شده،‌ نشان می‌دهد ارزش ذخایر مرکز ذخیره دفاع ملی آمریکا در زمان جنگ سرد در دهه 1950 میلادی به بیش از 42 میلیارد دلار رسید که اوج آن بود. با این حال، آمارها حاکی از آن است که تا مارس 2023، ارزش مواد خام ذخیره‌شده توسط این مرکز با افت قابل توجه به 912 میلیون کاهش پیدا کرده است.

کبالت به‌عنوان یک فلز اساسی در ساخت موتورهای جت و باتری خودروهای برقی، برای دهه‌ها باعث اضطراب صنایع دفاعی آمریکا بوده است. در اوایل دهه 1990 میلادی،‌ مرکز ذخیره دفاع ملی ایالات متحده بیش از 20 هزار تن از این فلز را ذخیره کرد که برای تأمین نیاز داخلی آمریکا به مدت سه سال کافی بود.

اما زمانی که بودجه ‌مرکز ذخیره دفاع ملی کاهش یافت؛ کبالت یکی از نخستین فلزهایی بود که برای تراز شدن سازوکارهای مالی این مرکز به فروش رفت. با وجود کاهش تقاضا برای خودروهای برقی، حتی بدبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تقاضای کبالت تا سال 2030 از عرضه پیشی خواهد گرفت.

در سال 2021، آژانس لجستیک دفاعی آمریکا، یک میلیارد دلار دریافت کرد تا از بحران تأمین مالی در این آژانس جلوگیری شود. مقامات این آژانس برای خرید کبالت، در کنفرانس‌های مربوط به معادن شرکت کردند که نشان‌دهنده بازگشت پنتاگون به‌عنوان خریداری اصلی به بازار بود. مقامات وزارت خارجه آمریکا نیز به کشورهای دارای ذخایر معدنی قابل‌توجه سفر کرده‌اند تا بتوانند با ایجاد روابط دیپلماتیک، بازگشت شرکت‌های معدنی غربی به این کشورها را فراهم کنند.

تلاش‌های آمریکا برای تقویت ذخایر کبالت تاکنون بیشتر بر کشور کنگو متمرکز بوده است، که 70 درصد از تولید کبالت در جهان را بر عهده دارد. این کشور علاوه بر تأمین کبالت مورد نیاز آژانس لجستیک دفاعی آمریکا در طول جنگ سرد، عمده اورانیوم مورد نیاز برای سلاح‌های هسته‌ای پروژه منهتن در سال 1945 را تأمین کرد. با این حال، وجود برخی مشکلات داخلی در کنگو از جمله فساد باعث شد، بسیاری از شرکت‌های معدنی، این کشور را ترک کنند.