هزینه گزاف بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود+ نمودار

به گزارش اکو ایران، روند نرخ بهره در ایران مسیری نزولی پیدا کرده است. آنچه دولت در نظر داشت و آن را به بانک مرکزی نیز ابلاغ کرد کاهش دستوری این متغیر از طریق این نهاد به بهانه نجات بورس بود.

در همین راستا بانک مرکزی با تزریق بی شمار پول در بانک ها در بازار باز سعی کرد تا تمایل نهادهای مالی به مشارکت در بازار بین بانکی را کم رنگ تر کرده و در پی آن نرخ بهره را کاهش دهد.چرا؟ چون نمی خواست دامنه نرخ سود در بازار بین بانکی را تغییر دهد. چون دولت دستور داده است تا نرخ بهره نباید از مرز 20 درصد فراتر رود. اکنون این نرخ در مرز 20.39 درصد قرار دارد؛ کمترین میزان نرخ در سه ماه اخیر. اما سوال آن جاست که هزینه ای که بانک مرکزی تا کنون برای کاهش نرخ بهره پرداخته چقدر بوده است؟

بررسی عملیات در بازار باز

در بازار باز به طور کلی بانک مرکزی از بانک ها اوراق خریداری می کند و در ازای آن پولی را به نهادهای مالی مربوطه می پردازد. سررسید این اوراق و نرخ سود را در بده بستان بازار باز تنها بانک مرکزی معلوم می کند.

روند انجام معاملات در این بازار نشان داده که در دو ماه اخیر بانک مرکزی کاملا براساس نیاز بانک های دارای کسری عمل کرده است.

در همین رابطه در بازار باز بسط پول تا هفته اول بهمن ماه به مرز 80 هزار میلیارد تومان رسید و بعد از آن با اندکی کاهش در سطح 77 هزار میلیارد تومان قرار گرفت.

در یازده هفته گذشته هر بسطی که در این بازار انجام شده تطابق صد درصدی با نیاز بانک ها داشته است. یعنی هر میزان اوراقی را که بانک های نیازمند به بانک مرکزی پیشنهاد داده اند در این مقطع با پذیرش صد در صدی بانک مرکزی مواجه شده است.

از سوی دیگر تاریخ سررسید هفت روزه بوده و نرخ سود نیز تا 19.2 درصد پایین آمد. این نرخ در میانه پاییز تا سطح 20.15 درصد نیز بالا رفته بود. اما دوباره بانک مرکزی آن را تا مرز 19.2 درصد یعنی نرخ هایی که در ابتدای پاییز ثبت شده بود تقلیل داد.

کاهش نرخ سود و افزایش بسط نقدینگی در بازار باز به همراه پذیرش صد درصدی اوراق پیشنهادی بانکها از سوی بانک مرکزی انبساطی ترین هفته ها را در تاریخ بازار باز ثبت کرده است. چرا؟ دلیل اصلی آن دستور دولت به بهانه نجات بورس بود. دولت در آغاز دی ماه اعلام کرد برای نجات بورس نرخ بهره باید در سقف 20 درصد قرار داشته باشد. بانک مرکزی نیز برای آن که بخواهد نرخ سود در بازار بین بانکی را کاهش دهد شروع به پول پاشی در بازار باز کرد تا حجم معاملات در بازار بین بانکی و نرخ بهره کاهش پیدا کند.

اما فارغ از آن که این اقدام چه پیامدهای تورمی ای می تواند به همراه داشته باشد سوال این جاست که تا چه اندازه بانک مرکزی توانسته در این هدف گذاری موفق باشد و تاکنون چه میزان هزینه پرداخت کرده است؟

بررسی روند نرخ بهره در پاییز 1400

در ابتدای مهر ماه نرخ بهره در مرز 19 درصد قرار داشت. آن موقع عملیات بازار باز تازه روند انبساطی خود را آغاز کرده بود . طبق آمارهای اعلام شده میزان بسط نقدینگی به طور میانگین هفتگی در ماه اول پاییز 1400 برابر با 16 هزار و 160 میلیارد تومان شده بود.  در آن زمان نرخ سود بازار باز نیز برای بسط پول در حد 19 درصد قرار داشت.

اکنون اما پس از گذشت 4 ماه، روند تزریق پول مسیری کاملا صعودی را پیموده و اکنون به هفته ای 79 هزار میلیارد تومان در بهمن ماه رسیده است. یعنی تقریبا این رقم 380 درصد رشد داشته و نرخ سود بازار باز هم حتی تقریبا به همان سطح اول مهر برگشته (19.2 درصد در هفته پایانی بهمن ماه) اما نرخ بهره پایین نتوانست تا سطح ابتدای مهر ماه پایین بیاید.

بررسی خالص عملکرد بانکها در این بازار نیز نشان می دهد در مهر ماه مانده دارایی بانک ها (نتیجه تفاضل کل قبض هفتگی پول از تمام بسط هفتگی انجام شده تا هر مقطع) در حد 25 هزار میلیارد تومان بوده و اکنون به 74 هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی تقریبا 200 درصد افزایش پیدا کرده در حالی که این میزان پول پاشی در این مدت نرخ بهره را تکان کم تری داده است.

طبق بررسی های آماری نرخ بهره که در نیمه بهمن ماه به 20.39 درصد رسیده، که با این که در کف سه ماه بوده اما هنوز از این نرخ در ابتدای مهر ماه (19.1 درصد)، زمانی که عملیات انبساطی بانک مرکزی در بازار باز دوباره کلید خورد، 1.29 واحد درصد بالاتر است. 

به عبارت دیگر فارغ از آن که حتی دست یابی به هدف نرخ بهره در سیاست اخیر دولت چه پیامدهای تورمی ای می تواند به همراه داشته باشد اما هنوز به این هدف با این تزریق بی شمار نائل نیامده است.